عوامل موثر بر خلق ارزش جهت تعیین نقش و عملکردهای محرک توسعه در بافت‌های تاریخی با تأکید بر بازآفرینی شهری موردمطالعه: محدوده تاریخی منطقه 11 شهر تهران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شهرسای، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران

2 گروه شهرسازی، واحدالکترونیک، دانشگاه آزاد اسلامی، ایران

چکیده

از زمانی که توجه متخصصان و مدیران شهری به سمت حفظ و احیای بافت‌های مرکزی و تاریخی شهرها منعطف گردیده، نظریات و رویکردهای متعددی در این راستا، تبیین شده است. از مهم‌ترین این رویکردها که امروزه در اقصی نقاط جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد، بازآفرینی شهری است. در مورد بازآفرینی شهری و نحوه تحقق آن نیز پژوهش‌های متعددی صورت گرفته است، اما به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین مسائل در رابطه با احیای بافت‌های تاریخی این است که شاید تنها قدمت یک بافت به‌عنوان محرک توسعه برای بازآفرینی کافی نبوده و خلق ارزش جهت ایجاد نقش‌های مکمل برای این بافت‌ها از طریق سایر پتانسیل‌های موجود و مزیت‌های مکانی محدوده باید مدنظر قرار گیرد. لذا این پژوهش، به دنبال پاسخ این سؤال است که، در کنار تاریخی بودن محدوده موردمطالعه (منطقه 11 شهرداری تهران) برای نقش دهی مکانی چه ارزش‌های نهفته‌ای در بافت وجود دارد. بدین منظور این تحقیق پس از معرفی رویکردهای بازآفرینی، سعی در تلفیق اصول بازآفرینی با مؤلفه‌های خلق ارزش در بافت شهری در قالب چارچوب نظری تحقیق داشته و سپس توسط پرسشنامه‌های تکمیلی از ساکنان و متصرفان فضا، نسبت به ارزیابی مدل نظری خلق ارزش در سطح محدوده بافت تاریخی منطقه 11 اقدام شده است. نتایج به‌دست‌آمده با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی، حاکی از وجود پتانسیل‌های کالبدی و عملکردی در راستای خلق ارزش در محدوده موردمطالعه است. همچنین، نتایج تحلیل معادلات ساختاری در مورد شاخص‌های خلق ارزش‌افزوده در بافت تاریخی منطقه 11 نشان‌دهنده تأثیر قوی و معنادار ابعاد عملکردی و کالبدی به‌عنوان ابزارهای تأثیرگذار در ایجاد ارزش‌افزوده در بافت می‌باشد. در سنجه‌های بعد عملکردی بار عاملی شاخص تمرکز و تقویت نقش مرکزیت سیاسی پایتخت در محدوده و در بعد کالبدی بار عاملی ایجاد مسیرهای گردشگری جذاب به علت وجود اماکن تاریخی، جهت سیاست‌گذاری‌های شهری آتی قابل‌توجه است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ارزمانی، میثم؛ وطن‌پرست، مهدی؛ معتمدی، محمد (1399) تحلیل بازآفرینی شهری با تأکید بر بعد کالبدی مطالعه موردی: شهر بجنورد. فصلنامه شهر پایدار، دوره 3، شماره 2، صص. 93-104.
  2. اسحاقیه فیروزآبادی، عماد؛ صالحی، سید مصطفی؛ رشیدی، محمدمهدی (1398) سنجش پتانسیل ظرفیت‌های بازآفرینی فرهنگ مبنا در محله فهادان یزد با هدف توسعه گردشگری در محله، نشریه گردشگری شهری, دوره 6، شماره 3، صص. 74-59.
  3. پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث؛ کشاورز، مهناز (1389) سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری، مطالعات شهر ایرانی ‌ اسلامی، دوره 1، شماره 1، صص. 92-73.
  4. پوراحمد، احمد و شماعی، علی (1392) بهسازی و نوسازی از دیدگاه علم جغرافیا، چاپ پنجم، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
  5. حبیبی، آرش و عدنور، مریم (1396) مدل یابی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی با LISREL، چاپ ششم، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
  6. حسینی سنگ نو، سیدعلی؛ کمانرودی کجوری، موسی؛ متولی، صدرالدین؛ جانباز قبادی، غلامرضا (1397) نقش دانشگاه‌ها در بازآفرینی فرهنگی بخش تاریخی مرکزی شهر تهران. فصلنامه شهر پایدار، دوره 2 شماره 3، صص. 97-110.‌
  7. حناچی، پیروز؛ دیبا، داراب؛ مهدوی نژاد، محمدجواد (1386) حفاظت و توسعه در ایران (تجزیه‌وتحلیل تجارب مرمت در بافت‌های با ارزش شهرهای تاریخی ایران)، هنرهای زیبا، دوره دوم، شماره 32، صص. 60 -51.
  8. عیسی‌خانی، ویدا (1397) احیای اقتصادی، ضرورتی حیاتی در جهت جلوگیری از فرسودگی و تخریب بافت تاریخی، فصلنامه گزارش، شماره 97، صص. 49-44.
  9. فرخ زنوزی، عباس (1394) مرمت و احیای بازارچه عودلاجان، نشریه شهر نگار (1394) شماره 74، صص. 100-77.
  10. قائمی راد، طیبه و کلانتری خلیل‌آباد، حسین (۱۳۹۸) ارزیابی پیاده‌روهای شهری با تأکید بر مطلوبیت شهری (موردمطالعه: شهر رشت)، جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، دوره 9، شماره 4، صص. 246-237.
  11. کارمونا، متیو (1390) ارزش طراحی شهری (رویکردی اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی به طراحی شهری)، ترجمه: رضا بصیری مژدهی و حمیده فرهمندیان، تهران: انتشارات هله.
  12. لطفی، سهند (1390) بازآفرینی شهری فرهنگ مبنا: تأملی بر بن‌مایه‌های فرهنگی و کُنش بازآفرینی، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، دوره 3، شماره 45، صص. 62-49.
  13. مجابی، مهدی (1378) طرحی بر روند توسعه تاریخی منطقه قزوین، مجموعه مقالات دومین کنگره معماری و شهرسازی ایران، جلد دوم، ارگ بم، کرمان، (29-25 فروردین 1378)، به کوشش دکتر باقر آیت‌الله زاده شیرازی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، صص. 341 -315.
  14. مهندسین مشاور پارت (1385) گزارش طرح تفصیلی منطقه 11، شهرداری تهران.
  15. هومن، حیدرعلی (۱۳۸۸) مدل یابی معادله ساختاری با کاربرد نرم‌افزار لیزرل، چاپ سوم، تهران: انتشارات سمت.
  16. یغفوری، حسین؛ اسکندری ثانی، محمد؛ اکبری، فاطمه (1397) نقش بافت تاریخی در ارتقاء مؤلفه‌های رقابت‌پذیری شهری (موردمطالعه: شهر بیرجند) برنامه‌ریزی فضایی، دوره 7، شماره 3، صص. 84-63.
مجله شهر پایدار
دوره 5، شماره 3
آبان 1401
صفحه 161-175

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار