تحلیل شاخص‌های فقر شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی مطالعه موردی منطقه 14 شهر اصفهان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

2 گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

روند رشد شهرنشینی که معمولاً با رشد اقتصادی و توسعه همراه بوده است، پیامدهای منفی چون نابرابری‌های اجتماعی، فقر، بحران‌های محیط‌زیستی، اختلاف طبقاتی، بد مسکنی و بی‌مسکنی و اسکان غیررسمی را به دنبال داشته است. از ویژگی‌های شهرهای جهان سوم چون اصفهان، فقر شهری است. در این شهرها همواره تعداد محدودی از محله‌ها در رفاه و آسایش بوده و در نقطه متقابل، پاره‌ای از ساکنین از این مواهب شهرنشینی برخوردار نیستند. آگاهی و مطالعه ابعاد مختلف فقر شهری و ارزیابی شاخص‌های فقر و بررسی نیاز شهروندان زندگی پایین‌تر از حد استاندارد شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی، در مدیریت و تصمیم‌گیری و رسیدن به رفاه شهری در بازآفرینی شهری جهت بهبود شرایط موجود و رضایت‌مندی ساکنان می‌تواند بسیار موثر باشد. بنا بر موارد یادشده، هدف این پژوهش، تحلیل شاخص‌های فقر شهری در منطقه 14 شهر اصفهان به جهت دارا بودن سکونتگاه‌های غیررسمی است. نوع پژوهش کاربردی و در چارچوب روش‌های توصیفی - تحلیلی قرار می‌گیرد و جهت گردآوری داده‌ها از روش‌های پیمایشی و اسنادی و برای تحلیل آن‌ها از تکنیک‌های آماری توصیفی، تحلیل T تک نمونه‌ای استفاده گردیده است. از یافته‌های پژوهش و تحلیل شاخص‌ها و بررسی تمامی ابعاد موردنظر می‌توان گفت که بعد اشتغال و شرایط اقتصادی با میانگین کل 07/2 و بعد مسکن با میانگین کل 11/2 از زیرمجموعه شاخص اقتصادی، از متوسط استاندارد پایین‌تر و از نارضایتی بیشتری در بین ساکنین می‌باشد. درعین‌حال بعد خدمات و امکانات شهری زیرمجموعه شاخص کالبدی از رضایت بیشتری برخوردار بوده، لیکن از متوسط استاندارد کمتر است و درنتیجه با بهبود شرایط اقتصادی و توجه به خدمات عمومی و امکانات شهری می‌توان از میزان فقر شهری این مناطق کاست.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ارضروم چیکر، نسرین. (1384). ابعاد گوناگون فقر در ایران. مجموعه پژوهش‌های اقتصادی بانک جمهوری اسلامی ایران، 1 (27)، 36-12.
  2. افروغ، عماد. (1377). فضا و نابرابری اجتماعی، ارائه الگویی برای جدایی گزینی و پیامدهای آن. چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
  3. پـــاتر، رابرت و لوید، ایونز. (1384). شهر در جهان درحال‌توسعه. ترجمه کیومرث ایراندوست و همکاران، چاپ سوم، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
  4. جواهری پور، مهرداد. (1382). ساخت یابی اقتصادی - اجتماعی اسکان غیررسمی. مجموعه مقالات حاشیه‌نشین و اسکان غیررسمی، چاپ اول، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی.
  5. راغفر، حسین و ابراهیمی، زهرا. (1386). فقر در ایران طی سال‌های 1383- 1368. مجله رفاه اجتماعی، 6 (24)، 82-55.
  6. روستایی، شهریور؛ احدنژاد، محسن؛ اصغری زمانی، اکبر؛ زنگنه، علیرضا و سعیدی، شهرام. (1391). ارزیابی فقر شهری در محلات اسکان غیررسمی شهر کرمانشاه با استفاده از مدل تحلیل عاملی (نمونه موردی: محله دولت‌آباد و شاطر آباد سال 1385). نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، 19 (53)، 166-137.
  7. رئیس دانا، فریبرز. (1379). نقد روش در پدیده‌شناسی فقر، مجموعه مقالات فقر در ایران. چاپ اول، تهران: انتشارات علوم بهزیستی وتوان‌بخشی.
  8. زنگی‌آبادی، علی؛ ضرابی، اصغر و خوب آیند، سعید. (1384). تحلیل علل اقتصادی – اجتماعی حاشیه‌نشینی در شهر اصفهان. مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 18 (1)، 192-179.
  9. شارع پور، محمود. (1391). جامعه‌شناسی شهری. چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
  10. شکوئی، حسین. (1373). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. چاپ چهارم، جلد اول، تهران، انتشارات سمت.
  11. شناسنامه فرهنگی، اجتماعی محلات شهر اصفهان. (1395). رصدخانه فرهنگی اجتماعی اصفهان به سفارش شهرداری اصفهان.
  12. طرازکار، محمدحسن و زیبایی، منصور. (1383). بررسی معیارهای رفاه اجتماعی و توزیع درآمد و فقر در جوامع شهری و روستایی مطالعه موردی: استان‌های فارس، سمنان، اصفهان. مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، 12(48)، 153-137.
  13. عابدین در کوش، سعید، (1386). درآمدی بر اقتصاد شهری. چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
  14. علیزاده، حسن. (1381). فرهنگ خاص علوم سیاسی. چاپ سوم، تهران: انتشارات روزنه.
  15. کاپلان، دیوید؛ اچ، جیمز. ا؛ ویلر، استیون آر، هامووی. (1391). جغرافیای شهری. ترجمه حسین حاتمی نژاد، عبدالمطلب برات نیا، چاپ دوم، تهران: انتشارات سمت.
  16. محمدی، دوست سلیمان؛ مرادی ریزی، مرضیه و خانی­زاده محمدعلی. (1397). ارزیابی نقش مدیریت شهری در توانمندسازی سکونت‌گاه‌های فقیرنشین شهری با تأکید بر خواسته‌های ساکنان مطالعه موردی: محله زینبیه شهر اصفهان. آمایش جغرافیایی فضا،8 (29)، 166-147.
  17. مدنی، سعید. (1379). آسیب‌ها، انحرافات اجتماعی و فقر در ایران. مجموعه مقالات فقر در ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات علوم بهزیستی و توان‌بخشی.
  18. مرکز آمار ایران. (1395). سالنامه آماری استان اصفهان.
  19. نیک پور، عامر؛ لطفی، صدیقه و حسنعلی­زاده و میلاد. (1398). تحلیل فضایی فقر شهری با روش تحلیل عاملی موردمطالعه: شهر قائم‌شهر.فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی، 9 (1)، 124-103.
  1. Abbott, J. (2002). An Analysis of Informal Settlement Upgrading and Critique of Existing Methodological Approaches. Habitat International Journal, 26 (3), 303-315.
  2. Abedin Dar Koosh, S. (2007). An Introduction to Urban Economy. First Edition, Tehran: University Publishing Center Publications. [In Persian].
  3. Afrough, E. (1998). Space and Social Inequality, Presenting a Model for Separation and Its Consequences. Second Edition, Tehran: Samat Publications. [In Persian].
  4. Ahsan, S. M. M. (2013). Resilient cities for the poor or by the poor. A case study from Bangkok. Technische Universität Berlin, 31 (2), 1-117.
  5. Alizadeh, Hassan, (2002, Special Culture of Political Science, Third Edition, Tehran, Rozaneh Publications. [In Persian].
  6. Arzrum Chiker, N. (2005). Various dimensions of poverty in Iran. Economic Research Collection of the Bank of the Islamic Republic of Iran, 1 (27), 12-36. [In Persian].
  7. Baker, J. (2009). Meeting the Challenge of Urban Poverty and Slum. The World Bank Group Urban Papers, 3 (1), pp.1-22.
  8. Beall, J., & Fox, S. (2007). Urban Poverty and Development in the 21 st Century: Towards an inclusive and sustainable world. Oxfam Research Report, 15 (1), 1-27.
  9. Bolay, J. C., Chenal, J., & Pedrazzini, Y. (Eds.). (2016). Learning from the Slums for the Development of Emerging Cities. Springer International Publishing, 9 (11), 10-18.
  10. Cultural and social identity card of Isfahan neighborhoods. (2016). Isfahan Social Cultural Observatory by order of Isfahan Municipality. [In Persian].
  11. Duclos, J., & Yves, A. A. (2006). Poverty and Equity: Measurement Policy and Estimation with Dad. Publisher: Springer, IDRC
  12. El Menshawy, A., Aly, S. S., & Salman, A. M. (2011). Sustainable upgrading of informal settlements in the developing world, case study: Ezzbet Abd El Meniem Riyadh, Alexandria, Egypt. Procedia Engineering, 21 (3), 168-177.
  13. Elhadary, Y.A.E., & Samat, N. (2012), Political economy and urban poverty in the developing countries: Lessons Learned from Sudan and Malaysia. Journal of Geography and Geology, 8 (2), 188- 212.
  14. Fay, M. (2005). The Urban Poor in Latin America. The World Bank Washington D.C Bank, 1 (1), 1-17.
  15. Fox, S. (2013). The political economy of slums: Theory and evidence from Sub-Saharan Africa. World Development Journal, 11 (54), 191-203.
  16. Hall, P. G., Hall, P., & Pfeiffer, U. (2000). Urban future 21: a global agenda for twenty-first century cities. Built Environment Geography Book, 6 (3), 1-380.
  17. Javaheripour, M. (2003). Socio-economic construction of informal housing, a collection of articles on marginalized and informal housing. First edition, first volume, Tehran: University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences Publications. [In Persian].
  18. Kaplan, D. H., James. A., Wheeler, Steven R., (2012). Urban Geography. translated by Hossein Hataminejad, Abdolmutallab Baratnia, second edition, Tehran: Samat Publications. [In Persian].
  19. Lombard, M. (2014). Constructing ordinary places: Place-making in urban informal settlements in Mexico. Progress in Planning Journal, 94 (3), 1-53.
  20. Mehta, D. (1999). Urbanization of Poverty. Habitat debate Journal, 6 (4), 3-5. 
  21. Mohammadi, D. S., Moradi Rizi, M., & Khanizadeh, M. A. (2018). Evaluating the role of urban management in empowering urban slums with emphasis on residents' demands Case study: Zeinabieh neighborhood of Isfahan. Geographical planning of space, 8 (29), 147-166. [In Persian].
  22. Nikpour, A., Lotfi, S., & Hassan Alizadeh, M. (2019). Spatial analysis of urban poverty with factor analysis method (Case study: Ghaemshahr city). Journal of Spatial Planning, 9 (1), 103-124. [In Persian].
  23. Obermayr, C. (2017). Informal Housing and Marginal Settlements. In Sustainable City Management. The Urban Book Series Springer publication, 1 (5), 27-52.
  24. Potsiou, C., & Ioannidis, C. (2006). Informal settlements in Greece: The mystery of missing information and the difficulty of their integration into a legal framework. In Proceedings of the 5th FIG Regional Conference, Accra Ghana.
  25. Potter, R., & Lloyd, E. (2005). A city in the developing world. translated by Kiomars Irandoost et al. Third edition, Tehran: Publications of the Organization of Municipalities and Rural Affairs. [In Persian].
  26. Raees Dana, F. (2000). Critique of Method in Phenomenology of Poverty, Collection of Articles on Poverty in Iran. First Edition, Tehran: Welfare and Rehabilitation Sciences Publications. [In Persian].
  27. Raghfar, H., & Ebrahimi, Z. (2007). Poverty in Iran during the years 1368-1383. Journal of Social Welfare Research, 6 (24), 55-82. [In Persian].
  28. Rural, S., Ahadnejad, M., Asghari Zamani, A., Zanganeh, A., & Saeedi, Sh. (2012). Assessing urban poverty in informal settlements in Kermanshah using factor analysis model (Case study: Dolatabad and Shater Abad neighborhood in 2006). Journal of Geography and Planning, 19 (53), 137 -166. [In Persian].
  29. Sabry, S. (2009). Poverty lines in Greater Cairo: underestimating and misrepresenting poverty. iied, 3 (1), 1-45.
  30. Shabat, A. M., & Tapamo, J. R. (2017). A comparative study of the use of a local directional pattern for texture-based informal settlement classification. Journal of Applied Research and Technology, 15 (3), 250- 258.
  31. Sharipour, M. (2012). Urban Sociology. First Edition, Tehran: Samat Publications. [In Persian].
  32. Shokouei, Hussein, (1994). New Perspectives on Urban Geography. Fourth Edition, Vol.1, Tehran: Samat Publications. [In Persian].
  33. Statistics Center of Iran. (2016). Statistical Yearbook of Isfahan Province. [In Persian].
  34. Tarazkar, M. H., & Zibaei, M. (2004). A Study of Social Welfare Criteria and Income and Poverty Distribution in Urban and Rural Communities: A Case Study: Fars, Semnan, Isfahan Provinces. Journal of Agricultural Economics and Development, 12 (48), 137-153. [In Persian].
  35. UN‐Habitat. (2004). the challenge of slums: global report on human settlements 2003. Management of Environmental Quality: An International Journal, 15(3), 337-338.
  36. Wekesa, B. W., Steyn, G. S., & Otieno, F. F. (2011). A review of physical and socio-economic characteristics and intervention approaches of informal settlements. Habitat International, 35 (2), 238-245.
  37. Zangiabadi, A., Zarrabi, A., & Khob Ayand, S. (2005). Analysis of socio-economic causes of marginalization in Isfahan. Journal of Humanities Research, University of Isfahan, 18 (1), 179-192. [In Persian].
  38. Zebardast, E. (2006). Marginalization of the urban poor and the expansion of the spontaneous settlements on the Tehran metropolitan fringe. Cities, 23 (6), 439-454.
  39. Zhang, L. (2011). The political economy of informal settlements in post-socialist China: the case of chengzhongcun (s). Geoforum, 42 (4), 473-483.
فصلنامه شهر پایدار
دوره 5، شماره 2
مرداد 1401
صفحه 57-74

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار