سنجش شاخص‌های توسعه در پایداری نواحی شهری مطالعه موردی: شهر ایلام

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران، تهران، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران، تهران، ایران

چکیده

یکی از اصول توسعه پایدار شهری، دست‌یابی عادلانه نواحی شهری در حیطه شاخص‌های توسعه است و شناخت وضعیت نواحی شهری نقش مهمی در دست‌یابی به توسعه پایدار شهری دارد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل و سنجش شاخص‌های توسعه در پایداری نواحی شهر ایلام است. پژوهش ازنظر هدف توسعه‌ای- کاربردی، و ازنظر متدولوژی توصیفی – تحلیلی می‌باشد. گردآوری اطلاعات از نوع مطالعات اسنادی و میدانی با ابزار پرسشنامه از خبرگان است. پنج شاخص کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، امنیت، زیست‌محیطی به‌عنوان شاخص‌های پژوهش احصاء شده که با روش سوارا مورد وزن‌دهی قرارگرفته‌اند. در رتبه‌بندی نواحی شهر ایلام از روش‌های ادغامی بردا و کپ‌لند استفاده گردید. مطابق نتایج، نواحی شهری ایلام ازنظر اولویت‌بندی درجه توسعه‌یافتگی، به چهار گروه پایدار، نیمه پایدار، ناپایدار و کاملاً ناپایدار تقسیم شدند. نتایج تحلیل‌های سوارا نشان می‌دهد بر اساس نظر خبرگان، شاخص‌های، کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، امنیت و زیستی به ترتیب بااهمیت‌ترین شاخص‌ها شناسایی‌شده‌اند. همچنین نتایج حاصل از کپ لند و بردا نشان می‌دهد نواحی پیرامونی شهر به‌ویژه نواحی واقع در نواحی شرق، جنوب و جنوب غربی وضعیت نامناسب‌تری نسبت به سایر نواحی دارند؛ و در مقابل مناطق مرکزی شهر در مجاورت شمالی، وضعیت مناسبی ازنظر شاخص‌های اجتماعی- اقتصادی را دارا می‌باشند. تحلیل الگوی فضایی نحوه توزیع توسعه‌یافتگی در شهر نیز علاوه بر اینکه مؤید تمرکز محلات توسعه‌یافته در نواحی مرکز و میانه شهر و تجمع محلات توسعه‌نیافته در نواحی پیرامونی جنوب و غرب شهر می‌باشد، بر تصادفی نبودن این وضعیت و وجود الگوی فضایی خوشه‌ای حکایت دارد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابراهیم‌زاده، عیسی؛ ایستگلدی، مصطفی؛ حاجی‌زاده، فاضل (1398) تحلیل و اولویت‌بندی شاخص‌های استراتژی توسعه شهری در محلات منطقه هشت شهر شیراز، جغرافیا و پایداری محیط، سال 9، شماره 30، صص. 17-1.
  2. احدنژاد روشتی، محسن؛ سجادی، ژیلا؛ یاری قلی، وحید (1397) تحلیل و ارزیابی شاخص‌های زیست پذیری در نواحی شهری مطالعه موردی: نواحی 23 گانه شهر زنجان، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 9، شماره 34، صص. 148-131.
  3. بزی خدا رحم، کیانی اکبر و جواهری، عباس (1391) ارزیابی شاخص‌های پایداری محله‌های مسکونی مطالعه موردی: شهر مامونیه- استان مرکزی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 27، شماره 4، صص. ۲۴۶-۲۲۵.
  4. پروزن، ادریس؛ کرکه آبادی، زینب؛ ارغان، عباس (1397) سنجش شاخص‌های توسعه پایدار در جهت شکل‌گیری توسعه پایدار محله‌ای در شهر مهاباد، فصلنامه شهر پایدار، سال 1، شماره 1، صص. 40-27.
  5. پورمحمدی، محمدرضا؛ صدرموسوی، میرستار؛ روستایی، شهریور؛ مدادی، صمد (1398) تحلیل و اولویت‌بندی مناطق شهری بر اساس شاخص‌های توسعه پایدار با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی مورد نمونه: کلان‌شهر تبریز، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال 19، شماره 65، صص. 149-127.
  6. توکلی‌نیا، جمیله؛ گودرزی، حمید؛ صمدی، رقیه (1396) تحلیل توسعه منطقه‌ای استان مرکزی با استفاده از تکنیک‌های چند معیاره به‌منظور دستیابی به توسعه متوازن، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، سال 12، شماره 2، صص. 299-285.
  7. داداش‌پور، هاشم و رستمی، فرامرز (1390) سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 3، شماره 10، صص. 22-1.
  8. زاهدی، شمس السادات (1388) توسعه پایدار، تهران، انتشارات سمت.
  9. زنگی‌آبادی، علی؛ احمدیان، مهدی؛ کرمی، محمود (1393) تحلیل فضایی شاخص‌های توسعه منطقه‌ای با بهره‌گیری تلفیقی از تکنیک‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه، موردپژوهش استان کردستان، دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال 5، شماره نه، صص. 96-83.
  10. زیاری، کرامت الله؛ قاسمی، سعید؛ مهدیان بهنمیری، معصومه؛ مهدی، علی (1394) CDS، رویکردی مشارکتی در فرایند چشم‌انداز سازی توسعه شهری (موردپژوهش: شهر مهاباد(، جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 19، شماره 53، صص. 201-167.
  11. ساسان پور، فرزانه؛ موحد، علی؛ مصطفوی صاحب، سوران؛ یوسفی فشکی، محسن (1393) ارزیابی پایداری محلات شهری در شهر سقز. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، سال 2، شماره 1، صص. 94-73.
  12. سلیمی سبحان، محمدرضا؛ ابراهیم‌زاده، عیسی؛ منصوری، کامران (1398) بررسی و تحلیل شاخص‌های راهبرد توسعه شهری (CDS) (مطالعه موردی: شهر کازرون)، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، سال 14، شماره 2، صص. 440-427.
  13. شاطریان، محسن؛ محمدی، اکرم؛ مومن بیک، زهرا (1396) بررسی تأثیر معیارهای اجتماعی و کالبدی بر توانمند کردن محلات شهری (مطالعة موردی: محله بازار شهر کاشان)، برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 7، شماره 1، صص. 21-1.
  14. شماعی، علی؛ ساسان پور، فرزانه؛ مرادی، ثروت اله (1396) ارزیابی پایداری محله‌های شهری با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره (موردمطالعه: محله‌های منطقه 6 شهرداری تهران) فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، سال 19، شماره 2، صص. 178-161.
  15. عزیزی، محمدمهدی (1383) تراکم در شهرسازی اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
  16. عزیزی، محمدمهدی (1385) محله مسکونی پایدار: مطالعه موردی نارمک، نشریه هنرهای زیبا، شماره 27، صص. 46-35.
  17. علی‌اکبری، کاوه (1396) شناسایی شاخص‌های مؤثر بر تحقق پایداری محله از جنبه کارکردی مورد پژوهی: محلات دارای بافت فرسوده در شهر تهران، باغ نظر، سال 14، شماره 51، صص. 60-45.
  18. قدیری، محمود و ممسنی، سوگل (1393) تحلیل تطبیقی شاخص‌های توسعه پایدار نواحی شهر بوشهر، فضای جغرافیایی، سال 16، شماره 54، صص. 96-69.
  19. قدیری، محمود؛ حکمت نیا، حسن؛ سیف الهی، مریم (1400) تحلیل شاخص‌های کیفیت زندگی در محلات شهری (مطالعه موردی: شهر کوهبنان)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، سال 53، شماره 2، صص. 426-409.
  20. قربانی، رسول، محمودزاده، حسن؛ تقی‌پور، علی‌اکبر (1392) تحلیل تناسب اراضی (LSA) برای توسعه شهری در محدوده مجموعه شهری تبریز با استفاده از روش تحلیل فرایند سلسله مراتبی، جغرافیا و آمایش شهری، سال سوم، شماره 59، صص: 1-14.
  21. کاظمیان، غلامرضا؛ مشکینی، ابوالفضل؛ بیگلری، شادی (۱۳۹۰) ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در پایداری محله‌ای ناحیه دو شهرداری منطقه ۴ تهران (محله‌های مجیدیه، شمس‌آباد و کالا) نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 18، شماره 21، صص ۲۸-۷.
  22. کوشیار، گ (1382) شاخص‌های توسعه پایدار، فصلنامه مدیریت، شماره 77 – 78، صص. 37-32.
  23. نسترن، مهین؛ حبیبی، کیومرث؛ محمدی، مهرداد (1393) سنجش پایداری محله‌های شهری در بافت‌های سکونتی با استفاده از سیستم استنتاج منطق فازی (نمونه موردی: محلات شهر سنندج) مطالعات ساختارها و کارکردها شهری، سال دو، شماره هفت، صص. 87-55.
  24. نظم فر، حسین و پاشا زاده، اصغر (1397) ارزیابی سطح پایداری محله‌های مسکونی در نواحی پیرا- شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل). جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 29، شماره یک، صص. 43-64.
  25. نظم فر، حسین؛ امان اله پور، انور؛ سلمانی جلودار، هاجر؛ کریمی، بهاره (1398) بررسی میزان برخورداری از خدمات عمومی در نواحی شهری (مطالعه موردی: شهرهای استان مازندران)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 9، شماره 35، صص. 26-13.
  26. Ahadnejhad Roshti, Mohsen. & Sajadi, Jhila. (2019) Evaluation of urban livability indicators, case study: Zanjan city region, journal of Regional Planning, Vol. 9, No. 34, pp. 132-148. [in Persian].
  27. Ali Akbari, Kaveh. (2017) Definition of the Criteria and Indices of Neighbourhood Sustainability (with Emphasis on Functional Aspect), Bagh-e Nazar, Vol. 14, No. 51, pp. 45-60. [in Persian].
  28. Azizi, Mohammad Mehdi. (2004) Density in urban planning Principles and criteria for determining urban density, Tehran, University of Tehran Press. [in Persian].
  29. -Azizi, Mohammad Mehdi. (2006) Sustainable residential neighborhood: Narmak case study, Journal of Fine Arts, No. 27, p. 46-35. [in Persian].
  30. Bezi, K. R. & Kiani, A. & Javaheri, A. (2012) Evaluation of sustainability indicators of residential neighborhoods Case study: Mamuniyeh city - Markazi province. Geographical Research Quarterly, Vol. 27, No. 4, pp. 246-225. [in Persian].
  31. Certomà,C. & Martellozzo, F. (2019) Cultivating urban justice? A spatial exploration of urban gardening crossing spatial and environmental injustice conditions, Applied Geography, Vol. 106, pp. 60-70.
  32. Condon, P. (2010) Seven rules for sustainable communities, Island Pres, Washington.
  33. Dadashpoor, H. & Rostami, F. (2011) Measurement of Integrated Index of Spatial Justice in the Distribution of Urban Public Services Based on Population Distribution, Accessibility and Efficiency in Yasuj City, urban Regional studies and Research, Vol. 3, No. 10, pp. 1-22. [in Persian].
  34. Ebrahimzadeh, I. & Istgaldi, M. & Hajizadeh, F. (2019) Analysis and Prioritization of Indicators of Urban Development Strategy In the neighborhoods of the eight district of Shiraz, Geographyand Sustainability of Envirnment, Vol. 9, No. 30, pp. 1-17. [in Persian].
  35. Ghadiri, M. & Mamasani, S. (2014) Comparative analysis of indicators of sustainable development in Bushehr city, geographical space, Vol. 16, No. 54, pp. 96-69 . [in Persian].
  36. Ghorbani, R. & Mahmoudzadeh, H. & Taghipour, A. A. (2013) Land Fitness Analysis (LSA) for Urban Development in Tabriz Urban Complex Using Hierarchical Process Analysis, Geography and Urban Planning, Vol. 3, No. 59, pp. 1-14 . [in Persian].
  37. Kaur, H. & Garg, P. (2019) Urban sustainability assessment tools: A review, Journal of Cleaner Production, Vol. 210, PP. 146-158.
  38. Kazemian, G. & Meshkini, A. & Bigleri, S. (2011) Evaluating the performance of urban management in the sustainability of neighborhoods in the second district of Tehran's 4th district (Majidieh, Shamsabad and Kala neighborhoods) Journal of Applied Research in Geographical Sciences, Vol. 18, No. 21, pp. 28-7. [in Persian].
  39. Koushiar, G. (2003) Indicators of Sustainable Development, Management Quarterly, No. 77-78, pp. 37-32. [in Persian].
  40. Mahin, Nastarn. & Kiomarth, Habibi. & Mardad Mohammadi. (2014) Measuring the Sustainability of Urban Neighborhoods in Residential Tissues Using Fuzzy Logic Inference System (Case Study: Sanandaj Neighborhoods), urban structure and function studies, Vol. 2, No. 7, pp.55-87.
  41. Nazmfar, Hosein. & Amanolapour, Anvar. & Salmani Jelodar, Hajar. & Karimi, Bahare. (2019) The survey of urban public services (Case of study: Mazandaran city), Journal of Regional Planning, Vol. 9, No. 35, pp.13-26.
  42. Nazmfar, Hossein. & Pashazadeh, Asghar. (2018) Assessing the Sustainability of Residential Neighborhoods in Peri-urban Areas,Geography and Environmental Planning, Vol. 29, No. 1, pp.43-64.
  43. Porvazan, Idris; Korke Abadi, Zaynab; Arghan, Abbas. (2018) Measurement of Sustainable Development Indicators for Neghborhood Sustainable Development in Mahabad Township, journal sustainable city, Vol. 1, No. 1, pp. 27-40. [in Persian].
  44. Pour Mohammadi, Mohammad Reza. & Sadr Mousavi, Mirstar. & Madadi, Samad. (2019) Analysis and Prioritization of Urban Areas Based on Sustainable Development Indicators Using Fuzzy TOPSIS Technique Case Study: Tabriz Metropolis, Geographical Space Quarterly, 19, No. 65, pp. 127-149. [in Persian].
  45. Power, A. (2004) Sustainable communities and sustainable development, sustainable development Commission, London.
  46. Salimi Sobhan, Mohammad Reza. & Ebrahimzadeh, Eisa. & Mansoori, Kamran. (2019) Review and Analysis of Urban Development Strategy Indicators (CDS) (Case Study: Kazeroon City),journal of studies of Human settlement planning, Vol. 14, No. 2, pp. 427-440. [in Persian].
  47. Sasanpour, F. & Movahed, A. & Mostafavi sahib, S. & Yousefi Fshky, M. (2014) Evaluating sustainability urban neighborhoods in the neighborhoods of SAQEZ City, Geographical Urban Planning Research, Vol. 2, No. 1, pp. 73-94. [in Persian].
  48. Schouten, M, A. & Mathenge, R. (2010) Communal sanitation alternatives for slums: A case study of Kibera, Kenya, Physics and Chemistry of the Earth, Vol.35, No. 13, pp. 815-822.
  49. Shamaie, Ali. & Sasanpour, Farzaneh.& Moradie, Servat-o-allah. (2017) The Analysis of Urban Neighborhoods Sustainability by Using of Multi-criteria Decision-making Methods (Case Study: 6th Region Neighborhoods of Tehran),journal of Environmental Science and Technology, Vol. 19, No. 2, p. 161-178. [in Persian].
  50. Shaterian, M. & Mohammadi, A. & Momen Beyk, Z. (2017) Investigating the effect of social and physical criteria on the empowerment of urban neighborhoods (Case study: Bazaar neighborhood of Kashan), Spatial Planning (Geography), Vol. 7, No. 1, p. 1-21. [in Persian].
  51. Smith,James H. & Briers,Gray E. (2001) Quality of Life of Scholarship Recipients Introduction and Theoretical Framework, Journal of Southern Agricultural Education Research, Vol. 51, No. 1. pp. 1-22.
  52. Stouten, P. (2014) Features for Sustanable Urban Neighborhood Development, Department of Urbanism, Faculty of Architecture Delft University of Technology Delft, Netherlands, Int. Journal for Housing Science, Vol.38, No.2, pp. 71-79.
  53. Swisher, E. & Monaghan,K. (2014) Sustainable Community Development. UF/IFAS in us UN Department, United Nations World Urbanization Prospects (2014 revision), highlights (UN Department of Economic and Social Affair).
  54. Tavakoli niya, Jamileh. & Goudarzi, Hamid. & Samadi, Roghayeh. (2017) On the Analysis of the Regional Development of Markazi Province Using Multi-Criteria Techniques to Achieve Balanced Development, Journal of Studies of Human Settements Planning, Vol. 12, No. 2, pp. 285-299. [in Persian].
  55. Yang, B. & Xu, T. & Shi, L. (2017) Analysis on sustainable urban development levels and trends in China’s cities, Cleaner Production, No. 141, pp. 868-880.
  56. Yıldız, S. & Yılmaz, M. & Kıvrak, S. & Gultekin, B. A. (2016) Neighborhood Sustainability Assessment Tools and a Comparative Analysis of Five Different Assessment Tools, Plan lama, Vol.26, No.2, pp. 93–100.
  57. Zahedi, Shams Sadat. (2009) Sustainable Development, Tehran, Samat Publications (in Persian).
  58. Zangiabadi, Ali. & Ahmadian, Mehdi.& Karami, Mahmoud. (2014) Spatial Analysis of the Regional Development Indicators Using by Tapsis, AHP and Cluster Analysis Techniques (Case Example: The Province of Kurdistan), Biannual journal of Urban Ecology Researches, Vol. 3, No. 10, pp. 83-96. [in Persian].
  59.  Ziyari, K. & Gasemi, S. & Mahdian Behnammiri, M. & Mahdi, A. (2015) CDS as Participatory Approach in Future Visioning of City Development Process: Case Study of Mahabad, Geography and planning, Vol. 19, No. 53, pp. 167-201 . [in Pe
مجله شهر پایدار
دوره 5، شماره 1
اردیبهشت 1401
صفحه 1-15

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار