تحلیل موانع بهره‌گیری از رویکرد توسعه میان افزا مطالعه موردی: شهر اهواز

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

توجه به ظرفیت‌های توسعه‌ای درون شهر (توسعه میان افزا)، امروزه به‌عنوان یکی از سیاست‌های مهم در حوزه برنامه‌ریزی شهری جهت مقابله با پدیده گسترش شهرها موردقبول واقع‌شده است. برخلاف سایر سیاست‌های توسعه شهری با توجه به اینکه در بستر موجود و با حضور ساکنان و شهروندان و واحدهای همسایگی صورت می‌پذیرد موضعی پیچیده، چندوجهی، میان بخشی است که نه‌فقط یک کار فیزیکی، کالبدی و شهرسازی است بلکه دارای ابعاد قوی اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست‌محیطی نیز می‌باشد. بنابراین استفاده از این رویکرد، بدون توجه به بسترهای مناسب و شناسایی موانع آن، قابل تحقق نیست. هدف اصلی این پژوهش تحلیل موانع بهره‌گیری از توسعه میان افزا در شهر اهواز می‌باشد. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی –تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، مدیران و کارشناسان شهرداری اهواز می‌باشند با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند، 40 نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. جهت تحلیل داده‌ها از تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم در نرم‌افزار آموس 24 استفاده‌شده است. در این پژوهش، از ابعاد اقتصادی، اجتماعی، اداری و قانونی با 21 شاخص مشاهده‌پذیر استفاده گردید. نتایج حاصل نشان می‌دهد مدیران و کارشناسان معتقدند که عوامل قانونی - اداری با ضریب بیشترین تأثیر را بر عدم تحقق و اجرای رویکرد توسعه میان افزا در شهر اهواز دارد و بعدازآن متغیر اقتصادی با ضریب 94/0 متغیر اجتماعی با ضریب 66/0 متغیر کالبدی با ضریب 55/0 به ترتیب بیشترین تا کمترین تأثیر را بر عدم تحقق اجرای توسعه میان افزا در شهر اهواز دارند.

کلیدواژه‌ها


1)     اسدیان، فریده و سیاحی، زهرا (1390) نقش الگوی مشارکت مردمی در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی مطالعه موردی: محله عامری اهواز، فصل‌نامه جغرافیایی آمایش محیط، بهار 1390، دوره 4، شماره 12، صص. 163-139.
2)     اسفیدانی، محمدرحیم و محسنین، شهریار (1392) مدل‌سازی معادلات ساختاری (آموزشی و کاربردی) به کمک نرم‌افزار لیزرل. چاپ سوم، تهران: انتشارات مهربان نشر.
3)     آروین، محمود؛ پوراحمد، احمد؛ زنگنه شهرکی (1395) سنجش الگوی پراکنده رویی و شناسایی حوزه‌های عمل توسعه درونی شهر (نمونه موردی: شهر اهواز)، مطالعات محیطی هفت حصار، پاییز 1395، دوره 5، شماره 17، صص. 62-45.
4)     داداش پور، هاشم؛ تقوایی، علی‌اکبر؛ قانع، نرگس (1393) بررسی ظرفیت توسعه میان افزا در فضاهای موقوفه شهری مطالعه موردی: ناحیه 3 منطقه 2 شهر اهواز، مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، دوره 5، شماره 15، صص. 78-63.
5)     آیینی، محمد و اردستانی، زهرا (1388) هرم بازآفرینی و مشارکت مردم معیار ارزیابی برنامه‌های توسعه درون‌زای شهری، نشریه هویت شهر، شماره پنجم، پاییز و زمستان 1388، دوره 3، شماره 5، صص. 58-47.
6)     پریزادی، طاهر (1391) بررسی توسعه درونی شهر با تأکید بر مسکن (موردمطالعه: شهر سنندج)، پایان‌نامه دکتری رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی دکتر حمیدرضا وارثی، دانشگاه اصفهان.
7)     پورمحمدی، محمدرضا؛ شفاعتی، آرزو؛ ملکی، کیومرث (1392) ارزیابی پتانسیل میان افزایی در محور تاریخی –فرهنگی کلان‌شهر تبریز، نشریه علمی –پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، بهار 1392، سال 17، شماره 42، صص. 70-41.
8)     پورمحمدی، محمدرضا و  تقی پور، علی‌اکبر (1391) بازیافت اراضی بایر شهری، جغرافیا و برنامه‌ریزی، زمستان 1391، دوره 16، شماره 42، صص. 88-65.
9)     حیاتی، سلمان (1391) تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مشهد، پایان‌نامه کارشناس ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی دکتر محمدرحیم رهنما، دانشگاه فردوسی مشهد.
10)   رضایی، مریم؛ ابراهیم‌زاده، عیسی؛ رفیعیان، مجتبی (1396) بررسی و سنجش راهکارها و سیاست‌های مؤثر در مدیریت اراضی رهاشده شهری، نمونه موردی: شهر ایلام، مجله آمایش جغرافیایی فضا، زمستان 1396، دوره 7، شماره 26، صص. 162-145.
11)   رفیعیان، مجتبی؛ براتی، ناصر؛ آرام، مرضیه (1389) سنجش ظرفیت‌های توسعه فضاهای دون استفاده در مرکز شهر قزوین با تأکید بر رویکرد توسعه میان افزا، فصلنامه معماری و شهرسازی، پاییز و زمستان 1389، دوره 3، شماره 5، صص. 61-45.
12)   زیاری، کرامت اله؛ پوراحمد، احمد؛ حمزه پور، رزگار (1394) شناسایی و بررسی پتانسیل‌ها و قابلیت‌های زمین با تأکید بر توسعه میان افزا، مورد: شهر سردشت، مطالعات مدیریت شهری، زمستان 1394، دوره 7، شماره 24، صص. 80-9.
13)   سعیدی رضوانی، نوید؛ زهره داودپور؛ قدوی، الهام؛ سرور، رحیم (1392) کاربرد اصول توسعه میان افزا در بهبود فضایی-عملکردی بافت‌های شهری (مطالعه موردی: منطقه 17 شهر تهران)، جغرافیا، سال 11، شماره 36، صص. 159-180.
14)   سنگی، الهام و رفیعیان، مجتبی (1392) سنجش مطلوبیت سکونتی در توسعه میان افزا شهری با استفاده از مدل تصمیم‌گیری منطق فازی (نمونه موردی: منطقه 19 شهرداری تهران)، فصلنامه آرمان‌شهر، دوره 6، شماره 11، صص. 361-349.
15)   شهرداری اهواز (1396) گزیده اطلاعات مناطق، نواحی و محلات شهر اهواز، معاونت برنامه‌ریزی و توسعه سرمایه انسانی.
16)   شریفیان، احسان (1389) توسعه میان افزا بهره‌گیری از ظرفیت‌های درونی شهر، منظر، تابستان 1389، دوره 2، شماره 10، صص. 50-47.
17)   شفاعتی، آرزو؛ ملکی، کیومرث؛ پاهکیده، اقبال (1392) نگرشی بر توسعه میان افزا (توسعه درون‌زا) و نقش راهبردی آن در توسعه پایدار شهری، اولین همایش معماری و شهرسازی درگذر زمان، زمستان 1392، قزوین، صص 20-1.
18)   شهرداری شهر اهواز (1391) آمارنامه کلان‌شهر اهواز، انتشارات روابط عمومی و امور بین‌الملل شهرداری اهواز.
19)   صادق پور، بهرام و مرادی، وهاب (1389) تحلیل آماری با نرم‌افزارهای spss و Amos، چاپ هجدهم، بابلسر: دانشگاه مازندران.
20)   صارمی، حمیدرضا (1392) بررسی توسعه از درون شهر بروجرد، مدیریت شهری، سال 11، شماره 32، صص. 299-310.
21)   ضرابی، اصغر؛ صابری، حمید؛ محمدی، جمال؛ وارثی، محمدرضا (1390) تحلیل فضایی شاخص‌های رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان)، پژوهش‌های جغرافیایی انسانی، شماره 77، صص. 17-1.
22)   فیروزی، محمدعلی؛ سجادیان، ناهید، صحرایی، نسا (1391) ساماندهی بافت‌های فرسوده در راستای توسعه درون‌زا و پایدار شهری (مطالعه موردی: کوی یوسفی اهواز)، فصل جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، زمستان 1391، دوره 4، شماره 13، صص. 130-115.
23)   قاسمی، محسن (1391) بازآفرینی و تجدید حیات شهری با رویکرد توسعه درون‌زا در بافت‌های تاریخی (نمونه موردی: بافت تاریخی شهر اراک)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد طراحی و برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، به راهنمایی دکتر محمدسعید ایزدی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
24)   حاتمی نژاد، حسین؛ فرهادی خواه حسین؛ آروین، محمود؛ رحیم‌پور، نگار (1396) بررسی ابعاد مؤثر بر تاب‌آوری شهری با استفاده از مدل ساختاری تفسیری (نمونه موردی: شهر اهواز)، فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران، بهار 1396، دوره 7، شماره 1، صص. 45-35.
25)   قانع، نرگس (1391) بررسی و سنجش ظرفیت توسعه میان افزا در فضاهای موقوفه شهری (نمونه موردی: شهر یزد)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی دکتر هاشم داداش پور، دانشگاه تربیت مدرس
26)   میرمقتدایی، مهتا؛ رفیعیان، مجتبی؛ سنگی، الهام (1389) تأملی بر مفهوم توسعه میان افزا و ضرورت آن در محلات شهری، ماهنامه شهرداری‌ها، فروردین 1389، دوره 10، شماره 98، صص. 51-44.
27)   نسترن، مهین و قدسی، نرگس (1394) شناسایی پهنه‌های مستعد میان افزا در نواحی ناکارآمد مراکز شهرها (نمونه موردی: منطقه یک اصفهان)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، بهار 1394، سال 6، شماره 20، صص. 68-51.
28)   نقیب زاده، احمدرضا (1382) مدیریت اراضی رهاشده، نمونه موردی شهر شیراز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، به راهنمایی دکتر مهیار اردشیری، دانشگاه شیراز.
29)  Abedini, Asghar. & Amin, Khalili. (2019) Determining the capacity infill development in growing metropolitans: A case study of Urmia city, Journal of Urban Management. Vol.8, No.2, pp.316-327.
30)  Aly, S. S. & Attwa, Y. A. (2013) Infill development as an approach for promoting compactness of urban form, Sustainable Development and Planning, Vol.173, pp.4-55.
31)  Cadiz, L. (2004) County board rejects rouse’s downtown plan, Baltimore Sun.‌
32)  Carruthers, J. I. (2003) Growth at the fringe: The influence of political fragmentation in United States metropolitan areas, Papers in Regional Science, Vol.82, No.4, pp.475-499.‌
33)  Carruthers, J. I. & Ulfarsson, G. F. (2002) Fragmentation and sprawl: Evidence from interregional analysis, Growth and change, Vol.33, NO.4, pp.312-340.‌
34)  Chrysochoou, M., Brown, K., Dahal, G., Granda-Carvajal, C., Segerson, K., Garrick, N., & Bagtzoglou, A. (2012) A GIS and indexing scheme to screen brownfields for area-wide redevelopment planning, Landscape and Urban Planning, Vol.105, No. 3, pp.187-198.‌
35)  Danielson, M. N. (1976) The politics of exclusion, New York: Columbia University Press.‌
36)  Deng, F. F. & Huang, Y. (2004) Uneven land reform and urban sprawl in China: the case of Beijing, Progress in Planning, Vol.61, No.3, pp.211-236.
37)  Falconer, M. K. & Frank, J. E. (1990) Sufficiency of infrastructure capacity for infill development, Journal of Urban Planning and Development, Vol.116, No.3, pp.137-148.‌
38)  Farris, J. T. (2001) The barriers to using urban infill development to achieve smart growth, pp.1-30.
39)  Felt, E. (2007) Patching the fabric of the neighborhood: The practical challenges of infill housing development for CDCs (No. 4), Joint Center for Housing Studies of Harvard University.
40)  Green, R. K. & Green, R. & Malpezzi, S. (2003) A primer on US housing markets and housing policy, The Urban Insitute.‌
41)  Hansen, R. & Olafsson, A. S. & van der Jagt, A. P. & Rall, E. & Pauleit, S. (2017) Planning multifunctional green infrastructure for compact cities: What is the state of practice? Ecological Indicators.
42)  Hess, Gorge, (2001) just what is sprawl anyway? North California state university
43)  Keinitz, R. (2001) Managing Maryland Growth: Models And Guidelines For Infill Development, Maryland Department of Planning Retrieved from:
44)  Knaap, G. & Talen, E. (2005) New urbanism and smart growth: A few words from the academy. International Regional Science Review,Vol.28, No.2, pp.107-118
45)  Lee, J. H. & Lim, S. (2018) The selection of compact city policy instruments and their effects on energy consumption and greenhouse gas emissions in the transportation sector: The case of South Korea, Sustainable Cities and Society, Vol.37, pp. 116-124.
46)  Ligmann, Arika. & Richard, Church. & Piotr, Jankowski. (2005) Sustainable Urban Land Use Allocation with Spatial Optimization. http://www.geocomputation.org/
47)  McConnell, V. & Wiley, K. (2010) Infill development: Perspectives and evidence from economics and planning, Resources for the Future, Vol.10, pp.1-13.
48)  McConnell, V. & Wiley, K. (2010) Infill development: Perspectives and evidence from economics and planning. Resources for the Future. Washington, DC Retrieved from http://www. rff. Org/rff/documents/RFF-DP-10-13. pdf.‌
49)  Merlin, L. A. (2018) The influence of infill development on travel behavior, Research in Transportation Economics, Vol.67, pp.54-67.
50)  Mosammam, H. M. & Nia, J. T. & Khani, H. & Teymouri, A. & Kazemi, M. (2017) Monitoring land use change and measuring urban sprawl based on its spatial forms: The case of Qom city, The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, Vol.20, No.1, pp.103-116.‌
51)  Northeast–Midwest, (2001) Strategies for Successful Infill Development. Congress for New Urbanism.
52)  Ooi, J. T. & Le, T. T. (2013) The spillover effects of infill developments on local housing prices. Regional Science and Urban Economics, Vol.43, No.6, pp.850-861.‌
53)  Puustinen, T. & Pennanen, K. & Falkenbach, H. & Viitanen, K. (2018) The distribution of perceived advantages and disadvantages of infill development among owners of a commonhold and its’ implications, Land Use Policy, Vol.75, pp.303-313.
54)  Roy, Kienitz. (2001) Models and Guidelines for Infill Development, Managing Maryland’s Growth, Parris N. Glendening, Governor, October.
55)  Steinacker, A. (2003) Infill development and affordable housing: Patterns from 1996 to 2000, Urban affairs review, Vol.38, No.4, pp.492-509.‌
56)  Wallis, E. R. (2008) Evaluating Infill Development as an Antidote to Sprawl In the Detroit Metropolitan Region.
57)  Wheeler, S. (2003) Smart Infill: Creating More Livable Communities the Bay Area; A Guide for Bay Area Leader, San Francisco: Greenbelt Alliance.
58)  Wolsink, M. (2016) Sustainable City ‘requires ‘recognition’—the example of environmental education under pressure from the compact city, Land Use Policy, Vol.52, pp.174-180.