ارزیابی الگوی پراکنش پارک های شهری مطالعۀ موردی: منطقۀ سه شهر اهواز

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

ثابت شده که پارک و فضای سبز شهری مزایای اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیکی، و زیباشناسی گسترده­ای دارند و نقش مهمی در پایداری شهرها ایفا می­کنند. منطقۀ سه شهر اهواز با وجود مشکلاتی چون همجواری­های نامناسب، کمبود پارک، توزیع نابرابر پارک، دسترسی نامناسب به همراه شدت گرما، وجود آلودگی حاصل از صنایع و گرد و غبار، انجام پژوهشی در ارتباط با وضعیت پارک­ها را ضروری ساخته است. بنابراین، هدف پژوهش ارزیابی الگوی پراکنش پارک­ها در منطقۀ سه شهر اهواز است. رویکرد پژوهش «کاربردی» و روش انجام آن «توصیفی و تحلیلی» است. اطلاعات به صورت کتابخانه­ای و اسنادی جمع­آوری شده است. 5 شاخص کمّی و 7 شاخص کیفی برای ارزیابی پارک­ها در نظر گرفته شدند. این شاخص­ها به­وسیلۀ ابزارهای موجود در نرم­افزار ArcGIS مورد بررسی قرار گرفتند. از نرم­افزار PROMETHEE نیز برای رتبه­بندی پارک­ها استفاده شد. محاسبات نشان دادند که توزیع پارک­ها در تناسب با تراکم جمعیتی نیست، از 30 محلۀ منطقۀ سه اهواز، 25 محله در ارائۀ خدمات پارک به ساکنان خود با مشکل مواجه­اند، پارک­های این منطقه، در شاخص­های مساحت، پوشش جمعیتی، سرانه، سلسله­مراتب، دسترسی، مرکزیت، مجاورت با کاربری­های ناسازگار و پیک ترافیک شرایط مطلوبی ندارند، محلات سازمانی متعلق به شرکت نفت بیشترین برخورداری از پارک را دارند، و از لحاظ شاخص­های کمّی و کیفی، پارک ده قطعه­ای با Phi = 0/303 مطلوب­ترین و پارک کارون با Phi = - 0/336 نامطلوب­ترین پارک این منطقه است. بنابراین نتیجه­گیری می­شود که توزیع پارک­ها در منطقه سه اهواز در تناسب با استاندارد سطح و سرانه و معیارهای مطلوبیت مکانی نیست.

کلیدواژه‌ها


1)      احد نژاد روشتی، محسن؛ صالحی میشانی، حیدر؛ وثوقی راد، لیلا؛ رومیانی، احمد (1393) ارزیابی و مکان‌یابی فضای سبز شهری، مورد شناسی: منطقه 11 شهر تهران، نشریه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، پاییز 1393، سال 4، شماره 12، صص.186-169.
2)      اسماعیلی، اعظم (1390) بررسی پراکندگی فضایی و مکان‌یابی فضای سبز شهری با به‌کارگیری سامانه اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی: پارک محله منطقه 4 شهر اهواز)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی مسعود صفائی‌پور، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
3)      ایزدی، حسن و کرامتی، زینب (1395) بررسی وضعیت دسترسی به پارک‌های شهری و عوامل مؤثر بر آن از دیدگاه کاربران، نمونه موردمطالعه: شهر شیراز، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، پاییز 1395، سال 7، شماره 26، صص. 52-37.
4)      پاکزاد، جهانشاه (1386) سیر اندیشه‌ها در شهرسازی از کمیّت تا کیفیت، جلد 2، چاپ اول، تهران: انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید.
5)      تقوایی، مسعود و کیومرثی، حسین (1392) تحلیل فضایی و مکان‌یابی بهینه پارک‌های شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: پارک‌های شهر آباده)، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، پاییز 1392، سال 24، پیاپی 51، شماره 3، صص. 74- 55.
6)      جی‌بون، کریستوفر و مدرس، علی (1393) شهر و محیط‌زیست، ترجمه منوچهر طبیبیان، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
7)      خان سفید، مهدی (1390) اصول و برنامه‌ریزی فضای سبز شهری، چاپ اول، تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
8)      رحیمی، محمد و مددی‌زاده، فاطمه (1397) مکان‌یابی پارک‌های محله‌ای با رویکرد توسعه پایدار (مورد شناسی: منطقه 3 شهر کرمان)، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، پاییز 1397، سال 8، شماره 28، صص. 216-199.
9)      سعیدنیا، احمد (1383) فضای سبز شهری، جلد نهم، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
10)   عزت پناه، بختیار و کحگلو، افسانه (1393) بررسی الگوهای توزیع و پراکنش فضایی پارک‌های درون‌شهری (مطالعه موردی: مناطق شهرداری ارومیه)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، تابستان 1393، سال 4، شماره 14، صص. 132- 121.
11)    قدیری، محمود و کمالی‌فرد، زهرا (1392) تحلیل فضایی پارک‌های شهری از طریق تلفیق GIS با روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه مطالعه موردی: شهر نورآباد ممسنی، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، زمستان 1392، سال 5، شماره 19، صص. 64-43.
12)    لطفی، صدیقه؛ مهدی، علی؛ محمد پور، صابر (1393) بررسی پراکنش، استانداردها و محاسبه سرانه فضای سبز شهری بر اساس مدل بهرام سلطانی، مورد شناسی: منطقه یک شهر قم، نشریه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، بهار 1393، سال 4، شماره 10، صص. 18-1.
13)   محمودزاده، حسن؛ عسکرنژاد، رقیه؛ رضازاده، زهرا (1395) تحلیل توزیع فضای سبز شهری با رویکرد عدالت فضایی (مطالعه موردی: شهر اردبیل)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، زمستان 1395، سال 4، شماره 4، صص. 715-691.
14)    مظفری، غلامعلی و دوستی، معصوم (1391) ارزیابی و مکان گزینی پارک‌های درون‌شهری منطقه 1 یزد با استفاده از روش بولین و روش دلفی در سیستم اطلاعات جغرافیایی، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، زمستان 1391، سال 44، شماره 4، صص. 78-65.
15)   موسی کاظمی، سیدمهدی و فراجی چنذاب، زینب (1398) تلفیق روش‌های سطح‌بندی کاربری فضای سبز شهری شهر اردبیل با استفاده از مدل کپلند، نشریه علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، بهار 1398، سال 4، شماره 13، صص. 97-83.
16)   مهندسین مشاور معماری و شهرسازی عرصه (1389) طرح راهبردی توسعه و عمران (جامع) شهر اهواز، مرحله دوم– مقطع دوم، مطالعات تفصیلی (مطالعات محیط طبیعی).
17) Chiesura, Anna. (2004) The role of urban parks for the sustainable city, Journal of Landscape and Urban Planning, No.68, pp.129-138.
18) Dollah, Aris Sakkar. & Ardi, Muhammad. Mulyadi. & Pertiwi, Nurlita. D. & Dirawan, Gufran. (2014) Distribution analysis of green open space in Makassar, journal of Academic Research, Vol.6, No.4, pp.103-110.
19) Goncalves, Daniel Neves Schmitz. & Goncalves, Carolinne de Morais. & Assis, Tassia Faria de. & Silva, Marcelino Aurelio da. (2014) Analysis of the difference between the Euclidean distance and the actual road distance in Brazil, journal of Transportation Research Procedia, No.3, pp.876-885.
20) Jordan, Lisa. (2017) Applying thiessen polygon catchment areas and gridded population weights to estimate conflict-driven population changes in south Sudan, ISPRS Annals of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, Vol.5, pp.23-30.
21) Kofahi, Salman. & Steele, Caiti. & VanLeeuwen, Dawn. St. & Hilaire, Rolston. (2012) Mapping land cover in urban residential landscapes using very high spatial resolution aerial photographs, Journal Urban Forestry & Urban Greening, Vol.11, No.3, pp.291-301.
22) Konijnendijk, Cecil. & Annerstedt, Matilda. & Nielsen, Anders Busse. & Maruthaveeran, Sreetheran. (2013) Benefits of Urban Parks: A systematic review, Publisher: Ifpra.
23) Kothencz, Gyula. & Brunner, Bernhard. & Blaschke, Thomas. (2015) Subjective evaluations of urban parks and objective spatial indices, Publisher: AGILE.
24) Li, Weifeng. & Bai, Yang. & Zhou, Weiqi. & Han, Chunmeng. & Han, Lijian. (2014) Land Use Significantly Affects the Distribution of Urban Green Space: Case Study of Shanghai, China, Journal of Urban Planning and Development, www.ascelibrary.org, 9 Peges.
25) Lin, Brenda. & Meyers, Jacqui. & Barnett, Guy. (2015) Understanding the potential loss and inequities of green space distribution with urban densification, Journal of Urban Forestry & Urban Greening, No.14, pp.952-958.
26) Oh, Kyushik. & Jeong, Seunghyun. (2007) Assessing the spatial distribution of urban parks using GIS, Journal of Landscape and Urban Planning, Vol.82, No.2, pp. 25-32.
27) Ostermann, Frank. (2009) Indicators for Socially Sustainable Park Use – Results from a Case Study, Proceedings REAL CORP, Sitges, Spain.
28) Sarhan, Alaa-Aldin. & Farghaly, Yasser. & Elsayed, Rania. (2016) Measures and attributes for sustainability of parks, Journal of Procedia Environmental Sciences, No.34, pp.453-460.
29) Timothee, Produit. & Nicolas, Lachance-Bernard. & Emanuele, Strano. & Sergio, Porta. & Stephane, Joost. (2010) A Network Based Kernel Density Estimator Applied to Barcelona Economic Activities, Publisher of Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
30) Turan, Sanem Ozen. & Pulatkan, Muberra. & Beyazli, Dilek. & Ozen, Berna Sezen. (2016) User Evaluation of the Urban Park Design Implementation with Participatory Approach Process, Journal of Procedia - Social and Behavioral Sciences, No.216, pp.306-315.
31) Ujang, Norsidah. & Moulay, Amine. & Zakariya, Khalilah. (2015) Sense of Well-Being Indicators: Attachment to public parks in Putrajaya, Malaysia, Journal of Procedia-Social and Behavioral Sciences, No.202, pp.487-494.
32) Wolch, Jennifer. & Byrne, Jason. & Newell, Joshua. (2014) Urban green space, public health, and environmental justice: The challenge of making cities ‘just green enough’, Journal of Landscape and Urban Planning, No.125, pp.234-244.
33)  Yang, Chongjun. & Rui, Xiaoping. & Zhang, Liqiang. (2003) An effective buffer generation method in GIS, Publisher IEEE International Geoscience and Remote Sensing Symposium, Toulouse, France.
34) Zucca, Antonella. & Sharifi, Ali. & Fabbri, Andrea. (2008) Application of spatial multi-criteria analysis to site selection for a local park: A case study in the Bergamo Province, Italy, Journal of Environmental Management, Vol.88, No.4, pp.752-769.