واکاوی پیامدهای مدرنیزاسیون و جهانی‌شدن در ایجاد تفاوت فضایی میان محله‌های شهری مطالعه موردی: محله‌های امیریه و زعفرانیه تهران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 گروه برنامه‌ریزی و طراحی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

تغییرات فرهنگی و کالبدی یکی از اشکال فرایندهای مدرنیزاسیون و جهانی‌شدن در کشورهای توسعه‌یافته محسوب می‌شود که امروزه پیامدهای حاصل از این فرایندها در شهرهای کشورهای درحال‌توسعه نیز افزایش‌یافته است. این پیامدها در چند مقیاس شهری قابل‌بررسی است که یکی از آن‌ها محله‌های شهری است. نوشته پیش رو به بررسی تأثیر مدرنیزاسیون و جهانی‌شدن در دو محله امیریه و زعفرانیه تهران و علت تفاوت‌های آن‌ها در ساختار کالبدی و هویت فرهنگی می‌پردازد. روش پژوهش به‌صورت کمی و استراتژی آن علّی است. ابزار گردآوری اطلاعات پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای، روش میدانی و تکنیک پرسشنامه است. روش نمونه‌گیری برمبنای مدل تصحیح‌شده کوکران است که در هر محله 60 پرسش‌نامه توزیع‌شده و پرسش‌ها درباره هویت فرهنگی از ساکنان محله، مسئولین شهرداری و سرای محله‌ها و بررسی ساختار کالبدی بر مبنای مشاهدات میدانی است. تجزیه، تحلیل و مقایسه داده‌ها با استفاده از آزمون‌های آماری Friedman و T انجام است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که به علت بافت و ساختار مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی دو محله و ازآنجایی‌که جهانی‌شدن و مدرنیزاسیون مناطقی با توان‌ها و پتانسیل‌های بالاتر اطلاعاتی را کانون توجه قرار می‌دهد، محله زعفرانیه در مقایسه با محله امیریه، بیشتر از فرایندهای مدرنیزاسیون و جهانی‌شدن تأثیر پذیرفته است و پیامدهای آن‌ها در تولید فضای این محله از منظر ساختار کالبدی و هویت فرهنگی بسیار مشهود است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. استعلاجی، علیرضا و حسین زاده، نعمت. (1392). چالش‌های پدیده جهانی‌شدن در کشورهای درحال‌توسعه با تأکید بر ایران. فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 10 (38)، 52-31.
  2. برمن، مارشال. (1386). تجربه مدرنیته: هر آنچه سخت و استوار است دود می‌شود و به هوا می‌رود. ترجمه مراد فرهادپور، چاپ اول، تهران: انتشارات طرح نو.
  3. پاکزاد، جهانشاه. (1389). سیر اندیشه‌ها در شهرسازی. چاپ اول، تهران: انتشارات آرمان‌شهر.
  4. ترکمه، آیدین. (1396). درآمدی بر تولید فضای هانری لوفور. چاپ اول، تهران: انتشارات تیسا.
  5. حبیبی، محسن و رضایی مینا. (1392). شهر، مدرنیته، سینما کاوش در آثار ابراهیم گلستان. نشریه هنرهای زیبا، 18 (2)، 5-16.
  6. حجت، عیسی. (1384). هویت انسان‌ساز، انسان هویت پرداز (تأملی در رابطه هویت و معماری). نشریه هنرهای زیبا، 24، 62-55.
  7. حمیدی، ملیحه؛ حبیبی، محسن و سلیمی، جواد. (1376). استخوان‌بندی شهر تهران (جلد سوم). چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران.
  8. رفیعیان، مجتبی و فرجام، رسول. (1390). تأثیر فرایند جهانی‌شدن بر ساختار شبکه شهری جهان. فصلنامه ژئوپلیتیک، 7 (2)، 143- 106.
  9. شایگان، داریوش. (1380). افسون زدگی جدید: هویت چهل‌تکه و تفکر سیار. ترجمه فاطمه ولیانی، چاپ اول، تهران: انتشارات فرزان روز.
  10. شکویی، حسین. (1390). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات سمت.
  11. شمس، مجید و صفاری راد، علی. (1394). تأثیرات جهانی‌شدن بر ساختار کالبدی شهرهای اسلامی (نمونه موردی: کلان‌شهر اصفهان)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 5 (17)، 134- 119.
  12. شیخ زین‌الدین، حسین. (1387). هویت متصرف. فصلنامه معماری و شهرسازی، 8 (50/51)، 44-25.
  13. صرافی، مظفر؛ قورچی، مرتضی و محمدی، علیرضا. (1388). جهانی‌شدن، شهرهای جهانی و کلان‌شهر تهران (نقدی بر دیدگاه نایجل هریس). مجله اقتصاد شهر، 3، 97-88.
  14. عطایی، امید؛ ستوده، حسام‌الدین و قمیشی، محمد. (1400). تبیین حس تعلق به مکان در بافت تاریخی شهرهای بندری، مطالعه موردی: بندرلنگه. مجله شهر پایدار، 4 (4)، 99-87.
  15. کاستلز، مانوئل. (1385). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ: قدرت هویت. ترجمه احد علیقلیان و افشین پاکباز، چاپ پنجم، تهران: انتشارات طرح نو.
  16. کرسول، جان دبلیو. (1400). روش تحقیق. ترجمه مهدی وفایی زاده، چاپ اول، تهران: انتشارات زرین اندیشمند.
  17. کرنگ، مایک و ثریفت، نایجل. (1394). اندیشیدن درباره فضا. ترجمه محمود عبدالله زاده، چاپ اول، تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  18. گودرزی، غزاله؛ بهزادفر، مصطفی و زیاری، یوسفعلی. (1398). واکاوی اثر تغییرات کالبدی بافت تاریخی بر حافظه تاریخی شهروندان، مطالعه موردی: محور پانزده خرداد تهران. مجله شهر پایدار، 2 (2)، 69-53.
  19. لطفی، سهند. (1383). نگاهی به تجربه مدرنیته در شهر و شهرسازی معاصر. نشریه هنرهای زیبا، 2، 17-26.
  20. محمدپور، احمد؛ نقدی، اسدالله و نادرنژاد، بهزاد. (1389). تأثیر ماهواره بر هویت فرهنگی در کردستان ایران؛ بررسی موردی دانشجویان کرد دانشگاه‌های سنندج. دو فصلنامه پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، 4، 156-131.
  21. Attai, O., Sotoudeh, H., & Ghomayshi, M. (2021). Provide a model that determines the sense of belonging to a place in the historical context of the port cities of the Persian Gulf (Case study: Bandar Lengeh). Journal of Sustainable City, 4 (4), 99 87. [In Persian].
  22. Banerjee-Guha, S. (2011). Contemporary Globalisation and the Politics of Space. journal of Economic and Political Weekly, 46 (52), 41-44.
  23. Bremen, M. (2007). Experience of Modernity: All That Is Solid Melts into Air. translated by Murad Farhadpour, First Edition, Tehran: New Design Publications. [In Persian].
  24. Castells, M. (2006). Information Age: Economics, Society and Culture: Identity Power. Translated by Ahad Al -Ghaliqian and Afshin Pakbaz, Fifth Edition, Tehran: New Design Publications. [In Persian].
  25. Correia Gill, C. (2013). Globalization and Cultural Identities. edition 1, The Handbook of Media and Mass Communication Theory.
  26. Estelajy, A., & Hosseinzadeh, N. (2013). Challenges of globalization in developing countries with emphasis on Iran, journal of Geographical of Land, 10 (38), 52 31. [In Persian].
  27. Giddens, A. (1999). Sociology. Translated by Manouchehri Sabouri, Fifth Edition, Tehran: Ney Publications. [In Persian].
  28. Goodarzi, Gh., Behzadfar, M., & Ziairi, Y. (2019). Investigating The Effect Of Physical Changes Of Historical Texture On The Historical Memory Of Citizens (Case Study: Historical Axis Of 15 Khordar), Case Study: June 15th Axis. Journal of Sustainable City, 2(2), 69 53. [In Persian].
  29. Habibi, M., & Rezai, M. (2013). City, Modernity, Cinema, Exploring the Works of Ibrahim Golestan. journal of HONAR-HA-YE-ZIBA, 18 (2), 5 16. [In Persian].
  30. Hamidi, M., Habibi, M., & Salimi, J. (1997). The Skeleton of Tehran. (Volume III), First Edition, Tehran: Tehran's Technical and Engineering Advisory Organization Publications. [In Persian].
  31. Hassi, A., & Giovanna S. (2012). Globalization and culture: The three H scenarios. In Globalization-Approaches to Diversity, IntechOpen.
  32. Hauser, R. (2010). Cultural Identity in a Globalized World, A theoretical approach towards the concept of cultural identity. Kit, Karlsruher Institut for Technologie.
  33. Hojjat, E. (2005). Human Identity Relationship with Identity and Architecture. journal of HONAR-HA-YE-ZIBA, 24, 62 55. [In Persian].
  34. Jan, N. (1999). Cultural Globalization and the Identity of place, the Reconstruction of Amsterdam. journal of cultural geographies, 6 (2), 146-164.
  35. Keng, M., & Thrift, N. (2015). Thinking about space. translated by Mahmoud Abdullah Zadeh, First Edition, Tehran: Cultural Research Office Publications. [In Persian].
  36. Knox, Paul L. (1996). Globalization and urban change. journal of Urban Geography, 17(1), 115-117.
  37. Labes, S. (2014). Globalization and Cultural Identity Delimmas, CES Working Papers. journal of Centre for European Studies, 6(1), 87-96.
  38. Lotfi, S. (2004). An Overview of Modernity in the Contemporary City and Urbanism, The journal of HONAR-HA-YE-ZIBA, 2, 17 26. [In Persian].
  39. Machimura, T. (2021). A search for new urban narratives in the era of globalization: The case of urban sociology in Japan. journal of International Sociology, 36 (2), 278-288.
  40. Mohammadpour, A., Naghdi, A., & Nadarnejad, B. (2010). The Effects Of Using Satellite (TV) On Cultural Identity In Iranian Kurdistan A Case Study: Kurdish Students of Sanandaj Universities. Journal of Youths, Culture and Society Research, 4, 156 131. [In Persian].
  41. Monastyrskaia, M. E. (2016). Urban challenges of globalization in the theoretical architectural and city planning discourse. journal of Journal of Urban construction and architecture, 6 (1), 85-90.
  42. Olds, K. (1995). Globalization and the production of new urban spaces: Pacific Rim megaprojects in the late 20th century. journal of Environment and Planning A, 27 (11), 1713-1743.
  43. Oxford Dictionary. (1989).
  44. Pakzad, J. (2010). Thoughts in Urban Planning. First Edition, Tehran: Arman Shahr Publications. [In Persian].
  45. Rafi'ian, M., & Farjam, R. (2011). The impact of the process of globalization on the structure of the Urban Network of the World. journal of Geopolitics, 7 (2), 143 106. [In Persian].
  46. Sarrafi, M., ghourchi, M., & Mohammadi, A. (2009). Globalization, World Cities and Metropolitan of Tehran Criticism of Nigel Harris's Viewpoint. Journal of Urban Economics, 3, 97 88. [In Persian].
  47. Seamon, D. (2018). Life takes place: Phenomenology. lifeworlds, and place making, Routledge.
  48. Shakoui, H. (2011). New Perspectives on Urban Geography. Fourteenth Edition, Tehran: Samt Publications. [In Persian].
  49. Shams, M., & Saffari Rad, A. (2015). The effects of globalization on the structure of Islamic cities Case: Isfahan Metropolitan City. Journal of Regional Planning, 5 (17), 134 119. [In Persian].
  50. Shayegan, D. (2001). New Charity: Forty -Piece Identity and floating Thinking. Translated by Fatemeh Voliani, First Edition, Tehran: Farzan Rooz Publications.
  51. Sheikh Zeinuddin, H. (2008). The Tenant Journal of Architecture and Urban Development, 8 (50/51), 44 25. [In Persian].
  52. Turkme, A. (2017). An Introduction to Henri Lefebvre production of space. First Edition, Tehran: Tisa Publications. [In Persian].
  53. Vesajoky, F. (2002). The Effect of Globalization on Culture, A Study of the Experiences of Globalization among Finnish Travellers, Cultural Antropolog. Master Thesis, University of Jyväskylä Department of Ethnology.
  54. Yang, J., Yiming, T., & Desheng, X. (2019).The impacts of globalization on city environments in developing countries: A case study of 21 cities in Guangdong Province, China. journal of Cleaner Production,  240, 1-18.
مجله شهر پایدار
دوره 5، شماره 4
بهمن 1401
صفحه 125-142

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار