بازآفرینی بافت‌های فرسوده حاشیه رودخانه شهری مطالعه موردی: بافت فرسوده حاشیه رودخانه آبشوران شهر کرمانشاه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری (طراحی شهری)، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 گروه معماری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

3 گروه عمران، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

4 گروه شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

10.22034/jsc.2021.261173.1376

چکیده

عدم توجه به ملاحظات و نگرش‌های محیطی در برنامه‌ریزی شهری و ساده‌سازی الگوهای طبیعی در بستر شهری ازجمله رودخانه‌ها، سبب تغییر فرایندهای شکل‌دهنده آن‌ها و آسیب جدی به سامانه‌های طبیعی‌شان می‌شود. برخی فضاهای حاشیه رودخانه‌های درون‌شهری فضاهایی هستند که معمولاً بافت فرسوده و قدیم شهرها در کنار آن‌ها شکل‌گرفته است. این‌گونه فضاها دارای ظرفیت‌هایی هستند که می‌توانند به یک منظر شهری زیبا و هویت‌مند تبدیل گردند. شهر کرمانشاه ازجمله شهرهایی است که از این عناصر طبیعی بهره برده، اما مورد بی‌توجهی واقع‌شده‌اند، ازجمله این رودخانه‌ها، رودخانه آبشوران است که بی‌توجهی به آن باعث معضلات متعدد شده است. این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که برای بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری حاشیه رودخانه‌های شهری باید چه مواردی را مدنظر قرارداد. روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات، روش‌های میدانی و مطالعه اسنادی (کتابخانه‌ای) می‌باشد. برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات نیز از روش تحلیل عاملی در محیط نرم‌افزار SPSS استفاده‌شده است. در این پژوهش شاخص‌های اصلی برای ابعاد عملکردی، هویتی- معنایی، اجتماعی – فرهنگی و ... احصا گردید که این مؤلفه‌ها در قالب 4 عامل معنادار بارگذاری شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد، رتبه‌بندی محلات محدوده مطالعاتی، طبق امتیازات عاملی به‌دست‌آمده برای هرکدام از آن‌ها، به ترتیب عبارت‌اند از باغ نی، فیض‌آباد، توپخانه و چال درویشان. یافته اصلی پژوهش این است که هیچ‌کدام از محلات محدوده مطالعاتی در وضعیت مطلوبی ازنظر مؤلفه‌های بازآفرینی قرار ندارند و می‌بایستی برای آن‌ها برنامه‌ریزی یکپارچه و جامعی صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ارزمانی، میثم؛ وطن‌پرست، مهدی؛ معتمدی، محمد. (1399). تحلیل بازآفرینی شهری با تأکید بر بعد کالبدی مطالعه موردی: شهر بجنورد. مجله شهر پایدار، 3(2)، 104-93.
  2. اصغری مقدم، محمدرضا. (1378). جغرافیای طبیعی شهر. چاپ اول، تهران: انتشارات مسعی.
  3. بحرینی، سید حسین؛ ایزدی، محمد سعید؛ مفیدی، مهرانوش. (1393). رویکردها و سیاست‌های بازسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار). فصلنامه مطالعات شهری، 3(9)، 30-17.
  4. برک پور، ناصر و اسدی، ایرج. (1388). مدیریت و حکمروایی شهری. چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
  5. پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث و کشاورز، مهناز. (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری. فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 1 (1)، 92-73.
  6. پور جعفر، محمدرضا و دهقانی، فهیمه. (1390). نقش بازآفرینی مناظر فرهنگی بر ارتقای کیفیت زندگی شهروندی (نمونه موردی: مجموعه زندیه شیراز). دو فصلنامه نقش‌جهان، 1 (1)، 94-81.
  7. تقوایی، سید حسن؛ علی دوست، شایسته و مبرقعی دینان، نغمه. (1396). چارچوب بهسازی منظر حاشیه رودخانه‌های شهری بر اساس خدمات اکوسیستم موردپژوهش رودخانه سفیدرود آستانه‌اشرفیه. فصلنامه نامه معماری و شهرسازی، 10(19)، 92-77.
  8. حبیبی، محسن و مقصودی، ملیحه. (1386). مرمت شهری: تعاریف، نظریه ها، تجارب، منشورها و قطعنامه های جهانی، روش­ها و اقدامات شهری. چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  9. خبیری، سمانه و الوندی پور، نینا. (1396). درس آموزه‌هایی از بازآفرینی فضاهای شهری: رود کناره‌ها. چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان عمران و بهسازی شهری.
  10. دیوسالار، اسدالله؛ شکری فیروزجاه، پری و فردوسی، سجاد. (1393). تحلیل مقایسه‌ای باززنده سازی فضاهای شهری ایران و تجارب جهانی موفق در حوزه مسیل‌ها و رودخانه‌های شهری. پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 2 (4)، 95 – 79.
  11. زندیه، مهدی و جافرمن، محمود. (1389). رهیافتی در منظر پایدار بر روی رودخانه‌های دائمی. فصلنامه باغ نظر، 7 (14)، 26-15.
  12. صحی زاده، مهشید و ایزدی، محمد سعید. (1383). حفاظت و توسعه: دو رویکرد مکمل یا مغایر؟. فصلنامه آبادی، 14 (43)، 21-12.
  13. عباس­زاده؛ غلامرضا و حسین­پور، سید علی. (1390). شهرهای قابل سکونت: فواید برنامه‌ریزی محیط‌زیست شهری. چاپ اول، تهران: انتشارات طحان.
  14. ندرلی، نسرین. (1397). ارائه چارچوب هوشمند سازی حریم رودخانه‌های شهری در راستای شهر پایدار (مطالعه موردی رودخانه کن تهران). پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم مهندسی، به راهنمایی محمدعلی نکوئی، دانشگاه البرز.
  15. لطفی، حیدر و موسی زاده، حسین. (1399). باززنده سازی فضاهای باز اطراف رودخانه‌های شهری و نقش آن در کیفیت زندگی و امنیت شهروندان مطالعه موردی: رودخانه النگدره در شهر گرگان. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 52 (1)، 219-199.
  16. محمودی، مهران؛ رفیعیان، مجتبی و شایان، سیاوش. (1392). برنامه‌ریزی کاربری اراضی در مناطق حساس شهری (مطالعه موردی: رود – دره فرحزاد). فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 4 (16)، 64 – 47.
  17. مؤذنی، کیمیا؛ رفیعیان، مجتبی و ایزدی، محمد سعید. (1398). ارزش‌گذاری مؤلفه‌ها و شاخص‌های بازآفرینی پایدار رود دره‌های شهری تهران (مطالعه موردی: رود دره درکه). مجله شهر پایدار، 2(4)، 82-65.
  18. هادوی، فرامرز؛ پوراحمد، احمد؛ کشاورز، مهناز و علی‌اکبری، اسماعیل. (1396). بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری در موردمطالعه (منطقه 10 شهر تهران). فصلنامه آمایش محیط، 10(37)، 194 – 167.
  19. Abbas Zadeh, Gh., & Hosseinpour, S. A. (2011). Livable cities: benefits of urban environmental planning. First edition, Tehran: Tahan Publications. [In Persian].
  20. Arzmani, M,, Patriot, M., & Motamedi, M. (2019). Analysis of urban regeneration with an emphasis on the physical dimension of a case study: Bojnord city. Journal of Sustainable City, 3(2), 104-93. [In Persian].
  21. Asghari Moghadam, M. R. (1999). Natural geography of the city. First edition, Tehran: Masai Publications. [In Persian].
  22. Bahraini, S. H., Yazidi, M. S., & Mofidi, M. (2013). Urban reconstruction approaches and policies (from reconstruction to sustainable urban regeneration). Journal of Urban Studies, 3(9), 17-30. [In Persian].
  23. Barakpour, N., & Asadi, I. (1999). Urban management and governance. First edition, Tehran: University of Art Publications. [In Persian].
  24. Demon Salar, A., Shukri Firouzjah, P., & Ferdowsi, S. (2013). Comparative analysis of the revitalization of Iran's urban spaces and successful world experiences in the field of urban waterways and rivers. Urban Ecology Research, 2(4), 79-95. [In Persian].
  25. Fabos J. G. (1995). introduction and overview the greenway movement, uses and potentials of greenways. landscape and urban planning, 33, 1-13.
  26. Grace Kim, E. (2017) Restoring a River to Reclaim a City?: The Politics of Urban Sustainability and Environmental Justice in the Los Angeles River Watershed. Doctor of Philosophy in Environmental Science, Policy, and Management, University of California, Berkeley.
  27. Habibi, M., & Maqsoodi, M. (2007). Urban restoration: definitions, theories, experiences, international charters and resolutions, urban methods and measures. First edition, Tehran: Tehran University Press. [In Persian].
  28. Hadavi, F., Pourahmad, A., Keshavarz, M., & Aliakbari, I. (2016). Sustainable regeneration of inefficient urban tissues in the case study (Zone 10 of Tehran). Amash Mohit Quarterly, 10(37), 167-194. [In Persian].
  29. Hussein Fageir, M. (2015). Urban regeneration and the transformation of the urban waterfront: a case study of Liverpool waterfront regeneration. PhD thesis, Borsi, Katharina, Porter, Nicole, University of Nottingham.
  30. Khabeiri, S., & Alwandipour, N. (2016). Lessons learned from re-creating urban spaces: Kanareha river. First edition, Tehran: Publications of the Civil and Urban Improvement Organization. [In Persian].
  31. Klinkhamer, D.J. (2012). The resilient river. master thesis of Architecture, Delft University of Technology.
  32. Kumar, V., Rouqette J.R., & Lerner, D. (2013) Integrated modelling for Sustainablity Apprasial of Urban River Corridors: Going beyond Compartmentalised thinking. water Research, 47(20), 7221-7234.
  33. Lotfi, H., & Mouszadeh, H. (2019). Revitalization of open spaces around urban rivers and its role in the quality of life and security of citizens, case study: Alangdare river in Gorgan city. Human Geography Research Quarterly, 52(1), 199-219. [In Persian].
  34. Mahmoudi, M., Rafiyan, M., & Shayan, S. (2012). Land use planning in sensitive urban areas (case study: River - Farahzad Valley). Journal of Urban and Regional Studies and Research, 4 (16), 47-64. [In Persian].
  35. Moezni, K., Rafiyan, M., & Izadi, M. S. (2018). Valuing the components and indicators of sustainable regeneration of Tehran's urban valleys (Case study: Derkeh River). Journal of Sustainable City, 2(4), 65-82. [In Persian].
  36. Nederli, N. (2017). Presenting the framework of intelligentization of urban rivers in the direction of a sustainable city (case study of Tehran's Ken River). Master's thesis of engineering sciences, under the guidance of Mohammad Ali Nakoi, Alborz University. [In Persian].
  37. Pedroli, B. (2002) setting tragets in strategies for river restoration. landscape Ecology, 17(1), 5-18.
  38. Penteado, H. M. (2004). the river in the urban landscape: landscape ecological principles for the design of riverfronts. Master of Landscape Architecture, University of Guelph.
  39. Pour Jafar, M. R., & Dehghani, F. (2012). The role of recreating cultural landscapes on improving the quality of life of citizens (case example: Zandiyeh Shiraz). Naqsh Jahan Quarterly, 1 (1), 81-94. [In Persian].
  40. Pourahmad, A., Habibi, K., & Keshavarz, M. (1999). The evolution of the concept of urban regeneration as a new approach in worn-out urban contexts. Iranian Islamic City Studies Quarterly, 1 (1), 92-73. [In Persian].
  41. Sahizadeh, M., & Izadi, M S. (2004). Conservation and development: two complementary or conflicting approaches?. Abadi Quarterly, 14 (43), 12-21. [In Persian].
  42. Smith, H. F., & Garcia, M. (2012) waterfront regeneration: experiences in city-building. Routledge press.
  43. Taqvai, S. H., Ali Dost, S., & Mubarqai Dinan, N. (2016). Landscape improvement framework of urban rivers based on the studied ecosystem services of Sefidroud river in Astana Ashrafieh. Journal of Architecture and Urbanism, 10(19), 77-92. [In Persian].
  44. Timur, U. P. (2013). Advances in Landscape Architecture. chapter7, eBook.
  45. Zandieh, M., & Jaferman, M. (2000). A sustainable landscape approach on permanent rivers. Bagh Nazar Quarterly, 7 (14), 15-26. [In Persian].
فصلنامه شهر پایدار
دوره 6، شماره 2
مرداد 1402
صفحه 79-93

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار