تحلیل فضایی ابعاد مسکن پایدار شهری مبتنی بر رویکرد اقتصاد سیاسی فضا مطالعه موردی: شهر کرمانشاه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

2 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

3 استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران

چکیده

فرآیند رشد و توسعه شهرنشینی کشور به‌شدت متأثر از رویکرد اقتصاد سیاسی است که این توسعه به‌عنوان یک پدیده برون‌زا و بر پایه رشد خدمات شکل‌گرفته است که به‌هیچ‌وجه ادامه شهرنشینی تاریخی آن نیست. در این پژوهش با تحلیل فضایی ابعاد مسکن پایدار شهری، وضعیت کمی و کیفی مسکن در سطح کلان‌شهر کرمانشاه بررسی خواهد شد. این پژوهش با توجه به ماهیت داده‌ها و عدم امکان کنترل رفتار متغیرهای مؤثر در مـسئله، از نـوع غیرتجربـی بـوده و در چارچوب الگوی تحلیلی ـ موردی انجام‌شده است. به‌منظور تحلیل الگوی مسکن پایدار در سطح شهر و مناطق 8 گانه شهر کرمانشاه از تکنیک پیمایش بلوک آماری و ابزار پرسشنامه در ۳ بعد پایداری کالبدی، اقتصادی و اجتماعی مشتمل بر ۴۰ گویه استفاده‌شده است. نتایج پایداری ابعاد سه‌گانه بر اساس آزمون t نشان می‌دهد که از میان 5 مؤلفه مورد ارزیابی بعد کالبدی، 2 مؤلفه ناپایدار و ۳ مؤلفه تا حدی پایدار بوده‌اند. همچنین از میان 6 مؤلفه بعد اقتصادی، 2 مؤلفه ناپایدار و 4 مؤلفه دارای وضعیت تا حدی پایدار بوده‌اند. و درنهایت از میان 5 مؤلفه مورد ارزیابی بعد اجتماعی، ۲ مؤلفه پایدار، ۲ مؤلفه تا حدی پایدار و ۱ مورد ناپایدار بوده است. مقدار شاخص Z-score در توزیع خوشه‌های کم ـ زیاد (163751/2-) منفی و مقدار شاخص موران (031042/0) مثبت است؛ نشان می‌دهد که شکاف آشکاری میان مناطق شهری کرمانشاه ازلحاظ پایداری شاخص‌های کمی و کیفی مسکن وجود دارد که می‌توان به سه بافت جدید، میانی و قدیم تقسیم‌بندی کرد. با توجه به روند گسترش کالبدی شهر کرمانشاه به‌صورت شمال شرقی ـ جنوب غربی، و دو محور شرقی ـ غربی، مناطق نیمه شرقی شهر با بافت نسبتاً جدید محل زندگی طبقات متوسط، بالا و نواحی منطبق با محلات قدیم و بافت میانی با امتیازات اجتماعی و کالبدی خاص که نسبت به نیمه جنوبی و شمال غربی از طیف وسیعی برخوردار است. همچنین تفاوت‌های فضایی الگوی مسکن پایدار حاکی از آن است که مناطق 1، 2، 8 و 6 دارای وضعیت ناپایدار، مناطق 7 و 5 وضعیت تا حدی پایدار و مناطق ۳ و ۴ دارای وضعیت پایدار بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. افراخته، حسن و حجی‌پور، محمد (1394). اقتصاد سیاسی فضا و تعادل منطقه‌ای ایران. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، دوره 4، شماره 4، صص. ۱۱۰ ـ ۸۷.
  2. بسحاق، محمدرضا، صیدائی، اسکندر و جمینی، داود (1391). تحلیلی بر پایداری اجتماعی مسکن در مناطق روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان ازنا. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 2، شماره 5، صص.11 -1.
  3. پورمحمدی، محمدرضا؛ قربانی، رسول؛ زالی، نادر و حکمتی فرید، صمد (1388). تحلیل ویژگی‌های نظام شهری منطقه آذربایجان با تأکید بر تأثیرات تمرکز اقتصادی کلان‌شهر تبریز. نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، دوره 14، شماره 29، صص. 140-117.
  4. حاتمی نژاد، حسین؛ حیدری، اصغر؛ نجفی، اسماعیل و عباسی فلاح، وحید (1396). ابعاد کیفیت زندگی ساکنان سکونتگاه‌های خودروی شهری (مطالعه موردی: محله اسلام‌آباد کلان‌شهر تهران). جغرافیای اجتماعی شهری، دوره 4، شماره 2، صص. 45-23.
  5. حاتمی نژاد، حسین؛ قربانی، رامین و فرهادی ابراهیم (1398). بررسی روند توسعه فیزیکی کلان‌شهر کرمانشاه و ارائه الگوی بهینه جهات رشد. مجله آمایش جغرافیایی فضا، دوره 9، شماره 31، صص. 112-91.
  6. حاتمی، مجتبی؛ سلیمانی، حسین؛ گندمکار، امیر و صابری حمید (1399). بررسی راهبردهای ساختار زیست پذیری شهر ابرکوه. فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دوره 12، شماره 3، صص. 62-41.
  7. ذاکر حقیقی، کیانوش، مسلسل، عبدالله و رحمانی، امیر (1391). ارزیابی سطوح توسعه‌یافتگی بخش مسکن در مناطق جنوبی استان همدان با استفاده از روش تحلیل خوشه‌ای. فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 6، شماره 2، صص. 79-69.
  8. سجادی قائم‌مقامی، پروین السادات، پوردیهیمی، شهرام و ضرغامی، اسماعیل (1389). اصول پایداری اجتماعی در مجتمع‌های مسکونی از دید جامعه صاحب‌نظران و متخصصان ایرانی. دو فصلنامه صفه، دوره 20، شماره 51، صص. ۸۸-۷۵.
  9. شکوری، علی و عسگری، نقی (۱۳۹۱). ارزیابی عملکرد برنامه‌های مسکن روستایی و تأثیرات آن بر کیفیت ساخت‌وساز مناطق روستایی در برنامه چهارم توسعه، مطالعه موردی: استان هرمزگان. فصلنامه پژوهش‌های روستایی، دوره 2، شماره 6، صص.۱۵۱-۱۱۹.
  10. شکیبایی، علیرضا و امجدی، محمدحسین (1400). نابرابری مسکن شهری در استان‌های ایران. فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، دوره 8، شماره 3، صص. 28-1.
  11. صبوری دیلمی، محمدحسن و شفیعی، سعیده (1391). بررسی ساختارها و متغیرهای تأثیرگذار در بازار مسکن. ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، دوره 12، شماره 3، صص. 64-41.
  12. فنی، زهره؛ کوزه‌گر، لطفعلی و سامانی مجد، علی (1399). تحلیل تطبیقی شاخص‌های مسکن پایدار در بافت قدیمی و نوساز شهری (موردمطالعه: بافت محله‌های اتابک و پونک تهران). فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 11، شماره 42، صص. 152-137.
  13. قلی‌پور، سیاوش؛ احمدی، وکیل و کریمی، جلیل (1397). تحلیل اقتصادی ـ سیاسیِ نظام شبکه شهری استان کرمانشاه (1335 تا 1395). مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، دوره 1، شماره 1، صص. 54-27.
  14. کاظمیان، غلامرضا؛ علی‌اکبری، اسماعیل؛ طالشی، مصطفی و حداد حسن‌آبادی، منیره (1399). مدیریت تأمین مالی شهر و اقتصاد سیاسی شهری جدید (مطالعه موردی: کلان‌شهر مشهد). جغرافیا و توسعه فضای شهری، دوره 7، شماره 2، صص. 229-209.
  15. گلی، یونس و حیدری، درخشان (1396). بررسی رابطه بین نابرابری درآمد و دسترسی به مسکن در مناطق شهری ایران. فصلنامه اقتصاد کاربردی، دوره 7، شماره 20، صص. 58-47.
  16. مرکز آمار ایران (1390 ـ 1395). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کلان‌شهر کرمانشاه.
  17. مشکینی، ابوالفضل، الیاس زاده، سید نصرالدین و ضابطیان، الهام (۱۳۹۱). ارزیابی مکان‌یابی پروژه‌های مسکن مهر با رویکرد کالبدی زیست‌محیطی با استفاده از مدل سلسه‌مراتب (نمونه موردی استان یزد). فصلنامه مطالعات شهری، دوره 2، شماره 1، صص. 70- 57.
  18. مهدوی، حبیب (1388). نقش اقتصاد سیاسی در ساختار فضایی تهران و پیرامون. مجله محیط‌شناسی، دوره 35، شماره 50، صص.41-1.
  19. مهندسین مشاور طرح و آمایش (1381 ـ 1388). مطالعات بازنگری طرح جامع کرمانشاه جلد 1 الی ۶.
  20. مهندسین مشاور طرح و آمایش (1388 ـ 1392). گزارش طرح تفصیلی شهر کرمانشاه، جلد ۱ و ۲.
  21. Afrakhteh, H., & Hajipour, M. (2015). Political economy of space and regional balance of Iran. Journal of Space Economics and Rural Development, Vol.4, No. 4, pp. 87-110. [in Persian].
  22. Bashaq, M. R., Sidai, I., & Jamini, D. (2012). An Analysis of the Social Sustainability of Housing in Rural Areas (Case Study: Villages of Azna County. Regional Planning, Vol. 2, No.5, pp. 1-11. [in Persian].
  23. Baum-Snow, N., Henderson, J. V., Turner, M. A., Zhang, Q., & Brandt, L. (2020). Does investment in national highways help or hurt hinterland city growth?. Journal of Urban Economics, Vol.115, pp.10-24.
  24. Bettencourt, L. M. (2020). Urban growth and the emergent statistics of cities. Science Advances, Vol.6, No.34, pp.18-21.
  25. Castells, Manuel. (1998). End of Millennium, The Information Age: Economy, Society and Culture Vol. III. Cambridge, Massachusetts; Oxford, UK: Blackwell. ISBN 978-0-631-22139-5.
  26. Charles, L. (2007). Choguill, the search for policies to support sustainable housing. Journal of Habitant International, Vol.31, pp.143-149
  27. Design and planning consulting engineers. (2002-2003). Kermanshah Master Plan Review Studies Volumes 1 to 6. [in Persian].
  28. Design and planning consulting engineers. (2013-2014). Kermanshah Detailed Plan Report, Vol.1 and 2. [in Persian].
  29. Ergüven, E. (2020). The political economy of housing financialization in Turkey: links with and contradictions to the accumulation model. Housing Policy Debate, Vol.30, No.4, pp.559-584.
  30. Fani, Z., Koozegar, L., & Samani M. A. (2020). Comparative analysis of sustainable housing indicators in the old and new urban context (Case study: the context of Atabak and Punak neighborhoods of Tehran). Journal of Urban Research and Planning, Vol.11, NO. 42, pp. 137-152. [in Persian].
  31. Fanni, Z., & Daviran, E. (2008). Research in Land and House Market (Case Study: Zanjan City:1996-2006). Journal of Housing and Revolution, Vol.124, pp. 12-25.
  32. Fuller, G. W., Johnston, A., & Regan, A. (2020). Housing prices and wealth inequality in Western Europe. West European Politics, Vol.43, No.2, pp.297-320.
  33. Gallent, N., & Robinson, S. (2011). Local perspectives on rural housing affordability and implications for the localism agenda in England. Journal of Rural Studies, Vol. 27, No.3, pp.297-307.
  34. Goli, Y., & Heidari, D. (2017). Investigating the relationship between income inequality and access to housing in urban areas of Iran. Journal of Applied Economics, Vol.7, No. 20, pp. 47-58. [in Persian].
  35. Harvey, David. (2010). The enigma of capital: and the crises of capitalism. Profile Books.  Kalantidou, E. (2020). Housing precariousness: The need for and feasibility of sustainable housing in Australia. Geoforum, Vol.117, pp.42-45.
  36. Hatami Nejad, H., Ghorbani, R., & Farhadi E. (2019). Investigating the process of physical development of Kermanshah metropolis and presenting the optimal model of growth directions. Journal of Spatial Planning, Vol.9, N.31, pp. 91-112. [in Persian].
  37. Hatami Nejad, H., Heydari, A., Najafi, I., & Abbasi Fallah, V. (2017). Dimensions of quality of life of residents of urban car settlements (Case study: Islamabad neighborhood of Tehran metropolis). Urban Social Geography, Vol. 4, No.2, pp. 23-45. [in Persian].
  38. Hatami, M., Soleimani, H., Gandmakar, A., & Saberi H. (2020). Investigating the strategies of the viability structure of Abarkooh city. Journal of New Attitudes in Human Geography, Vol.12, No.3, pp. 41-62. [in Persian].
  39. Kazemian, G., Ali Akbari, I., Taleshi, M., & Haddad Hassanaabadi, M. (2020). City Financing Management and New Urban Political Economy (Case Study: Mashhad Metropolis). Geography and Urban Development, Vol.7, No.2, pp. 209-229. [in Persian].
  40. Kębłowski, W., Lambert, D., & Bassens, D. (2020). Circular economy and the city: An urban political economy agenda. Culture and Organization, Vol.26, No.2, pp.142-158.
  41. Le Galès, P. (2018). Urban political economy beyond convergence: Robust but differentiated unequal European cities. In Western capitalism in transition. Manchester University Press.
  42. Mahdavi, H. (2009). The role of political economy in the spatial structure of Tehran and its surroundings. Journal of Environmental Studies, Vol.35, No.50, pp. 1-41. [in Persian].
  43. Meshkini, A., Eliaszadeh, S. N., & Zabetian, E. (2012). Evaluating the location of Mehr housing projects with a physical approach to the environment using a hierarchical model (case study of Yazd province). Journal of Urban Studies, Vol.2, No.1, pp.57-70. [in Persian].
  44. Mlecnik, E. (2013). Innovation Development for Highly Energy-Efficient Housing Delft University Press.
  45. Pour Mohammadi, M. R., Gorbani, R., Zali, N., & Hekmati Farid, S. (2009). Analysis of the characteristics of the urban system of Azerbaijan region with emphasis on the effects of economic concentration of Tabriz metropolis. Journal of Geography and Planning, Vol.14, NO. 29, pp. 117-140. [in Persian].
  46. Qolipour, S., Ahmadi, V., & Karimi, J. (2018). Economic-political analysis of the urban network system of Kermanshah province (1335 to 1395). International Political Economy Studies, Vol. 1, No.1, pp. 27-54. [in Persian].
  47. Saburi Deilami, M. H., & Shafiei, S. (2012). Investigating the structures and variables affecting the housing market. Monthly Review of Economic Issues and Policies, Vol.12, No.3, pp. 41-64. [in Persian].
  48. Sajjadi Ghaem Maghami, P. S., Purdihimi, S., & Zarghami, I. (2010). Principles of social sustainability in residential complexes from the perspective of the Iranian community of experts and specialists. Safa Quarterly, Vol.20, No.51, pp. 75-88. [in Persian].
  49. Shakibaei, A., & Amjadi, M. H. (1400). Urban housing inequality in the provinces of Iran. Quarterly Journal of Applied Theories of Economics, Vol.8, No.3, pp. 1-28. [in Persian].
  50. Shakoori, A., & Asgari, N. (2012). Evaluating the performance of rural housing programs and its effects on the quality of construction in rural areas in the Fourth Development Plan, Case study: Hormozgan province. Journal of Rural Research, Vol.2, No.6, pp. 119-151. [in Persian].
  51. Singh, V.S., & Pandey, D.N. (2012). Sustainable Housing: Balancing Environment with Urban Contries.
  52. Statistics Center of Iran. (2016-2011). Detailed results of the general population and housing census of Kermanshah metropolis. [in Persian].
  53. United Nations. (2018). Department of Economic and Social Affairs, Population Division. World Urbanization Prospects: The 2018 Revision, (ST/ESA/SER.A/366).
  54. Yang, Z., & Pan, Y. (2020). Human capital, housing prices, and regional economic development: Will “vying for talent” through policy succeed?. Cities, Vol.98, pp.10-25.
  55. Yrigoy, I. (2021). The Political Economy of Rental Housing in Spain: The Dialectics of Exploitation (s) and Regulations. New Political Economy, Vol.26, No.1, pp.186-202.
  56. Zakir Haghighi, K., Masalsal, A., & Rahmani, A. (2012). Assessing the development levels of the housing sector in the southern regions of Hamadan province using cluster analysis. Regional Planning Quarterly, Vol.6, No.2, pp. 69-79. [in Persian].
مجله شهر پایدار
دوره 5، شماره 1
اردیبهشت 1401
صفحه 59-79

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار