تبیین الگوهای رفتار جمعی و تأثیر آن بر رشد و شکوفایی کودکان در فضاهای عمومی کلان‌شهر مشهد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 پسادکتری رفتارشناسی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران. تهران، ایران

چکیده

محیط بستری برای رخ داد انواع رفتارهای اجتماعی است. رفتارهای انسانی برآیندی از انگیزه‌ها و نیازهای فرد، قابلیت محیط، تصویر ذهنی ناشی از ادراک او از دنیای خارج و معنایی که این تصویر برای او دارد، می‌باشد. انسان‌ها همواره بخش قابل‌توجهی از وقت روزانه خود را در فضاهای عمومی شهر به سر می‌برند و تحت تأثیر این فضاها الگوهای رفتاری خاصی از خود بروز می‌دهند، دراین‌بین پارک‌های شهری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فضاهای عمومی شهرهاست که باید موردتوجه برنامه ریزان و مدیران شهری قرار گیرد. از همین رو یکی از هدف‌های اصلی این مقاله تبیین الگوهای رفتار جمعی و تأثیر آن بر میزان رشد و خودشکوفایی کودکان در استفاده از انواع پارک‌های شهری کلان‌شهر مشهد می‌باشد. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و روش آن نیز توصیفی – تحلیلی است. همچنین از روش‌های آمار ناپارامتریک مانند آماره کای دو، جهت سنجش و تحلیل 384 پرسشنامه مردمی به کمک نرم‌افزار SPSS بهره گرفته‌شده است و برای روایی پرسشنامه‌های تحقیق از تحلیل عاملی و برای پایایی پرسشنامه‌ها از روش آلفای کرونباخ استفاده‌شده است. جمع نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که الگوهای رفتاری شهروندان در پارک‌های موردمطالعه در مناطق چهارگانه (یک، نه، یازده و ثامن) شهر مشهد تحت تأثیر کیفیت طراحی و میزان مطلوبیت فضاهای داخلی پارک‌ها بوده که این مهم خود بر شاخص رشد و شکوفایی کودکان تأثیر بسزایی دارد به‌طوری‌که هر چه فضاهای عمومی ازجمله پارک‌های شهری که محل برقراری تعاملات اجتماعی است از کیفیت بالاتری برخوردار باشد، رفتارهای جمعی هدفمندتری در این‌گونه فضاها شکل می‌گیرد و این مسئله بر میزان یادگیری، رشد و شکوفایی کودکانی که به همراه والدین خود به پارک می‌آیند تأثیر بسزایی دارد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. احمدی، سید یوسف. (1390). راهنمای طراحی نما. چاپ اول، تهران: انتشارات موسسه علمی دانش‌پژوهان برین.
  2. افصحی، فخری اعظم. (1392). شرح جامع تحلیل فضاهای معماری و شهری. چاپ اول، تهران: انتشارات ارشد
  3. اکبری، علی. (1385). رویکردی مفهومی به تأثیر سیمای شهری بر الگوهای رفتاری. فصلنامه جغرافیا، سال 4، شماره 10 و 11، صص.83-52
  4. امین زاده، بهنار و افشار، دخی. (1381). طراحی و الگوهای رفتاری: پیشنهاد برای بهسازی پارک‌های شهری. فصلنامه محیط‌شناسی ویژه‌نامه طراحی محیط، دوره 29، شماره 30، صص. 60-43.
  5. بختیار نصرآبادی، آمنه؛ بختیار نصرآبادی، حسنعلی و بختیار نصرآبادی، احمد. (1390). تحلیلی بر فضای شهری مردم‌گرا و رابطه آن با رفتار شهروندی. فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، دوره 22، شماره 3، صص. 114-101.
  6. پاک‌نژاد، نوید و لطیفی، غلامرضا. (1397). تبیین و ارزیابی تأثیرات مؤلفه‌های محیطی بر شکل‌گیری الگوهای رفتاری در فضاهای شهری؛ از نظریه تا عمل: مطالعه میدان تجریش. ماهنامه باغ نظر، سال 15، شماره 69، صص.66-51.
  7. پاکزاد، جهانشاه. (1386). مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری. چاپ دوم، تهران: انتشارات شهیدی.
  8. حاتمی نژاد، حجت؛ حاتمی نژاد، حسین؛ زیاری، کرامت الله و پوراحمد، احمد (1399). نقش فضاهای شهری در خلق الگوهای رفتاری ناهنجار با تأکید بر عامل پیشگیری از وقوع جرم در محله چهارباغ منطقه ثامن مشهد. فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال 7، شماره 24، صص.127-99.
  9. خطیبی، سید محمدرضا. (1392). تأثیر متقابل الگوهای رفتاری در احیای هویت محیط شهر. نشریه هویت شهر، سال 7، شماره 13، صص.73-63.
  10. دانشپور، سید عبدالهادی. (1380). بازشناسی مفهوم هویت در فضای عمومی شهری (خیابان) نمونه موردی: خیابان انقلاب تهران. پایان‌نامه دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی ایرج اعتصام، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
  11. راست بین، احمد؛ جعفری، یاسر؛ درام، یاسمن و معززی مهر طهران، امیرمحمد. (1391). رابطه همبستگی بین کیفیت‌های محیطی و تداوم حیات شهری در عرصه‌های عمومی. فصلنامه باغ نظر، سال 9، شماره 21، صص. 35-46.
  12. رسول پور، هژبر؛ اعتصام، ایرج و طهماسبی، ارسلان. (1399). بررسی تأثیر فرم جداره‌های خیابانی بر الگوهای رفتاری انسان نمونه موردی: خیابان ولیعصر تهران. شهرسازی ایران، دوره 3، شماره 4، صص. 61-42.
  13. رفیعیان، مجتبی و خدائی، زهرا. (1388). بررسی شاخص‌ها و معیارهای مؤثر بر رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری. فصلنامه راهبرد، سال 18، شماره 53، صص. 227-248.
  14. ستارزاده، داریوش؛ نقی زاده، محمد و حبیب، فرح. (1389). فضای شهری، اندیشه اجتماعی. فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره 12، شماره 4، صص. 148-111.
  15. سعیدنیا، احمد. (1380). فضای سبز شهری، از مجموعه کتاب سبز شهرداری. چاپ دوم، تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری وزارت کشور.
  16. سعیدنیا، احمد. (1383). طراحی فضاها و مبلمان شهری. کتاب سبز راهنمای شهرداری‌ها، چاپ دوم، تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
  17. سعیدی، مهدی؛ خیرالدین، رضا و بهزادفر، مصطفی. (1399). تبیین عوامل مؤثر بر سرزندگی فضای عمومی مطالعه موردی: چهارراه ولیعصر شهر تهران. فصلنامه شهر پایدار، دوره 3، شماره 2، صص.92-57.
  18. صادقلو، طاهره و جوهری، لیلا. (1396). سنجش عملکرد مؤلفه‌های آسایش بصری در ارتقای کیفیت محیط شهر با استفاده از تکنیک وایکور (مطالعة موردی: کلان شهر مشهد). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 49، شماره 1، صص. 183-167.
  19. فصیحی، حبیب‌الله؛ پریزادی، طاهر و کرمی، تاج‌الدین. (1398). بررسی نقش پیاده راه‌ها در سرزندگی فضاهای عمومی مطالعه موردی: پیاده راه حرم شهرری. فصلنامه شهر پایدار، دوره 2، شماره 4، صص.15-1.
  20. گل، یان. (1392). شهر انسانی. ترجمه علی غفاری، چاپ اول، تهران: مؤسسه علم معمار
  21. لنگ، جان. (1384). آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. ترجمه علیرضا عینی فر، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
  22. لینچ، کوین. (1384). تئوری شکل شهر. ترجمه سید حسین بحرینی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  23. محمودی نژاد، هادی و تقوایی، علی‌اکبر. (1388). توسعه پایدار شهری و رفاه اجتماعی شهروندی. چاپ چهارم، تهران: نشریه جستارهای شهرسازی
  24. مدنی پور، علی. (1387). طراحی فضای شهری نگرشی بر فرآیندی اجتماعی و مکانی. ترجمه فرهاد مرتضایی، چاپ سوم، تهران: انتشارات پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
  25. مصلی نژاد، علی؛ موحد، خسرو و کشمیری، هادی. (1399). ارزیابی عوامل محیطی و کالبدی بر میزان حضور جوانان در معابر شهری مطالعه موردی: خیابان عفیف‌آباد در شهر شیراز. فصلنامه مطالعات شهری، دوره 9، شماره 34، صص.44-29.
  26. مطلبی، قاسم. (1380). روان‌شناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری، نشریه هنرهای زیبا، دوره 10، صص.67-52
  27. نیک پور، عامر و یاراحمدی، منصوره. (1399). بازشناسی مؤلفه‌های شکل‌دهنده سرزندگی خیابان به‌مثابه ارتقای کیفیت زندگی اجتماعی در فضاهای شهری کوچک مطالعه موردی: خیابان شهید چمران شیراز. فصلنامه شهر پایدار، دوره 3، شماره 1، صص.54-41.
  28. هایدیگر، مارتین. (1381). شعر، زبان و اندیشه رهایی. ترجمه عباس منوچهری، چاپ دوم، تهران: انتشارات مولی.
  29. Afsahi, A. (2014). Comprehensive description of the analysis of architectural and urban spaces. Edition 1, Tehran: Arshad Publications. [in Persian].
  30. Ahmadi, S. Y. (2012). Facade design guide. Edition1, Tehran: Publications of Brin Scholars Scientific Institute. [in Persian].
  31. Akbari, A. (2007). A conceptual approach to the effect of urban appearance on behavioral patterns. Journal Geography, Vol.4, No. 10. 11, pp. 52-83. [in Persian].
  32. Amin zade, B., & Afshar, D. (2002). Design and Behavior Patterns: Suggestions for Improving Urban Parks. Journal of Environmental Special Issue of Environmental Design, Vol.24, No.30, pp.43-60. [in Persian].
  33. Bakhtiar Nasrabadi, A., Bakhtiar Nasrabadi, H., & Bakhtiar Nasrabadi, A. (2011). An analysis of populist urban space and its relationship with citizenship behavior. Journal of Applied Sociology, Vol. 22, No.3, pp.101-114. [in Persian].
  34. Chiesura, A. (2003) The role of urban park for the sustainable city، Edition1,Wageningen University.
  35. Daneshpor, S. A. (2002). Recognizing the concept of identity in urban public space (street) Case study: Tehran (Enghelab St.). PhD in Geography and Urban Planning, Under the guidance of Iraj Etesam, Faculty of Geography, University of Tehran. [in Persian].
  36. Fasihi, H. A., Parizadi, T., & karami, T. (2020). Investigating the role of sidewalks in the vitality of public spaces Case study: Sidewalk of the holy city of Rey. Journal of Sustainable City, Vol.2, No.4, pp.1-15 [in Persian].
  37. Gehl, Jan. (2014). Human city, Translated by Ali Ghaffari. Edition1, Tehran: Architect Science Institute. [in Persian].
  38. Gehl, Jan. (1987). life between buildings,translated by j.koch, Edition1,  New York: Van Nostrand Reinhold. Washington, London, Island Press
  39. Harvey, D. (2006). Space as a keyword, In Gregory. Journal Wiley, Vol.39, No.4, pp. 270- 293.
  40. Hatami Nejad, H., Hatami Nejad, H., Ziari, K. A., & PorAhmad, A. (2021). The role of urban spaces in creating abnormal behavioral patterns with emphasis on crime prevention in Chaharbagh neighborhood of Samen region of Mashhad. Journal Urban structure and function studies, Vol.7, No.24, pp.99-127. [in Persian].
  41. Heidegger, M. (2003). Poetry, language and the idea of liberation, Translated by Abbas Manouchehri. Edition2, Tehran: Molly Publications. [in Persian].
  42. Khatibi, S. M. (2014). The interaction of behavioral patterns in reviving the identity of the urban environment. Journal of City Identity, Vol.7, No.13, pp.63-73. [in Persian].
  43. Lang, J. (2006). Creation of architectural theory: The role of behavioral sciences in environmental design. Translated by Alireza Eeanifar, Edition2, Tehran: University Tehran. [in Persian].
  44. Lefebvre, Henri. (2009). State, space, world In Brenner, N. & Elden, S. (eds.) Terror and the State of Territory. Edition3, Minneapolis: University of Minnesota Press.
  45. Lynch, K. (2006). City shape theory, Translated by Seyed hossein bahreini. Edition 3, Tehran: University of Tehran Publications. [in Persian].
  46. Macy, Christine., & Bonnemaison, Sarah. (2003). Architecture and Nature, Creating the American Landscape, Built Environment. Published by Routledge,France.
  47. Madanipor, A. (2009). Urban space design with a view to social and spatial process, Translated by Farhad Mortezaei. Edition3, Tehran: Urban Processing and Planning Publications. [in Persian].
  48. Mahmodinejad, H., & Taghvahi, A. A. (2010). Sustainable urban development and social welfare of citizens. Edition4, Tehran: Journal of Urban Studies. [in Persian].
  49. Matlabi, Gh. (2002). Environmental psychology is a new knowledge in the service of architecture and urban design. Journal of beautiful arts, Vol.10, No.0, pp.52-67. [in Persian].
  50. Mihinjac, M., & Saville, G. (2019). Third-Generation Crime Prevention Through Environmental Design (CPTED). Social Sciences(MDPI), Vol.9, No.6, pp.52-76
  51. Mosalanejad, A., Movahed, K., & Keshmiri, H. (2021). Evaluation of environmental and physical factors on the presence of youth in urban areas Case study: Afifabad street in Shiraz. Journal of Urban Studies, Vol.9, No.34, pp.29-44. [in Persian].
  52. Nikpor, A., & Yaeahmadi, M. (2021). Recognizing the components that shape the vitality of the street as improving the quality of social life in small urban spaces Case study: Shahid Chamran St., Shiraz. Journal of Sustainable City, Vol.3, No.1, pp.41-54. [in Persian].
  53. Paknezad, N., & Lotfi, Gh. (2019). Explain and evaluate the effects of environmental components on the formation of behavioral patterns in urban spaces; From theory to practice: Study of Tajrish field. Monthly of Garden Opinion, Vol.15, No.69, pp.51-66. [in Persian].
  54. Pakzad, J. (2008). Theoretical foundations and urban design process. Edition2, Tehran: Shahidi Publications. [in Persian].
  55. Rafian, M., & Khodaei, Z. (2010). Investigating the indicators and criteria affecting citizens' satisfaction with urban public spaces. Journal of Rahbord, Vol.18, No.53, pp.227-248. [in Persian].
  56. Rasol por, H., Ehtesam, I., & Tahmasobi, A. (2021). Investigating the effect of street wall form on human behavior patterns Case study: Valiasr St., Tehran. Urban planning of Iran, Vol.3, No.4, pp.42-61. [in Persian].
  57. Rastbin, A., Jafari, Y., Dram, Y., & Mozazi Mehr Tehran, A.M. (2013). The relationship between environmental qualities and the continuity of urban life in public areas, Quarterly of Nazar, Vol.9, No.21, pp.35-46. [in Persian].
  58. Sadeghlo, T., & Johari, L. (2018). Measuring the performance of visual comfort components in improving the quality of the city environment using Vikor technique (Case study: Mashhad metropolis). Journal of Human Geography Research, Vol.49, No.1, pp.167-184. [in Persian].
  59. Saeidi, M., Kheirdin, R., & Behzadfar, M. (2021). Explaining the factors affecting the vitality of public space Case study: Valiasr intersection in Tehran. Journal of Sustainable City, Vol.3, No.2, pp.57-92. [in Persian].
  60. Saeidnia, A. (2002). Urban green space, From the municipal green book collection. Edition2, Tehran: Center for Urban Studies and Planning of the Ministry of Interior. [in Persian].
  61. Saeidnia, A. (2005). Design of urban spaces and furniture, Green Book Guide for Municipalities. Edition2, Tehran: Organization of Municipalities and Villages of the country. [in Persian].
  62. Sanul, G., & Van Heur, B. (2018). Spaces of openness: Urban citizenship and cultural infrastructures of common life in Istanbul City. Journal of Gökçe Sanul, Vol.22, No.5–6, pp.801-819
  63. Satarzade, D., Naghizade, M., & Habib, F. (2011). Urban space, social thought. Journal of Environmental Science and Technology, Vol.12, No.4, pp.111-148. [in Persian].
  64. Van Kamp, , Kees, L., Gooitske, M., & Augustinusde H. (2003). Urban environmental quality and human well-being Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study. Journal of Landscape and urban Planning, Vol.65, No.0, pp.1-12.
  65. Wenze, Y., Chen, Y., Zhang, Q., & Liu, Y. (2019). Spatial explicit assessment of urban vitality using multi-source data: A case of Shanghai, China, Sustainability, MDPI, Open Access Journal, Vol.11, No.3, pp.1-20.
  66. Woolcock,G., & Steele, W. (2008). Child-friendly community indicators-a literature review, Edition2, Queensland: Griffith university. Nathan Campus, Kessels Road, Nathan, Queensland
  67. Xia, C., Yeh, Anthony G.O., & Zhang, A. (2020). Analyzing spatial relationships between urban land use intensity and urban vitality at street block level: A case study of five Chinese megacities. Landscape and Urban Planning, Vol.193, No.5, pp.1-12.
  68. Ye, Yu., Li, D., & Liu, X. (2018) How block density and typology affect urban vitality: An exploratory analysis in Shenzhen, China. Journal of Urban Geography, Vol.39, No.15, pp.631-652.
مجله شهر پایدار
دوره 5، شماره 1
اردیبهشت 1401
صفحه 99-115

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار