تحلیل کیفیت زندگی شهری در محلات شهری با تأکید بر رویکردهای روش‌شناسی تطبیقی مکانی مطالعه موردی منطقه 6 تهران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار گروه سنجش‌ازدور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار گروه سنجش‌ازدور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22034/jsc.2021.280352.1445

چکیده

امروزه با رشد روزافزون جمعیت و گسترش شهرها، ارزیابی کیفیت زندگی شهری از اهمیت بالایی برخوردار است. این ارزیابی‌ها به سازمان‌ها و مدیران شهری چشم‌انداز مناسبی را جهت تدوین برنامه‌های آتی و تخصیص هزینه کرد بودجه‌ها را می‌دهد. دراین‌بین روش‌های مختلفی جهت ارزیابی کیفیت زندگی شهری وجود دارد که از میان آن‌ها روش استفاده ترکیبی از تحلیل تصمیم‌گیری چندمعیاره می‌تواند ارزیابی کیفیت زندگی شهری را باقابلیت‌های منحصربه‌فرد و تکمیل سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) ارائه دهد. در این پژوهش از روش OWA که یکی از روش‌های مهم تصمیم‌گیری چند معیاره است با دو رویکرد محلی و سراسری در سه درجه ریسک‌پذیری 3/0، 5/0، 7/0، تغییر اندازه پیکسل به 30،15 و 60 متر و استفاده از فیلترهای 3*3،5*5 و 7*7 باهدف ارزیابی کیفیت زندگی شهری استفاده شد. بررسی‌ها روی شش محله شامل: انقلاب اسلامی، ولیعصر، دانشگاه تهران، قائم‌مقام، بهجت‌آباد و پارک لاله و لایه‌های آلودگی هوا، ترافیک، دسترسی به خدمات سلامت، کیفیت پیاده‌رو، دسترسی به فضای سبز و تراکم_ جمعیت نشان داد به‌کارگیری رویکرد محلی و سراسری، تغییر در اندازه پیکسل و درجات مختلف ریسک‌پذیری می‌تواند هرکدام به‌صورت توأم و یا جداگانه تأثیر مستقیم و بسیار زیادی بر نتایج کار بگذارد. به‌طوری‌که با تغییر هرکدام از موارد ضمن تغییر قابل‌توجه در مساحت طبقه‌بندی در بسیاری از موارد، رتبه مناطق هم دچار تغییر شد. در بررسی رویکردهای مختلف استفاده از درجه ریسک‌پذیری 7/0 و اندازه پیکسل 30 و 60 با فیلتر 5*5 نتایج بهتری را نسبت به ارزیابی‌های میدانی به همراه داشته است. بنابراین با توجه به حساسیت بالای متغیرهای بیان‌شده و تأثیر مستقیم وزن هر لایه، باید دقت بالایی در انتخاب متغیرها و وزن دهی کارشناسان صورت گیرد.
 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. حسینی عباس‌آبادی، محمد و طالعی، محمد (1396) ارزیابی کیفیت زندگی شهری مبتنی بر داده‌های آماری و مکانی، نشریه علمی پژوهشی علوم و فنون نقشه‌برداری، دوره6، شماره4، صص.55-41.
  2. مرکز آمار ایران (1395) سالنامه آماری شهر تهران، تهران، ایران.
  3. رحمانی، آرش و نظری ولی الله (1395) ارزیابی نقش کاربری سبز شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: شهر تاکستان)،پژوهش اجتماعی، دوره8، شماره30، صص.104-87.
  4. رهنما، محمدرحیم؛ آقاجانی، حسین؛ فتاحی، مهدی (1391) مکان‌یابی دفن زباله با ترکیب روش میانگین‌گیری وزن‌دار ترتیبی (OWA) و GIS در مشهد،جغرافیا و مخاطرات محیطی، دوره 1، شماره 3، صص.106-87.
  5. حسینی، سید باقر؛ رضازاده، راضیه؛ باقری، محمد؛ عظمتی، حمیدرضا؛ قنبران، عبدالحمید (1388) پایداری زیست‌محیطی در فضاهای باز شهری: ارزیابی کیفی محلات مسکونی در تبریز،فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره11، شماره4، صص.184-173.‌
  6. Arcaya, M. C. & Tucker-Seeley, R. D. & Kim, R. & Schnake-Mahl, A. & So, M. & Subramanian, S. V. (2016) Research on neighborhood effects on health in the United States: a systematic review of study characteristics, Social Science & Medicine, Vol.168, pp.16-29.
  7. Asadi-Lari, M. & Vaez-Mahdavi, M. R. (2008) An overview on Urban-HEART Tehran experience. World Health Organization.
  8. Asadi-Lari, M. & Vaez-Mahdavi, M. R. & Faghihzadeh, S. & Cherghian, B. & Esteghamati, A. & Farshad, A. A. & Kamali, M. (2013) Response-oriented measuring inequalities in Tehran: second round of UrbanHealth Equity Assessment and Response Tool (Urban Heart-2), concepts and framework, Medical journal of the Islamic Republic of Iran, Vol.27, No.4, pp.2-36.
  9. Asadi-Lari, M. & Vaez-Mahdavi, M. R. & Faghihzadeh, S. & Montazeri, A. & Farshad, A. A. & Kalantari, N. & Malek-Afzali, H. (2010) The application of urban health equity assessment and response tool (Urban HEART) in Tehran concepts and framework, Medical Journal of The Islamic Republic of Iran (MJIRI), Vol.24, No.3, pp.175-185.
  10. Biagi, B. & Ladu, M. G. & Meleddu, M. (2018) Urban quality of life and capabilities: An experimental study, Ecological Economics, Vol.150, pp.137-152.
  11. Boroushaki, S. & Malczewski, J. (2010a) Using the fuzzy majority approach for GIS-based multicriteria group decision-making, Computers & Geosciences, Vol.36, No.3, pp.302-312.‌
  12. Boyer, R. & Savageau, D. (1981) Places Rated Almanac: A Retirement Guide.
  13. Carpentieri, G. & Guida, C. & Masoumi, H. E. (2020) Multimodal Accessibility to Primary Health Services for the Elderly: A Case Study of Naples, Italy, Sustainability, Vol.12, No. 3, pp.7-81.
  14. Corburn, J. & Cohen, A. K. (2012) Why we need urban health equity indicators: integrating science, policy, and community, PLoS medicine, Vol.9, No.8, pp.16-34.
  15. Costanza, R. & Fisher, B. & Ali, S. & Beer, C. & Bond, L. & Boumans, R. & Snapp, R. (2007) Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being, Ecological economics, Vol.61, No.(2-3), pp.267-276.
  16. Crocker, T. F. & Brown, L. & Clegg, A. & Farley, K. & Franklin, M. & Simpkins, S. & Young, J. (2019) Quality of life is substantially worse for community-dwelling older people living with frailty: systematic review and meta-analysis, Quality of Life Research, Vol.28, No.8, pp.2041-2056.
  17. Edgerton, J. D. & Roberts, L. W. & von Below, S. (2012) Education and quality of life, Handbook of social indicators and quality of life research, pp.265-296.
  18. El Din, H. S. & Shalaby, A. & Farouh, H. E. & Elariane, S. A. (2013) Principles of urban quality of life for a neighborhood, Hbrc Journal, Vol.9, No.1, pp.86-92.
  19. Eldrandaly, K. A. (2013) Exploring multi-criteria decision strategies in GIS with linguistic quantifiers: an extension of the analytical network process using ordered weighted averaging operators, International Journal of Geographical Information Science, Vol.27, No.12, pp.2455-2482.
  20. Faraji Sabokbar, H. & Hosseini, A. & Banaitis, A. & Banaitiene, N. (2016) A novel sorting method TOPSIS-SORT: an applicaiton for Tehran environmental quality evaluation, Business Administration and Management, Vol.19, No.2, pp.1-22.
  21. Flacke, J. & Köckler, H. (2015) Spatial urban health equity indicators—A framework-based approach supporting spatial decision making. Sustainable Development and Planning VII; Özçevik, Ö., Brebbia, C., Sener, S., Eds, pp.365-376.
  22. Flacke, J. & Schüle, S. A. & Köckler, H. & Bolte, G. (2016) Mapping environmental inequalities relevant for health for informing urban planning interventions—A case study in the city of Dortmund, Germany, International journal of environmental research and public health, Vol.13, No.7, pp.711.
  23. Fradelos, E. C. & Papathanasiou, I. V. & Mitsi, D. & Tsaras, K. & Kleisiaris, C. F. & Kourkouta, L. (2014) Health based geographic information systems (GIS) and their applications, Acta Informatica Medica, Vol.22, No.6, pp.402.
  24. Ghaedrahmati, S. & Alian, M. (2019) Health risk assessment of relationship between air pollutants' density and population density in Tehran, Iran, Human and Ecological Risk Assessment: An International Journal, Vol.25, No.7, pp.1853-1869.
  25. Ghasemi, K. & Hamzenejad, M. & Meshkini, A. (2019) An analysis of the spatial distribution pattern of social-cultural services and their equitable physical organization using the TOPSIS technique: The case-study of Tehran, Iran, Sustainable Cities and Society, Vol.51, pp.1-22.
  26. Goesling, B. & Firebaugh, G. (2004) The trend in international health inequality, Population and Development Review, Vol.30, No.1, pp.131-146.
  27. Graham, H. (2009) Health inequalities, social determinants and public health policy, Policy & Politics, Vol.37, No. 4, pp.463-479.
  28. Hassanzadeh, J. & Asadi-Lari, M. & Baghbanian, A. & Ghaem, H. & Kassani, A. & Rezaianzadeh, A. (2016) Association between social capital, health-related quality of life, and mental health: a structural-equation modeling approach, Croatian medical journal, Vol. 57, No.1, pp.58-65.
  29. Heart, U. (2010) Urban Health Equity Assessment and Response Tool USER MANUAL.
  30. Hosseini Abbasabadi, M. & Talei, M. (2017) Assessing the quality of urban life based on statistical and spatial data, Journal of Surveying Sciences and Technologies, Vol.6, No.4, pp.41-55. [in persian].
  31. Hosseini, A. & Farhadi, E. & Hussaini, F. & Pourahmad, A. & Seraj Akbari, N. (2021) Analysis of spatial (in) equality of urban facilities in Tehran; An integration of spatial accessibility, Environment, Development and Sustainability, In press.
  32. Hosseini, A. & Pourahmad, A. & Pajoohan, M. (2016) Assessment of institutions in sustainable urban-management effects on sustainable development of Tehran: Learning from a developing country, Journal of Urban Planning and Development, Vol.142, No.2, pp. 5-15.
  33. Hosseini, A. & Pourahmad, A. & Ayashi, A. & Tzeng, G. H. & Banaitis, A. & Pourahmad, A. (2021) Improving the urban heritage based on a tourism risk assessment using a hybrid fuzzy MADM method: The case study of Tehran's central district, Journal of Multi‐Criteria Decision Analysis, Vol.28, No.5/6, pp. 248-268.
  34. Hosseini, S. B. & Rezazadeh, R. & Bagheri, M. & Azmati, H. & Qanbaran, A. H. (2010) Environmental sustainability in urban open spaces: Qualitative evaluation of residential areas in Tabriz, Journal of Environmental Science and Technology, Vol.11, No.4, pp.173-184. [in Persian].
  35. Jelokhani-Niaraki, M. & Malczewski, J. (2015a) Decision complexity and consensus in Web-based spatial decision making: A case study of site selection problem using GIS and multicriteria analysis, Cities, Vol.45, pp.60-70.‌
  36. Jelokhani-Niaraki, M. & Malczewski, J. (2015b) The decision task complexity and information acquisition strategies in GIS-MCDA, International Journal of Geographical Information Science, Vol.29, No.2, pp.327-344.‌
  37. Jelokhani-Niaraki, M. & Hajiloo, F. & Samany, N. N. (2019) A web-based public participation GIS for assessing the age-friendliness of cities: A case study in Tehran, Iran, Cities, Vol.95, pp.302-325.
  38. Kazemi-Beydokhti, M. & Abbaspour, R. A. & Kheradmandi, M. & Bozorgi-Amiri, A. (2019) Determination of the physical domain for air quality monitoring stations using the ANP-OWA method in GIS, Environmental monitoring and assessment, Vol.191, No.2, pp. 299.
  39. Keles, R. (2012) The quality of life and the environment, Procedia-Social and Behavioral Sciences, Vol.35, pp.23-32.
  40. Kiavarz, M. & Jelokhani-Niaraki, M. (2017) Geothermal prospectivity mapping using GIS-based Ordered Weighted Averaging approach: A case study in Japan’s Akita and Iwate provinces, Geothermics, Vol.70, pp.295-304.
  41. Kim, Y. & Byon, Y. J. & Yeo, H. (2018) Enhancing healthcare accessibility measurements using GIS: A case study in Seoul, Korea, PloS one, Vol.13, No.2, pp. 19-48.
  42. Malczewski, J. & Rinner, C. (2005) Exploring multicriteria decision strategies in GIS with linguistic quantifiers: A case study of residential quality evaluation, Journal of Geographical Systems, Vol.7, No.2, pp.249-268.
  43. Mao, Z. & Wang, D. (2020) Residential relocation and life satisfaction change: Is there a difference between household couples?, Cities, Vol.97, pp.102565.
  44. Martins, B. D. L. & Torres, F. N. & Oliveira, M. L. W. D. R. D. (2008) Impact on the quality of life of patients with Hansen s disease: correlation between Dermatology Life Quality Index and disease status, Anais Brasileiros de Dermatologia, Vol.83, No.1, pp.39-43.
  45. Miremadi, M. & Bandari, R. & Heravi-Karimooi, M. & Rejeh, N. & Nia, H. S. & Montazeri, A. (2020) The Persian short form Aging Perceptions Questionnaire (APQ-P): A validation study, Health and Quality of Life Outcomes, Vol.18, No.1, pp.1-9.
  46. Mirzaei, H. & Zhaleh, A. B. D. I. & Ahmadnezhad, E. & Gohrimehr, M. & Abdalmaleki, E. & Alvandi, R. & Harirchi, I. (2020) Health Status in the Islamic Republic of Iran, Middle East and North Africa Countries: Implications for Global Health, Iranian Journal of Public Health, Vol.49, No.1, pp.86-95.
  47. Moghimian, M. & Kashani, F. & Cheraghi, M. A. & Mohammadnejad, E. (2015) Quality of life and related factors among people with spinal cord injuries in Tehran, Iran, Archives of trauma research, Vol.4, No.3, pp.19-28.
  48. Morasae, E. K. & Forouzan, A. S. & Majdzadeh, R. & Asadi-Lari, M. & Noorbala, A. A. & Hosseinpoor, A. R. (2012) Understanding determinants of socioeconomic inequality in mental health in Iran's capital, Tehran: a concentration index decomposition approach, International journal for equity in health, Vol.11, No.1, pp.18-32.
  49. Nykiforuk, C. I. & Flaman, L. M. (2011) Geographic information systems (GIS) for health promotion and public health: a review, Health promotion practice, Vol.12, No.1, pp.63-73.
  50. O'donnell, O. & Van Doorslaer, E. & Wagstaff, A. & Lindelow, M. (2007) Analyzing health equity using household survey data: a guide to techniques and their implementation, The World Bank, pp.1-34.
  51. Omidipoor, M. & Jelokhani-Niaraki, M. & Samany, N. N. (2019) A Web-based geo-marketing decision support system for land selection: a case study of Tehran, Iran, Annals of GIS, Vol. 25, No.2, pp.179-193.
  52. Petróczy, D. G. (2021) An alternative quality of life ranking on the basis of remittances, Socio-Economic Planning Sciences, Vol.78, pp.11-24.
  53. Pourahmad, A. & Hosseini, A. & Banaitis, A. & Nasiri, H. & Banaitienė, N. & Tzeng, G. H. (2015) Combination of fuzzy-AHP and DEMATEL-ANP with GIS in a new hybrid MCDM model used for the selection of the best space for leisure in a blighted urban site, Technological and Economic Development of Economy, Vol.21, No.5, pp.773-796.
  54. Prasad, A. & Kano, M. & Dagg, K. A. M. & Mori, H., Senkoro, H. H. & Ardakani, M. A. & Armada, F. (2015) Prioritizing action on health inequities in cities: An evaluation of Urban Health Equity Assessment and Response Tool (Urban HEART) in 15 cities from Asia and Africa, Social Science & Medicine, Vol.145, pp.237-242.
  55. Rahmani, A. & Nazari, V. (2016) Evaluating the role of urban green land use in improving the quality of urban life (Case study: Takestan city), Social Research, Vol.8, No.30, pp.87-104. [in Persian].
  56. Rahnama, M. R. & Aghajani, H. & Fattahi, M. (2012) Location of landfill by combining sequential weighted average method (OWA) and GIS in Mashhad, Geography and Environmental Hazards, Vol.1, No.3, pp.87-106. [in Persian].
  57. Rosero-Bixby, L. (2004) Spatial access to health care in Costa Rica and its equity: a GIS-based study, Social science & medicine, Vol.58, No.7, pp.1271-1284.
  58. Sabokbar, H. F. & Hosseini, A. (2021) Spatial heterogeneity modeling of city prosperity using GWt-test: The case study of Tehran, Habitat International, Vol.109, pp.10-23.
  59. Sadler, R. C. & Hippensteel, C. & Nelson, V. & Greene-Moton, E. & Furr-Holden, C. D. (2019) Community-engaged development of a GIS-based healthfulness index to shape health equity solutions, Social Science & Medicine, Vol.227, pp.63-75.
  60. Sansom, G. & Portney, K. E. (2019) Sustainable Cities, Policies and Healthy Cities. In Integrating Human Health into Urban and Transport Planning (pp. 31-49), Springer, Cham.
  61. Shahraki, S. Z. & Hosseini, A. & Sauri, D. & Hussaini, F. (2020) Fringe more than context: Perceived quality of life in informal settlements in a developing country: The case of Kabul, Afghanistan, Sustainable Cities and Society, Vol.63, pp.1-19.
  62. Shrestha, R. & Flacke, J. & Martinez, J. & Van Maarseveen, M. (2016) Environmental health related socio-spatial inequalities: identifying “hotspots” of environmental burdens and social vulnerability, International journal of environmental research and public health, Vol.13, No.7, pp.61-91.
  63. Soltani, M. & Rahmani, O. & Ghasimi, D. S. & Ghaderpour, Y. & Pour, A. B. & Misnan, S. H. & Ngah, I. (2020) Impact of household demographic characteristics on energy conservation and carbon dioxide emission: Case from Mahabad city, Iran/ Energy, Vol.194, pp.1-19.
  64. Statistics Center of Iran (2016) Statistical Yearbook of Tehran, Tehran, Iran.
  65. Syed, S. T. & Gerber, B. S. & Sharp, L. K. (2013) Traveling towards disease: transportation barriers to health care access, Journal of community health, Vol.38, No.5, pp.976-993.
  66. Taghvaee, A. A. & Maroufi, S. & Pahlavan, S. (2013) "Evaluation of the effects of environmental quality on residents’ social relations: Aab-Kooh sector in Mashhad city", Naqshejahan, Vol.3, No.1, pp.43-54.
  67. Tan, P. Y. & Samsudin, R. (2017) Effects of spatial scale on assessment of spatial equity of urban park provision, Landscape and Urban Planning, Vol.158, pp.139-154.
  68. Tsouros, A. D. (2019) Healthy cities: A political movement which empowered local governments to put health and equity high on their agenda, In Integrating Human Health into Urban and Transport Planning (pp. 73-88), Springer, Cham.
  69. Tsouros, A. D. (2019) The Healthy Cities Movement, Urban Health, pp.285-292.
  70. Ülengin, B. & Ülengin, F. & Güvenç, Ü. (2001) A multidimensional approach to urban quality of life: The case of Istanbul, European Journal of Operational Research, Vol.130, No.2, pp.361-374.
  71. Ülengin, B. & Ülengin, F. & Güvenç, Ü. (2001) A multidimensional approach to urban quality of life: The case of Istanbul, European Journal of Operational Research, Vol.130, No.2, pp.361-374.
  72. United Nations Population Division. (2018) World Urbanization Prospects: The 2018 Revision.
  73. Wann-Ming, W. (2019) Sustainable Urban Transportation Planning Strategies for Improving Quality of Life under Growth Management Principles, Sustainable Cities and Society, Vol.44, pp. 275-290.
  74. World Health Organization. (2008) Our cities, our health, our future: acting on social determinants for health equity in urban settings. Report to the WHO Commission on Social Determinants of Health from the Knowledge Network on Urban Settings. Our cities, our health, our future: acting on social determinants for health equity in urban settings. Report to the WHO Commission on Social Determinants of Health from the Knowledge Network on Urban Settings.
  75. Wu, S. & Li, D. & Wang, X. & Li, S. (2018) Examining component-based city health by implementing a fuzzy evaluation approach, Ecological Indicators, Vol.93, pp.791-803.
  76. Yin, P. (2019) Urban–rural inequalities in spatial accessibility to prenatal care: A GIS analysis of Georgia, USA, 2000–2010. GeoJournal, Vol.84, No.3, pp.671-683.
مجله شهر پایدار
دوره 4، شماره 4
دی 1400
صفحه 35-52

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار