ارزیابی وضعیت مدیریت بافت‌های اکولوژیک شهری مطالعه موردی: منطقه 9 شهر اصفهان

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری جهاد دانشگاهی، تهران، ایران

3 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، پردیس فارابی، دانشگاه تهران، ایران

10.22034/jsc.2021.278415.1435

چکیده

در سال‌های اخیر، کم‌توجهی به پتانسیل‌های گردشگری پهنه‌های اکولوژیک شهری و عدم مدیریت درست در حفظ آن‌ها در منطقه 9 شهر اصفهان باعث از بین رفتن برخی باغ‌ها و اراضی کشاورزی و عدم استفاده بهینه از جاذبه‌های این پهنه‌ها گردیده است. بر همین مبنا، هدف پژوهش حاضر ارزیابی وضعیت مدیریت بافت‌های اکولوژیک شهری در منطقه 9 شهر اصفهان می‌باشد. روش تحقیق توصیفی –تحلیلی بوده و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با روش STAR و آماره T انجام‌شده است. جامعه آماری شامل گروه خبرگان و حجم نمونه تعداد 15 نفر از مدیران و کارشناسان متخصص در زمینه بافت‌های اکولوژی شهری در اصفهان است. یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده آن است که مدیریت بافت‌های اکولوژیک شهری دارای سه بعد مشتمل بر مدیریت بافت (با چهار شاخص ازجمله قانون‌گذاری، برنامه‌ریزی، مدیریت منابع و کنترل و نظارت)، بافت اکولوژیک (شامل دو شاخص حفاظت و توسعه و بهسازی) و اکوتوریسم (چهار شاخص اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و فرهنگی) است. نتایج روش STAR، نشان می‌دهند که وضعیت فعلی مدیریت بافت اکولوژی منطقه 9 شهر اصفهان مطلوب نیست و نتایج حاصل از آماره T، بیانگر آن است که میانگین بعد مدیریت بافت، بافت اکولوژیک و اکوتوریسم به‌طور معناداری پایین‌تر از حد متوسط (3) برآورد شده است. همچنین مقدار آماره T برای این سه بعد به ترتیب برابر با 15/7-، 13/0- و 15/9- است. همچنین بر اساس نتایج حاصل، به‌طور عمده شهرداری و جهاد کشاورزی در مدیریت بافت اکولوژی منطقه 9 شهرداری اصفهان، نقش دارند. بر اساس نتایج حاصل از انجام این پژوهش می‌توان گفت، ضعف در قوانین، عدم برنامه‌ریزی مناسب و توجه نکردن به کاربری‌های اصولی، سبب شده که وضعیت اکولوژیکی منطقه در حال حاضر در شرایط مطلوب نباشد. در این راستا راهبردهایی نظیر ارتقاء کیفی ساختار و هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط؛ همراهی مردمی در طرح جامع گردشگری و حفظ منابع و تأمین امینت؛ بهره‌برداری از حقوق مالکانه و عواید اقتصادی آن؛ ارتقاء وضع کیفی فضاها و پهنه‌های طبیعی موجود و حفظ و توسعه پهنه‌های اکولوژیک در مدیریت اکوتوریسم بافت‌های اکولوژیک شهری منطقه 9 شهر اصفهان مؤثر است.

کلیدواژه‌ها


  1. اله یاری، حدیث؛ ناصحی، سعیده؛ پرک، مهین؛ زبردست، لعبت (1397) برنامه‌ریزی اکولوژیک خیابان به‌منظور ارائه راهبرد مناسب در مدیریت شهری با استفاده از تکنیک AHP و SWOT (مطالعه موردی: خیابان آزادی کلان‌شهر تهران)، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، دوره 8، شماره 31، صص. 134-123.
  2. بزم آرابلشتی، مژگان؛ توکلی، مرتضی؛ جعفرزاده، کاوه (1396) ارزیابی پهنه‌های مناسب توسعه اکوتوریسم در مناطق حفاظت‌شده مطالعه موردی: منطقه حفاظت‌شده خاییز، فصلنامه برنامه‌ریزی و آمایش فضا (مدرس علوم انسانی)، دوره 21، شماره 3، صص. 118-95.
  3. بنتون-شورت، لیزا و شورت، جان رنای (1398) شهرها و طبیعت، ترجمه حامد عباسی؛ زهره مریانجی؛ ابوالفضل مشکینی، حافظ مهدنژاد، چاپ اول، خرم‌آباد: انتشارات دانشگاه لرستان.
  4. شورت، جان رنای (1390) نظریه شهری؛ ارزیابی انتقادی، ترجمه کرامت اله زیاری؛ حافظ مهدنژاد؛ فریاد پرهیز، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  5. عرب اسدی، حسین و رستمی، معصومه (1395) ارزیابی توان اکولوژیک شهر میامی به‌منظور توسعه پایدار شهری با استفاده از روش AHP، فصلنامه انسان و محیط‌زیست، دوره 14، شماره 37، صص. 37-25.
  6. کریمی، صادق؛ اسلامی زاده، محبوبه؛ تاج‌الدینی، سکینه (1398) مستند نگاری تغییرات اکولوژیکی طبیعی و انسانیِ فضاهای باز شهری (مطالعه موردی: بافت تاریخی شهر کرمان)، دو فصلنامه جغرافیای اجتماعی شهری، دوره 6، شماره 15، صص. 234-205.
  7. ملکی، سعید؛ مودت، الیاس؛ زارع اشکذری، سید محمد (1393) تحلیلی بر آسیب‌شناسی اکولوژیک شهری (نمونه موردی شهر یزد)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره 5، شماره 17، صص. 115-101.
  8. نصرآزادانی، فاطمه (1393) بازطراحی و ارتقای کیفیت محیطی محلات شهری با رویکرد محله سبز (نمونه موردی: محله کارلادان اصفهان)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد معماری، به راهنمایی سهند لطفی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز.
  9. Allah Yari, Hadith. & Nasehi, Saedeh. & Parak, Mahin. & Zabrdast, Lobat. (2018) Street ecological planning in order to provide a suitable strategy in urban management using AHP and SWOT techniques (Case study: Azadi St., Tehran), Geography Quarterly (Regional Planning), Vol.8, No.31, pp.134-123. [in Persian].
  10. Arab Asadi, Hossein. & Rostami, Masoumeh. (2016) Assessing the ecological potential of Miami Town for sustainable urban development using the AHP method, Quarterly of Man and Environment, Vol.14, No.37, pp.37-25. [in Persian].
  11. Bazm arablashty, Mojgan. & Tavakoli, Morteza. & Jafarzadeh, Kaveh. (2017) Evaluation of suitable ecotourism development zones in protected areas. Case study: Khayez Protected Area, Quarterly of Planning and Spatial planning (Teacher of Humanities), Vol.21, No.3, pp. 118-95. [in Persian].
  12. Benton-Shorts, Lisa. & Shorts, John Renay. (2019) Cities and Nature, Translators: Hamed Abbasi, Zohreh Maryanji, Abolfazl Meshkini, Hafez Mahdnjad, First Edition, Khorramabad: Lorestan University Press. [in Persian].
  13. Brandt, Jodi. & Buckley, Ralf C. (2018) A global systematic review of empirical evidence.of ecotourism impacts on forests in biodiversity hotspots, Current Opinion in Environmental Sustainability, Vol.32, pp.112-118.
  14. Chih Mei, Hu. & Wadin, J. Lagerstedt. & Lo, Hsien Chen. & Huang, Jian Yuan. (2016) Transformation toward an eco-city: lessons from three Asian cities, Journal of Cleaner Production, Vol.123, pp.77-87.
  15. Dong, Huijuan. & Fujita, Tsuyoshi. & Geng, Youg. & Dong, Liang. & Ohnishi, Satoshi. & Sun, Lu. & Dou, Yi. & Fujii, Minoru. (2016) A review on ecocity evaluation methods and highlights for integration, Ecological Indicators, Vol.60, pp.1184-1191.
  16. Gigović, L. & Pamučar, D. & Lukić, D. & Marković, S. (2016) GIS-Fuzzy DEMATEL MCDA model for the evaluation of the sites for ecotourism development: A case study of Dunavski ključ region, Serbia, Land Use Policy, Vol.58, pp.348-365.
  17. Janusz, Grabara K. & Bajdor, Paula. (2013) Towards to Sustainable Tourism Framework, Activities and Dimensions, Procedia Economics and Finance, Vol.6, pp.523- 529.
  18. Karimi, Sadegh. & Eslamizadeh, Mahboubeh. & Tajetdini, Sakineh. (2019) Documentation of natural and human ecological changes in urban open spaces (Case study: Historical structure of Kerman), Bi-Quarterly of Urban Social Geography, Vol.6, No.15, pp.234 -205. [in Persian].
  19. Kirkpatrick, J, B. (2007) The Ecologies of Paradise: Explaining the Garden Next Door, Hobart, Vol.45, No.3, pp.307-318..
  20. Maleki, Saeed. & Mavadat, Elias. & Zare Ashkazari, Seyed Mohammad. (2014) An Analysis of Urban Ecological Pathology (Case Study of Yazd), Geographical Studies of Arid Areas, Vol.5, No.17, pp.115-101. [in Persian].
  21. McPhearson, Timon. & Pickett, Steward, T. & Grimm, Nancy, B. & Niemelä, Jari.& Alberti, Marina.& Elmqvist, Thomas. &Weber, Christiane. & Haase, Dagmar.& Qureshi, Salman. (2016) Advancing urban ecology toward a science of cities, BioScience, Vol.66, No.3, pp.198-212.
  22. Nasr Azadani, Fatemeh. (2014) Redesigning and improving the environmental quality of urban neighborhoods with the green neighborhood approach (case study: Karladan neighborhood of Isfahan), thesis for a master's degree in architecture, Faculty of Art and Architecture, Shiraz University, Iran. [in Persian].
  23. Osmana, Taher. & Shawb, David. & Kenawya, Emad. (2018) Examining the extent to which stakeholder collaboration during ecotourism planning processes could be applied within an Egyptian context, Land Use Policy, Vol.78, pp.126–137.
  24. Pickett, S. T. A. & Burch, W. R. Jr. & Dalton, S. D. & Foresman, T, W. (1997) Integrated urban ecosystem research, Urban Ecosystems, Vol.1, pp.183–184.
  25. Short, John Renay. (2011) Urban Theory; Critical Evaluation, Translators: Keramatollah Ziari, Hafez Mahdnejad, Faryad Parhiz, Second Edition, Tehran: University of Tehran Press. [in Persian].
  26. Srivastava, S. K. & Gupa, R.D. (2003) Monitoring of changes in land use/ land cover using multi-sensor satellite data, Map India Conference.
  27. Xiu Na, Ignatieva. Maria. & M. Bosch, C, K. & Chai, Yongyu. & Wang, Fei. & Cui, Tengfei. & Yang, Fengping. (2017) A socio-ecological perspective of urban green networks, The stockholm case, Urban Ecosystem, Vol. 20, pp.729-742.
  28. Zhang, Zhenzhen. & Meroow, Sara. & Newell, Joshua P. & Lindquist, Mark. (2019) Enhancing Landscape Connectivity through Multifunctional green infrastructure corridor modeling and design, Urban Forestry and Urban Greening, Vol. 38, pp.305-317.