تولید فضاهای پیاده راهی و پایداری هویت و حس مکانی شهروندان مطالعه موردی: پیاده راه خیابان امام شهر زنجان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

پیاده راه‌های شهری واقع در بافت مرکزی شهرها به‌عنوان مرکز تنفس کالبدی و اجتماعی شهرها محسوب شده و اثرات هویتی –مکانی متعددی در توسعه پایدار شهر دارند. پژوهش حاضر به شیوه تبیینی- تحلیلی با ماهیت کاربردی به بررسی اثرات ایجاد پیاده راه‌های شهری در ارتقاء و حفظ هویت و حس مکانی شهروندان در بافت مرکزی شهر با نمونه موردی پیاده راه امام شهر زنجان پرداخته است. گردآوری داده‌ها به‌صورت میدانی و کتابخانه‌ای بوده است که داده‌های گردآوری‌شده در نرم‌افزار SPSS پیاده شده و با استفاده از آزمون آماری تی تک نمونه‌ای، همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره گام‌به‌گام تجزیه‌وتحلیل داده‌ها صورت پذیرفت. شاخص‌های سنجش هویت و حس تعلق مکانی رد غالب 5 شاخص اصلی تنوع فرهنگی، دل‌بستگی مکانی، ایمنی و امنیت، حس خاطره‌انگیزی و سرزندگی فضا می‌باشد. نتایج حاصل نشان می‌دهد سطح شاخص‌های ایجادکننده هویت و حس تعلق مکانی در پیاده راه شهر زنجان از حد استاندارد بالا بوده و نزدیک به حد مطلوب می‌باشد. همچنین شاخص‌های هویت و حس تعلق مکانی باهمدیگر همبستگی با جهت مثبت و متوسط داشته و به‌طور پیوسته باهمدیگر عملکرد یافته‌اند. میزان اثر هرکدام از شاخص‌ها در ضریب رگرسیونی استاندارد نشده مشابه ولی در ضریب تعیین استانداردشده (مستقیم و خالص) متفاوت از هم می‌باشند. اثر شاخص‌های موردبررسی بر هویت و حس تعلق مکانی منجر به تعدد میزان و زمان حضور در فضای پیاده راه شده و مراودات اجتماعی را توسعه داده است.

کلیدواژه‌ها


1)     پوراحمد، احمد؛ زنگنه شهرکی، سعید؛ صفایی، مصطفی (1395) تحلیل نقش پیاده راه‌های شهری در ارتقای سرزندگی فضاهای شهری (مطالعه موردی: پیاده راه 17 شهریور، تهران)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دوره 4، شماره 2، 195-175.
2)     تشکری، لیلا و مهربانی گلزار، محمدرضا (1397) تکوین یک پیاده راه، مؤلفه‌های کالبدی یا رفتار جمعی، مجله نظر، دوره 10 شماره 44، صص. 49-40.
3)     حبیبی، داوود؛ حبیبی، دیانا؛ کسالایی، افسانه؛ گرجی پور، فاطمه؛ توکلی، مهرداد (1397) تبیین حس تعلق به مکان و هویت در فضاهای شهری با تأکید بر بازارهای سنتی، نشریه معماری شناسی، سال 1 شماره 3، صص. 8-1.
4)     حسینی زاده مهرجردی، سید سعیده (1397) بازخوانی عناصر هویت‌بخش معماری و شهرسازی یزد در سفرنامه ابراهیم جکسون، فصلنامه مطالعات ملی،  دوره19، شماره 1، صص. 130-111.
5)     زنگنه شهرکی، سعید؛ حمیدی، اکبر؛ حسین‌پور، مهدی (1397) ارزیابی تأثیرات اجتماعی پیاده راه‌ها بر شهروندان در بافت‌های قدیمی (مطالعه موردی: پیاده راه خیام جنوبی شهر ارومیه)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره6، شماره 2، صص. 264-237.
6)     شیخی، حجت و رضایی، محمدرضا (1396) ارزیابی کیفیت محیطی فضاهای شهری پیاده مدار و پاسخ‌دهی اجتماعی (نمونه موردی: خیابان فردوسی شهر ایلام)، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 8، شماره 29، صص.98-83.
7)     قربان­پور، مریم؛ زالی، نادر؛ یوردخانی، مختار؛ آزاده، سیدرضا (1397) ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر تقویت سرزندگی در مسیرهای پیاده شهری مطالعه موردی: پیاده راه علم الهدی شهر رشت، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 13، شماره 1، صص.123-105.
8)     کریمی مشاور، مهرداد و نگین تاجی، صمد (1391) رویکردهای مختلف در برنامه ریزی و طراحی پیاده راه ها، معماری و شهرسازی پایدار، دوره 1، شماره 1، صص.41-33.
9)     کمیلی، محمد (1398) تحلیل شاخص‌های ارزیابی پیاده  راه‌های مذهبی حرم حضرت معصومه (س)، فصلنامه مطالعات شهرهای ایرانی – اسلامی، دوره 9، شماره 35، صص.31-19.
10)   گلرخ، شیمین و پاکزاد، جهانشاه (1394) فهم تجربه تغییر یک‌باره مکان؛ حس مکان ساکنان و کسبه خیابان پیاده راه شده 17 شهریور، فصلنامه صفه، دوره 25، شماره 3، صص.80-65.
11)   موسوی، میرنجف؛ آفتاب، احمد؛ علی‌پور، ابراهیم (1394) طراحی پیاده راه با تأکید بر سرمایه اجتماعی (نمونه موردی: پیاده راه تربیت تبریز، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، دوره 7، شماره22، صص.74-64.
12)   نصیری، المیرا (1394) فرایند ارزیابی طرح‌های پیاده راه‌سازی خیابان‌ها، فصلنامه صفه، دوره 25، شماره 70، صص.142-129.
13)   نوکار، بهار؛ کرکه آبادی، زینب؛ ارغان، عباس (1398) بررسی تأثیرات کاربری مذهبی بر هویت شهرهای اسلامی، نمونه موردی: مناطق 1 و 2 شهر یزد، فصلنامه آمایش محیط،  دوره 12، شماره 44، صص.104-85.
14)   حاتمی، یاسر و ذاکر حقیقی، کیانوش (1396) ارزیابی تأثیر کیفیت محیط شهری بر روابط اجتماعی استفاده‌کنندگان از فضا (مطالعه موردی: پیاده راه بوعلی سینا شهر همدان)، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 8، شماره30، صص. 266-245.
15)   یزدانی، محمدحسن؛ صدیق، آناهیتا؛ پاشازاده، اصغر (1395) بررسی وضعیت امنیت اجتماعی در احداث پیاده راه در شهر اردبیل، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 14، شماره44، صص.228-209.
16)  Cohen, N. (Ed.). (2010) Green cities: An A - to-Z guide (Vol. 4). Cali- fornia: Sage.
17)  Cambra, P. & Moura, F. (2020) How does walkability change relate to walking behavior change? Effects of a street improvement in pedestrian volumes and walking experience, of Transport & Health. Vol.16, pp.10-19.
18)  Carmona, M. & Health T. oc. & Tiesdell, S. (2003) Public places urban spaces, New York:Architectural press.
19)  Connoly, William. (2002) Identity/ Difference. USA: University Of Minnesota Press.
20)  Cowan, R. (2005) The Dictionary of Urbanism, Street Wise Prees.
21)  Cratan, F. (2008) Side Walk in Urban Planning, London.
22)  Deok Kang, Ch. (2018) The S + 5Ds: Spatial access to pedestrian environments and walking in Seoul, Korea, Cities, Vol.77, pp.130-141.
23)  Downing, F. (2003) Transcending Memory: Remembrance And The Design Of Place, Design.
24)  Giddens, A. (2001) Sociology, Polity Press, Cambridge.
25)  Gilderbloom, J. I. & Riggs, W. W. & Meares, W. L. (2015) Does Walkability Matter? An Examination of Walkability's Impact on Housing Values, Foreclosures and Crime, Cities, Vol.42, pp.13-24.
26)  Jacobs, J. (1965) the Death and Life of Great American Cities, Harmonsworth: Penguin.
27)  Jalaladdini, S. & Oktay, D. (2012) Urban public spaces and vitality: A socio–spatial analysis in the streets of Cypriot towns, Journal of social and behavioral sciences, Vol.35, pp.664-674
28)  Lamíquiz, P. J. & López-Domínguez, J. (2015) Effects of built environment on walking at the neighbourhood scale. A new role for street networks by modelling their configurational accessibility?, Transportation Research A, Vol.74, pp.148-163.
29)  Leyden, Kevin. (2003) Social Capital and the Built Environment: The importance Walkable Neighborhoods, American Journal of Public Health, Vol.93, No.9, pp.1546-1551.
30)  Oyserman, Daphna. (2004) Self-Concept And Identity In Self And Social Identity, Perspectives On Social Psychology, Brewer, M. B.& Hewstone, M. Malden, Ma: Blackwell Pu.
31)  Rafieian, M. & Khodaei, Z. (2010) Citizens and Urban Public Spaces: Analysis of Indexes and Factors Affecting Citizens Satisfaction of Urban Public Spaces. Research Assistance of Islamic Azad University of Qazvin, Tehran.
32)  Relph, E. (1976). Place and placelessness. London: Pion.
33)  Scannell, Leila. & Gifford, Robert. (2011) Defining place attachment: A tripartite organizing framework, Journal of Environmental Psychology, Vol.30, pp.1-10.
34)  Sci, I.J. (2014) Factors affecting the vitality of streets in Downtown Johor Bahru City, Indian Journal of Scientific Research, Vol.7, No.1, pp.361–374.
35)  Williams, D.R. & Vaske, J.H. (2003) The Measurement of Place Attachment: Validity and Generalizability of a Psychometric Approach, Forest Science, Vol.49, No.6, pp.830-840.
36)  Yassin,H. (2019). Livable city: An approach to pedestrianization through tactical urbanism, Alexandria Engineering Journal, Vol.58, No.1, pp.251-259.