تحلیل بازآفرینی شهری با تأکید بر بعد کالبدی مطالعه موردی: شهر بجنورد

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران

10.22034/jsc.2020.223060.1220

چکیده

بازآفرینی یکی از مهم‌ترین رویکردهای توسعه در نواحی شهری است که می‌تواند با توجه و الزام به رعایت اصول توسعه پایدار، نقش مهمی در ارتقا و توسعه ابعاد مختلف کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و محیطی شهرها داشته باشد. می‌توان از طرح‌های بازآفرینی در شهرها به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد شهری یاد کرد چراکه تحولات ریشه‌ای و عمیقی را در جهت بهبود عملکرد شهرها به‌ویژه در بعد کالبدی آن به وجود آورده است. ازاین‌رو با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر سعی دارد به مطالعه تحلیل بازآفرینی در بعد کالبدی شهر بجنورد بپردازد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی و از نوع کاربردی می‌باشد. ابزار پژوهش پرسشنامه می‌باشد. جامعه آماری پژوهش گروه خبرگان تشکیل می‌دهند که از میان آن‌ها 15 نفر به روش گلوله برفی انتخاب شدند. ابزار تجزیه‌وتحلیل آماری نیز، نرم‌افزارهای spss و Super decision و آزمون‌های تی‌تک نمونه‌ای و Anp می‌باشد. بر اساس تحلیل صورت گرفته مشخص گردید که در طرح بازآفرینی شهر بجنورد شاخص مسکن و زیرساخت‌های آن بالاترین ارزش را با مقدار 486/0 دارد، شاخص مسکن با 269/0 و توجه به کیفیت مسکن با ضریب اهمیتی برابر با 167/0 در مراتب بعدی قرارگرفته‌اند. کم‌اهمیت‌ترین مقدار به حمل‌ونقل و ارتباطات و با مقدار 078/0 اختصاص‌یافته است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت در بازآفرینی شهر بجنورد بیشتر کاربری مسکونی و بحث نوسازی و ساخت‌وساز واحدهای مسکونی مدنظر بوده و توجهی به اصول بازآفرینی از قبیل نیازهای ساکنین به مسکن مناسب، حمل‌ونقل و زیرساخت‌های آن، اوقات فراغت، پارکینگ‌های مناسب و ... نشده و این مشکلات ممکن است همچون قبل وجود داشته باشد. این امر حاکی از آن است که بسترهای کالبدی و عملکردی موجود در بافت جهت رسیدن به ارزش‌افزوده و بازآفرینی محدوده در راستای حفظ و باز زنده سازی هویت بومی و ارتقاء کیفی آن، مناسب نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها


1)    اسمعیل‌پور، نجما؛ رحیمیان، محمدحسن؛ قربانی، سحر (1390) بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر بسیج اجتماعی؛ مطالعه موردی محله کشتارگاه شهر یزد، مجله مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 4، شماره 15، صص.140-123.
2)    آقایی­زاده، اسماعیل؛ حسام، مهدی؛ محمدزاده، ربابه (1398) بررسی سرمایه اجتماعی در فرآیند بازآفرینی شهری در بافت‌های مسئله‌دار شهری-نمونه: شهر رشت، مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال 6، شماره 19، صص.167-145.
3)    بحرینی، سیدحسین؛ ایزدی، محمد سعی؛ مفیدی، مهرانوش (1393) رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری (از بازسازی تا بازآفرینی شهری پایدار)، فصلنامه مطالعات شهری، دوره 3، شماره 9، صص.30-17.
4)    برک پور، ناصر و اسدی، ایرج (1388) مدیریت و حکمروایی شهری، چاپ اول، تهران: دانشگاه هنر.
5)    بهمنی، ساینا؛ مریم افروز؛ رسولی، سیدحسن؛ امینی، مریم (۱۳۹۶) بازآفرینی کالبدی محلات شهری با رویکرد پایداری اجتماعی، کنگره بین‌المللی علوم و مهندسی، آلمان، دبیرخانه دائمی کنگره، دانشگاه هامبورگ.
6)    پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث؛ کشاورز، مهناز (1389) سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری، فصلنامه شهر ایرانی اسلامی، دوره1، شماره 1، صص.93-73.
7)    پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت الله؛ حسینی، علی (1394) بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر فضاهای گذران اوقات فراغت (نمونه موردی: محله قیطریه، تهران)، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره ۱۹، شماره ۳، صص. 38-1.
8)    پیوسته‌گر، یعقوب؛ محمد دوست، سلیمان؛ حیدری، علی‌اکبر؛ رحیمی، عنایت‌الله (1396) ذهنیت سنجی در خصوص عملکرد دفاتر تسهیلگری بافت‌های فرسوده شهری در فرایند بازآفرینی شهری جامع پایدار (نمونه موردی دفاتر تسهیل گری کلان‌شهر شیراز)، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 8، شماره 30، صص. 244-225.
9)    توپچی خسروشاهی، مسعود؛ جباریان پاک‌نژاد؛ داود (۱۳۹۴) بررسی راهبردهای بازآفرینی کالبدی در بافت‌های تاریخی (مطالعه موردی: بافت تاریخی- فرهنگی شهر تبریز)، کنفرانس بین‌المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز، مرکز مطالعات راهبردی معماری و شهرسازی.
10) خانی، علی (1389) بافت‌های فرسوده شهر تهران، مسائل و راهبردها، نشریه اینترنتی نوسازی، سال2، شماره 10، صص.6-1.
11) حبیبی، سیدمحسن و مقصودی، ملیحه (1386) مرمت شهر، چاپ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
12) شفیعی دستجردی، مسعود و صادقی، نگین (1396) بررسی تحقق‌پذیری طرح‌های بازآفرینی بافت فرسوده شـهری بـه روش تلفیقی تحلیل شبکه‌ای – کارت امتیازی متوازن (نمونه موردی: بافت فرسوده زینبیه اصـفهان)، مجلـه بـاغ نظـر، سـال 14، شماره 46، صص.14-5.
13) شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، (1393) شیوه‌نامه تعیین محله‌ها و محدوده‌های هدف بازآفرینی شهری و راهکارهای اجرایی آن، وزارت راه و شهرسازی.
14) داوودپور، زهره و نیک­نیا، ملیحه (1390) بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری راهبردی به‌سوی دستیابی به ابعاد کالبدی توسعه پایدار شهری مطالعه موردی: بافت فرسوده کوی سجادیه، فصلنامه آمایش محیط، دوره 4، شماره 15، صص.57-31.
15) عزیزخانی، افتخار (1392) بازآفرینی فضایی شهری معطوف به ابعاد کالبدی –فضایی، اولین همایش ملی شهرسازی و معماری درگذر زمان – 1392.
16) عندلیب، علیرضا؛ بیات، اشکان؛ رسولی، لیلا (1392) مقایسه و تطبیق بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری بلوک خیام تهران (ایران) و پروژه لیورپول (بریتانیا)، آمایش محیط، دوره 6، شماره 23، صص. 104-79.
17) فتاحیان، امیر (1396) تحلیل بهسازی و نوسازی بافت فرسوده منطقه 8 کلان‌شهر تهران، رساله دکتـری رشـته شهرسـازی، گرایش برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما عباس بخشنده نصرت، دانشکده هنر، دانشگاه عدالت.
18) فنی، زهره و شیرزادی؛ فرزانه (1397) تحلیل عوامل مؤثر بر بازآفرینی فضاهای تاریخی شهر (مطالعه موردی: میـدان مشـق، تهران)، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 13، شماره 1، صص.197-179.
19) فیروزی، محمدعلی؛ امان‌پور، سعید؛ زارعی، جواد (1396) تحلیل مناسبات میان نهادی در مدیریت بازآفرینی شهری پایدار بافت‌های فرسوده (مطالعه موردی: کلان‌شهر اهواز)، فصلنامه مطالعات شهری، دوره8، شماره 29، صص.30-19.
20) لطیفی، غلام‌رضا و صفری چاب، ندا (1393) بازآفرینی مفهوم محله در شهرهای ایرانی اسلامی بر پایه اصول نوشهر گرایی، فصلنامه مطالعات شهری، سال2، شماره 7، صص.13-2.
21) محبی­فر، امیرحسین؛ صبحیه، محمدحسین؛ رفیعیان، مجتبی؛ حساس یگانه، یحیی؛ الهی، شعبان (1396) حاکمیت برنامه بازآفرینی بافت ناکارآمد شهر تهران با رویکرد شبکه، باغ نظر، شماره 14، دوره 53، صص. 14-5.
22) مهندسین مشاور نقش‌جهان پارس (1389)، طرح توسعه و عمران شهر بجنورد، سازمان مسکن و شهرسازی خراسان شمالی، جلد اول، مطالعات منطقه و حوزه نفوذ.
23) مؤذنی، کیمیا؛ رفیعیان، مجتبی؛ ایزدی، محمد سعید، (1398) ارزش‌گذاری مؤلفه‌ها و شاخص‌های بازآفرینی پایدار رود دره‌های شهری تهران (مطالعه موردی: رود دره درکه)، فصلنامه شهر پایدار، دوره 2، شماره 4، صص.82-65.
24) نصیری هنده­خاله، اسماعیل و سالاری نیا، مرضیه (1396) تحلیل عوامل مؤثر در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی محله 20 منطقه 17 شهر تهران، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال 14، شماره 55، صص.148-135.
25) نوریان، فرشاد و آریانا، اندیشه (1391) تحلیل چگونگی حمایت قـانون از مشـارکت عمـومی در بـازآفرینی شـهری، نشـریه هنرهای زیبا، دوره 17، شماره 2، صص. 28-15.
26) یعقوبی، مهدی و شمس، مجید (1398) بازآفرینی بافت فرسوده با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی: شهر ایلام، فصلنامه شهـر پایـدار، دوره 2، شماره 1، صص. 77-63.
27) صفایی پور، مسعود و زارعی، جواد (1394) برنامه‌ریزی محله محور و بازآفرینی پایدار بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر سرمایه اجتماعی، نمونه موردی: محله جولان شهر همدان، آمایش جغرافیایی فضا، سال 7، شماره 23، صص.150–135.
28)  Izadi, M.S (2006) Astudy on citycenter Regenertion: A comparative analysis of two different approaches to the revitalization of historic city centers in Iran, Newcastle University.
29)  Vilaplana, Begona. (1998) partnership and networks as new mechanisms towards sustainable urban regeneration, development planning unit, university college London.
30)  Hull city council, (2000) Urbanregeneration, to promote urban regeneration and antipoverty strategies , may.
31)  European Commission, (2006) LUDA E- Compendium: Handbook E2, A Community-\ based Approach to Sustainable Urban Regeneration: The Key Role of Participation and Futures Workshops, (http://www.luda-Project-net/).