بررسی و تحلیل روند تحولات نظام شهری مطالعه موردی: استان کرمانشاه

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22034/jsc.2019.92275

چکیده

در کشور ایران بعد از اصلاحات اراضی و طرح های توسعه ای و سیاست های اتخاذ شده تحولات چشمگیری در نظام های شهری به وجود آمد که منجر به شکاف و فاصله فزاینده بین شهرهای بزرگ و مراکز استان ها  شده است. وجود چنین شکافی موجب مسائل و مشکلات در سطح مناطق و شهرها شده است. این پژوهش با هدف بررسی تحولات نظام شهری مناطق جنگ زده غرب کشور به بررسی  تحولات نظام شهری استان کرمانشاه پرداخته است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و با بهره گیری از داده های سرشماری سال های 55 تا 95 از مرکز آمار برای داده های کمی و بهره گیری از نظرات خبرگان برای داده های کیفی پژوهش بوده است. روش های تجزیه و تحلیل اطلاعات مدل ها و تکنیک های برنامه ریزی شهری و روش سوارا می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد شهر کرمانشاه و اسلام آباد غرب به عنوان شهر اول و دوم در سلسله مراتب شهرهای استان  در طی این سال های مورد بررسی بوده است. شهرهای قصرشیرین و سرپل ذهاب در سال های جنگ تحمیلی در رده های آخر قرار می گیرند. اما بعد از جنگ دوباره تقریبا به حال اولیه خود بر می گیرند. به طور کلی ساختار و و نظام شهری استان کرمانشاه همانند سایر استان های کشور و کشورهای در حال توسعه کاملا نامتعادل می باشد و با شرایط نخست شهری مواجه است. نتایج حاصل از روش سوارا نیز نشان داد که عامل اداری – سیاسی و جنگ تحمیلی از مهمترین عوامل موثر بر تحولات نظام شهری استان کرمانشاه در چند دهه اخیر بوده اند.

کلیدواژه‌ها


1)      احمدی، بهمن و دادگر، محمد، (1396) تحلیل توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری استان کردستان طی سال‌های 1355 – 1390، مطالعات محیطی هفت حصار، سال 6، شماره 21، صص. 16-5.
2)      احمدی، بهمن و دادگر، محمد، (1397) بررسی و تحلیل تحولات نظام شهری استان فارس در سال‌های 1355 تا 1390، مطالعات محیطی هفت حصار، دوره 7، شماره 25، صص. 79- 59.
3)      افروخته، حسن (1387) مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های روستایی، چاپ اول، تهران: انتشارات گنج هنر.
4)      ایزدی، حسن (1380) تبدیل روستا به شهر و نقش آن در توسعه روستایی موردمطالعه، استان فارس، رساله دکتری جغرافیا گرایش برنامه‌ریزی روستایی، تهران، دانشگاه تربیت مدرس.
5)      بردی آنامرادنژاد، رحیم (1390) بررسی تحلیلی سلسله مراتب شهری در استان کردستان با استفاده از روش رتبه- اندازه و مدل تعدیلی بهفروز، فصلنامه جغرافیای انسانی، سال 3، شماره 2، صص.57 – 45.
6)      بقایی، پرهام؛ شیخی، حجت؛ جعفری، اسماعیل، (1390) تحلیلی بر شبکه شهری استان لرستان، مطالعات مدیریت شهری، دوره 3، شماره 6، صص: 131- 113.
7)      پور محمدی ، محمد رضا، قربانی، رسول؛ زالی، نادر، فرید، صمد حکمتی (1388) تحلیل ویژگی­های نظام شهری منطقه آذربایجان با تاکید بر تاثیرات تمرکز اقتصادی کلان شهر تبریز، مجله جغرافیا و برنامه ریزی، دوره 14، شماره 29، صص. 140-117.
8)      حسین پور، محمد و بیرانوند، فروزان (1396) نقش‌آفرینی طرح‌های منطقه‌ای در ناپایداری نظام شبکه شهری (استان کرمانشاه) دومین همایش ملی معماری، فرهنگ و مدیریت شهری.
9)      حکمت نیا، حسن و موسوی، میر نجف، (1390) کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و ناحیه‌ای، چاپ دوم،  یزد: انتشارات علم نوین.
10)   داداش پور، هاشم؛ آتوسا، آفاق پور؛ رفیعیان، مجتبی (1389) تحلیلی بر سازمان‌یابی فضایی سیستم شهرهای نواحی ساحلی جنوب ایران، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، دوره8، شماره 14، صص.121– 97.
11)   دژپسند، فرهاد و رئوفی، حمیدرضا (1387) اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی، مرکز اسناد دفاع مقدس (مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ).
12)   زیاری، کرامت الله (1388) اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، چاپ هشتم، تهران: دانشگاه تهران.
13)   سمیعی پور، داود (1391) تبدیل روستا به شهر و نقش آن در توسعه منطقه‌ای و تحولات نظام شهری، مطالعه موردی: استان خراسان رضوی، پایان‌نامه ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری،  به راهنمای یعقوب زنگنه، دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری.
14)   سیاف زاده، علیرضا؛ میره ای، محمد؛ نوده فراهانی، مرتضی (1391) بررسی روند تحولات الگوی نظام شهری استان مرکزی و چشم‌انداز آینده آن، جغرافیا و پایداری محیط، دوره 2، شماره 4، صص. 38 – 17.
15)   شریف کاظمی، زینب، (1397) تحلیل رویکرد آمایشی بر تحولات نظام شهری در تعادل بخشی به توسعه پایدار منطقه‌ای (مطالعه موردی استان البرز)، پایان‌نامه ارشد در رشته برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، به راهنمای میر نجف موسوی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه.
16)   شماعی، علی و جمهوری، علی‌محمد (1393) بررسی و تحلیل روند تحولات نظام شهری استان ایلام طی سال‌های 1345 تا 1385، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 4، شماره 14، صص.58- 45.
17)   صدر موسوی، میرستار و طالب‌زاده، میرحیدر، (1388) بررسی و تحلیل تغییرات در سلسله‌مراتب شهری استان آذربایجان غربی در یک دوره 50 ساله (1335 – 1385)، فصلنامه فضای جغرافیایی، سال 9، شماره 27، صص. 159- 133.
18)   صرافی، مظفر (1377) مبانی برنامه‌ریزی توسعه منطقه‌ای، تهران: سازمان برنامه‌وبودجه.
19)   عظیمی دوبخشری، ناصر (1379) تحولات نظام شهری در گیلان: گذشته، حال و آینده، رساله دکتری رشته جغرافیا شهری،، به راهنمای مصطفی مؤمنی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی.
20)   علی پور، سید خلیل؛ پژوهان، موسی؛ جلالوندی، مجید (1395) بررسی تعادل در نظام شهری استان کهکیلویه و بویر احمد، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، سال 8، دوره 28، صص.229-209.
21)   علی زاده، رستم؛ قاسمی، ولی‌الله؛ اردهایی، علی (1391) آثار و پیامدهای جمعیتی اجتماعی مهاجرت‌های جنگ تحمیلی در جامعه ایران، پژوهشنامه دفاع مقدس، سال 1، شماره 57، صص. 29-2.
22)    علی‌اکبری، اسماعیل (1390) ساختار شناسی بردارهای شهرنشینی در ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات مهکامه.
23)    فصیحی، حبیب (1382) سیر تحولات نظام عملکرد در شهرهای ایران 1335 – 1375، فصلنامه اطلاعات سیاسی – اقتصادی، سال 18، شماره 197، صص. 219 – 214.
24)   نظریان، اصغر (1388) پویایی نظام شهری ایران، چاپ اول، تهران: انتشارات مبتکران.
25)   نظم فر، حسین؛ علی بخشی، آمنه؛ باختر، سهیلا (1394) تحلیل فضایی توسعه منطقه‌ای استان کرمانشاه با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 15، شمارهِ 36، صص.251- 229.
26)   هاروی، دیوید (1376) عدالت اجتماعی و شهر، ترجمه فرخ حسامیان، محمدرضا حائری، بهروز منادی زاده، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
27) Jiang, T. & Okui, R. & Xie, D. (2008) CITY Size Distribution and Economic Growth: The Case of Chona, Working Paper, Hong University of Science and Technology.
28) Johnston, Ron. & Gregory, Derek. & Geraldine, Pratt. &   Whatmore,  Sarah. (1996) the dictianary of human geagraphy (third edition), Blackwell.