سنجش و ارزیابی میزان زیست پذیری سکونتگاه‌های شهری مناطق مرزی مطالعه موردی: تربت‌جام

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

چکیده

زیست پذیری یکی از راهبردهای توسعه پایدار است و شهری زیست پذیر نام دارد که سه مؤلفه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی در آن، به سمت توسعه پایدار گام بردارند. در راستای چنین هدفی پژوهش حاضر باهدف سنجش میزان زیست پذیری سکونت‌گاه‌های شهری مناطق مرزی در شهر تربت‌جام انجام‌گرفته است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری داده­ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده‌شده است. جامعه آماری شامل ساکنان شهر تربت‌جام بوده و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران ۳۸۳ برآورد شده است. در تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش تی‌هتلینگ و آزمون فریدمن و تی تک نمونه‌ای گردیده است. در این پژوهش سهم مؤلفه اقتصادی – اجتماعی و زیست‌محیطی با سیزده شاخص موردبررسی قرارگرفته‌اند که به ترتیب عبارت‌اند از: امکانات و زیرساخت‌ها، امنیت فردی و اجتماعی، اوقات فراغت و فضای باز، امکانات بهداشتی درمانی، هویت و حس مکان، مشارکت، امکانات آموزشی، آلودگی، حمل‌ونقل، مسکن، چشم‌انداز، اقتصاد و اشتغال و نوع سفر. نتایج حاصل از آزمون تی‌هتلینگ و تی تک نمونه‌ای و فریدمن نشان از تأثیرگذاری پنج شاخص اولیه در افزایش میزان زیست پذیری دارند. و همین‌طور هشت شاخص باقیمانده دیگر نیز از میانگین اصلی پایین‌تر هستند که این نیز نشان‌دهنده وضعیت نامطلوب این شاخص‌ها در سطح شهر موردمطالعه است. پس درنهایت می‌توان اذعان نمود که میزان زیست پذیری در تربت‌جام به‌عنوان شهری مرزی پایین‌تر از سطح میانگین قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


1)      احمدی پور، زهرا؛ حافظ نیا، محمدرضا؛ محمد پور، علی (1387) تأثیرات اقتصادی اجتماعی بازگشایی مرزها مطالعه موردی: یک بخش باجگیران در مرز ایران و ترکمنستان، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، پاییز 1387، دوره40، شماره65، صص. 18- 1.
2)      بندر آباد، علیرضا (1390) شهر زیست پذیر از مبانی تا معنا، چاپ اول، تهران: انتشارات آذرخش.
3)      بندر آباد، علیرضا و احمدی نژاد، فرشته (1393) ارزیابی شاخصه­های کیفیت زندگی با تأکید بر اصول شهر زیست پذیر منطقه 22 تهران، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 5، شماره 16، صص.­74-55.
4)      روشن، مینا (1391) تدوین الگوی جامع برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری با تأکید بر ارتقای زیست پذیری و تحقق عدالت محیطی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، به راهنمایی دکتر امین زاده گوهرریزی، دانشکده معماری و شهر ساز، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین.
5)      زرقانی، سید هادی (1386) عوامل ژئوپلیتیک مؤثر بر نقش کارکرد مرزها با تأکید بر مرزهای ایران، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال 3، شماره 2، صص.166-137.
6)      خراسانی، محمدامین (1391) تبیین زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی مطالعه موردی: شهرستان ورامین، رساله دکتری جغرافیا، به راهنمایی دکتر محمدرضا رضوانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران.
7)      علیزاده، سجاد (1393) سنجش عوامل زیست پذیری با تأکید بر رویکرد مشارکت مطالعه موردی: محله بریانک منطقه 10 شهرداری تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر واراز مرادی مسیحی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
8)      عیسی‌لو همکاران (1393) انگاره زیست پذیری رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی مطالعه موردی: شهرستان قم- بخش کهک، فصلنامه مسکن و محیط روستا، سال 33­، شماره 146، صص.­120-107.
9)      فلاح منشادی، افروز (1392) بازآفرینی فضاهای شهری با رویکرد رویداد مداری و حیات واقعه‌ای به‌منظور تقویت سرزندگی و ارتقای کیفیت زیست پذیری مطالعه موردی: محور شمالی- جنوبی شیراز (دروازه قرآن تا شاه‌چراغ)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی دکتر سهند لطفی و دکتر مهسا شعله، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه شیراز.
10)    مافی، عزت‌الله؛ باخرزی، سید محمد؛ علیزاده، زینب (1393) سنجش میزان امنیت شهری ساکنان شهرهای مرزی نمونه موردی: تربت‌جام، هفتمین کنگره ژئوپلیتیک ایران (جغرافیای سیاسی شهر).
11)  Jacobs, Allan. & appleyard, Donald. (1987) Toward and urban design manifesto, journal of the American planning association, Vol.53, No.1, pp.120-112.
12)  Badland, Hannah. & Whitzman, Carolyn. & Lowe, Melanie. & Davern, Melanie. & Aye, lu. & Butterworth, lain. & Hes, Dominique. & Giles-corti, Billie. (2014) Urban Liveability: Emerging Lesson from Australian for exploring the potential for indicators to measure the social determinants of health, Social Science and Medicine, Vol.111, pp.­64-73.
13)  Cities plus. (2003) a sustainable urban system: the long- term plan for greater Vancouver, Publisher: Sheltair Group Incorporated, 2003, p.52.
14)  Dunstan, Katie. (2007) Creating an indicator of liveability: the Neighbourhood Liveability Assessment survey (NLAS), paper prepared for European Urban Research Association (EURA) conference, Durham University; School of Applied Social Sciences, 12-14 September, Glasgow, Scotland.
15)  Godschalk, David R. (2004) Land use planning challenges: coping with conflicts in vision of sustainable development and livable communities, Journal of the American Planning Association, Vol.70, pp.5-13.
16)  http://www.camsys.com/kb experts-livability. Htms.
17)  https:// www.wikipedia.org
18)  Larice, M.Z. (2005) great neighborhoods: the livability and morphology high density neighborhoods in urban north America, Phd.
19)  National Association of Regional Councils (NARC). (2002) Livability Literature Review: Synthesis of Current Practice, Washington.
20)  Newton. (2012) Liveable and Sustainable? Socio-Technical Challenges for Twenty-First-Cntury Cities, Journal of Urban Technology, Vol.19, pp.81-102.
21)  Niebuhr, A. & Stiller, S. (2002) Integration Effects in Border Regions-A survey of Economic theory and Empirical Studies: Hamburgisches welt – Wirtschafts – Archive (HwwA), Hamburg institute of international Economics, No.179, pp.1608 –1616.
22)  Vanessa, Timmer. & seymoar, nola- Kate. (2005) The World Urban (2006) Vancouver, working group discussion paper international center for sustainable cities.