سنجش شاخص‌های توسعه پایدار در جهت شکل‌گیری توسعه پایدار محله‌ای در شهر مهاباد

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، سمنان، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، سمنان، ایران

3 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان، سمنان، ایران

چکیده

ناکامی‌ها در دستیابی به اهداف توسعه پایدار در توسعه‌های شهری در دهه‌های اخیر موجب تغییر رویکرد برنامه­ریزان به سطح محلی گردیده است و اطلاع از وضعیت پایداری محلات گونه‌های بافت شهری می‌تواند نقشی مؤثر در برنامه­ریزی­ها و جهت‌گیری‌های توسعه پایداری داشته باشد لذا این پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی با هدف تحلیل وضعیت شاخص‌های توسعه پایدار و پایداری محلات واقع در بافت‌های گوناگون شهر مهاباد از حیث چهار نوع بافت قدیمی، میانی، بافت جدید و اسکان غیررسمی بر مبنای 5 شاخص اصلی (کالبدی، اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، خدماتی و زیست‌محیطی) و 44 شاخص فرعی مستخرج، صورت گرفته که شاخص‌های اصلی به‌عنوان متغیر اصلی و پایداری محلات به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته‌شده و آزمون پیرسون و تحلیل واریانس داده‌های بی مقیاس در محیط Spss و Excel نشان می‌دهد که بین سه شاخص اقتصادی، کالبدی و خدماتی، با شاخص تلفیقی همبستگی و رابطه معنی‌دار وجود داشته و همچنین تحلیل مسیر در نرم‌افزار Amos حاکی از ارتباط و تأثیر مستقیم و غیرمستقیم سه متغیر اصلی (شاخص‌های خدماتی، اقتصادی، کالبدی) بر روی متغیر وابسته پایداری محلات بوده است سپس بر اساس مدل موریس محلات موردمطالعه رتبه‌بندی شده و نتایج مشخص می‌سازد رتبه محلات شکل‌گرفته در بافت میانی و قدیمی به دلیل نزدیکی به مرکز شهر و برخورداری بهتر، مطلوب‌تر و رتبه محلات جدید و اسکان غیررسمی که در دهه‌های اخیر توسعه‌یافته‌اند در رتبه‌های پایین‌تری از لحاظ مقایسه قرارگرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها


1)      بوچانی، حسین (1383) بررسی عدم تعادل‌های فضایی-اجتماعی شهر ایلام از دیدگاه توسعه پایدار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی.
2)      حبیبی، کیومرث؛ نسترن، مهین؛ محمدی، مهرداد (1393) سنجش پایداری محله‌های شهری در بافت‌های سکونتی با استفاده از سیستم استنتاج منطق فازی نمونه موردی: محلات شهر سنندج، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال 2، شماره 7، صص.106-55.
3)      ساسان پور، فرزانه؛ مصطفوی، سوران؛ یوسفی فشکی، محسن (1393) ارزیابی پایداری محلات شهر سقز، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی و برنامه‌ریزی شهری، دوره 2، شماره 1، صص.91-73.
4)      شاه مرادی، لقمان؛ بزی، خدا رحم؛ حیدری تاشکه کبود، اکبر (1393) بررسی و ارزیابی مشارکت‌های مردمی در توسعه محله‌ای پایدار با استفاده از مدل TOPSIS(کلان‌شهر ارومیه)، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 36، صص. 60-49.
5)      قدیری، محمود و ممسنی، سوگل (1393) تحلیل تطبیقی شاخص‌های توسعه پایدار شهر بوشهر با مناطق شهری کشور، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 35، صص. 35-23.
6)      کرکه آبادی، زینب؛ پروزن، ادریس؛ الیاسی، ابراهیم (1392) طراحی شهری بر اساس طرح اقلیم همساز با مسکن (نمونه موردی شهر مهاباد) اولین همایش معماری پایدار و شهرسازی خشت اول (ایذه).
7)      ملکی سعید و دامن باغ، صفیه (1392) ارزیابی شاخص‌های توسعه پایدار شهری با تأکید بر شاخص‌های اجتماعی، کالبدی و خدمات شهری) مطالعه موردی مطالعه: مناطق هشت گانه شهر اهواز، فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی شهری، دوره 1، شماره 3، صص.54-29.
8)      موسی کاظمی محمدی، سید مهدی (1376) ارزیابی توسعه پایدار در توسعه شهری، پژوهش موردی شهر قم، پایان‌نامه دکتری جغرافیا شهری، به راهنمایی دکتر حسین شکویی، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس.
9)      مهندسین مشاور پویا نقش شهر و بنا (1390) طرح جامع شهر مهاباد جلد اول و دوم، وزارت راه و شهرسازی.
10)   مهندسین مشاور گزینه (1393) طرح تفصیلی مهاباد سازمان مسکن و شهرسازی ایران، وزارت راه و شهرسازی.
11) UN Department, (2014) United Nations World Urbanization Prospects (2014 revision), highlights  (UN Department of Economic and Social Affair,)
12) Cowan, Robert. (2005) The Dictionary of Urbanism, London, And Street Wise Press.
13) Hawley, Kate. (2014). examines how urban areas are evolving to be sustainable — their challenges, trends and solutions.ISET International university in Colorado, USA.
14) Kline, E. (1995).Sustainable community indicators’ In: roseland, M. (Ed). Eco – city.
15) Morais, Paulo. & Ana, S. Camanho .(2010) Evaluation of performance of European cities with the aim to promote quality of life improvements,omega, Vol. 39, pp.398-409.
16) Satterthwaite, David. (1997) Sustainable cities and cities that contribute to sustainable development? (Urban Studies, 1997).
17) Sorensen, André. (2014) Towards Sustainable Cities (Ashgate Publishing, 2014)Ashgate Publ
Swisher,M. E. & Monaghan, K. N.