سنجش عدالت اجتماعی با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی مناطق شهری تبریز

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 استادیار شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، تبریز، ایران

چکیده

رسالت عدالت اجتماعی و فضایی در شهرها تخصیص عادلانه منابع و امکانات شهری می‌باشد؛ به‌گونه‌ای که افراد با حداقل شکاف و اعتراض نسبت به حقوق خود مواجه باشند و نیازهای جمعیتی آن در ابعاد مختلف برآورده گردد. عدالت اجتماعی به‌عنوان یکی از اصول چهارگانه توسعه پایدار در تمام جهان موردتوافق قرارگرفته و می‌تواند نتایج زیان‌آوری را که محرومیت و فقر بر محیط‌زیست و توسعه پایدار وارد می‌آورد را از بین ببرد. هدف این تحقیق بررسی و شناخت نحوه و چگونگی توزیع خدمات در مناطق شهر تبریز، تعیین معیارهای اصلی تعریف‌کننده سطح توسعه‌یافتگی عدالت اجتماعی و ارائه برنامه‌های تحرک بخشی به جریان عدالت اجتماعی از اهداف مهم این پژوهش می‌باشد. روش تحقیق توصیفی تحلیلی می‌باشد. همچنین برای شناسایی ابعاد گوناگون عدالت اجتماعی در مناطق شهری تبریز با استفاده از آخرین آمار و اطلاعات مربوط به سال 1390، 16 شاخص گوناگون در قالب 4 مؤلفه جمعیتی، کالبدی، آموزشی، بهداشتی و درمانی و در میان 10 منطقه، موردمطالعه قرارگرفته و نتایج آن با بهره‌گیری از مدل تحلیل خاکستری (GRA) ارزیابی‌شده است. در این نوشتار ابتدا با استفاده از تحلیل خاکستری اقدام به کاهش شاخص‌ها و استخراج مجموعه عوامل دخیل در میزان عدالت اجتماعی پرداخته‌شده و پس از آن با استفاده از روش رتبه‌بندی امتیاز استانداردشده، مناطق شهر تبریز رتبه‌بندی شده‌اند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد توزیع امکانات و خدمات در مناطق شهر تبریز متوازن و هماهنگ نمی‌باشد. به‌طوری‌که مناطق 3، 5، 6، ازلحاظ برخورداری از جمیع امکانات و خدمات نسبت به دیگر مناطق در رتبه‌های یک تا سه قرار دارند.
 

کلیدواژه‌ها


 
1)      ابراهیم‌زاده، عیسی؛ اسکندری ثانی، محمد؛ اسماعیل نژاد، مرتضی (1389) کاربرد تحلیل عاملی در تبیین الگوی فضایی توسعه و توسعه‌نیافتگی شهری - منطقه‌ای در ایران، فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 8، شماره 17، صص 28-7.
2)      بمانیان، محمدرضا و خلیجی، محمدعلی (1393) امکان‌سنجی توسعه اجتماعی و فرهنگی شهر تهران با تأکید بر سیستم‌های تصمیم‌گیری   چند شاخصه (مطالعه موردی منطقه 20 تهران، فصلنامه مدیریت شهری، دوره 13، شماره، 36، صص 339-350.
3)      بوچانی، محمدحسین (1385) بررسی عدم تعادل‌های فضایی- اجتماعی شهر ایلام از دیدگاه توسعه پایدار، فصلنامه شهرداری‌ها، شماره 73، صص63-48.
4)      پوراحمد، احمد و خلیجی، محمدعلی (1393) قابلیت سنجی تحلیل خدمات شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعه موردی شهر بناب)، فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی، دوره 4، شماره 13، صص 16-1.
5)      تقوایی، مسعود و کیومرثی، حسین (1390)سطح‌بندی محلات شهری بر اساس میزان بهره‌مندی از امکانات و خدمات شهری با بهره‌گیری از تکنیک تاپسیس، مطالعه موردی محلات شهر آباده، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 2، شماره 5، صص 23-42.
6)      تیربند، مجید و اذانی، مهری (1391) توزیع امکانات و خدمات شهری بر اساس عدالت اجتماعی (مورد شهر یاسوج)، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی دوره 23، شماره2 ، صص 138-109.
7)      حاتمی نژاد، حسین؛ منوچهری میاندوآب، ایوب؛ بهارلو، ایمان؛ ابراهیم پور، احد؛ حاتمی نژاد، حجت (1391) شهر و عدالت اجتماعی: تحلیلی بر نابرابری‌های محله‌ای (مطالعه موردی: محله‌های قدیمی شهر میاندوآب)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی دوره 44، شماره 80، صص 63-41.
8)      خاک پور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا (1388) بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه‌یافتگی مناطق شهر مشهد، فصلنامه دانش و توسعه، دوره 16، شماره 27، صص202-182.
9)      خلیجی، محمدعلی و زرآبادی، زهرا سادات (سعیده) (1394) تحلیلی بر مکان‌یابی شهرک‌های صنعتی در شهرستان تبریز با بهره‌گیری از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 5، شماره 19، صص 101-113.
10)   داداش پور، هاشم و رستمی، فرامرز (1390) سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج. فصلنامه پژوهش‌های شهری منطقه‌ای دوره 3، شماره 10، صص 22-1.
11)   رستمی، مسلم و شاعلی، جعفر (1388) تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری در شهر کرمانشاه، فصلنامه چشم‌انداز جغرافیایی، دوره 4، شماره9 ، صص 27-51.
12)   سرور، رحیم؛ خلیجی، محمدعلی؛ فتحی، محمدحسین (1391) ارزیابی قابلیت‌ها و مخاطرات محیطی با بهره‌گیری از مدل (نمونه موردی: شهرستان اسکو: روستای گنبرف SWOT-AHP، فصلنامه جغرافیای سرزمین، دوره 9، شماره36 ،صص 62-78.
13)   ماسگریو، ریچارد (1372) مالیه عمومی در تئوری و عمل. با ترجمه مسعود محمدی و یدالله ابراهیمی فر، تهران: انتشارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
14)   مرصوصی، نفیسه (1383) توسعه‌یافتگی و عدالت اجتماعی شهر تهران، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، دوره 4، شماره 14، صص 32-19.
15)   وارثی، حمیدرضا؛ قائد رحمتی، صفر؛ باستانی فر، ایمان (1387) بررسی اثرات توزیع خدمات شهری در عدم تعادل فضایی جمعیت مطالعه موردی؛ مناطق شهر اصفهان،فصلنامه جغرافیا و توسعه، دوره 5، شماره 9، صص 91-106.
16)   هزارجریبی، جعفر و صفری شالی، رضا (1390) بررسی احساس عدالت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن مطالعه موردی شهر تهران، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 2، شماره 5، صص. 22-1.
 17)  Aguilar, G.D., & Farnsworth, Winder, M.J.L.  (2015) Mapping the stray domestic cat (Felis catus) population in New Zealand: Species distribution modelling with a climate change scenario and implications for protected areas, Applied Geography, Vol. 63, pp. 146-154.
18)  Bolay, J.-C., & Pedrazzini, Y. & Rabinovich, A. & Catenazzi, A. & Pleyán, C. G. (2005) "Urban environment, spatial fragmentation and social segration in Latin America: Where does innovation lie?",  Habitat International, Vol. 29, No.4, pp. 627-645.
19)  Brueckner, J.K., & Largey, A.G., (2008) Social Interaction and Urban Sprawl, Journal of Urban Economics, Vol. 64, No. 1, pp.18-34.
20)  Deng, J.L. (1982) Control problem of grey system, systems and control letters 1, pp. 288-294.
21)  Deniz, A. (2012) Measuring the satisfaction of citizens for the services given by the municipality: the case of Kirsehir municipality, Procedia Social and Behavioral Sciences, Vol .62, No.24, pp.555-560.
22)  Eva Haslauer, E., (2015) Application of a spatially explicit back casting model: A case study of sustainable development in Salzburg, Austria, Applied Geography, Vol.58. pp.128-140.
23)  Gray, R., (2002) The Social Accounting Project and Accounting Organization and Society
Privileging Engagement, Imaging New Accounting, Accounting Organization and
Society, the Centre for Social and Environmental Accounting Research, University of
Glasgow, 65–71 Southpark Avenue, Glasgow G12 8LE, UK, PP. 687-708.
24)  Sun, c. (2010) A performance evaluation model by integrating fuzzy AHP and fuzzy TOPSIS methods, Expert Systems with Applications, vol. 37, No. 12, pp. 7745-7754.
25)  Kuei, Chen Jui. & Chen, IShuo. (2008) Grey Relation Analysis for Leisure Service Industry Reputation Measurement, Business Renaissance Quarterly; Spring; vol 3, No. 1; pp.77-96.
26)  Kuo, Y., & Yang, T. & G. Huang (2008) The use of grey relational analysis in solving nultipile attribute decision making problem, xomputers and Industrial Engineering, No. 55, pp. 80-93.
27)  Lotfi, Sedigheh.Koohsari, & Mohammad, Javad. (2009) Measuring objective accessibility to neighborhood facilities in the city (A case study: Zone 6 in Tehran, Iran).Cities, Vol. 26, pp: 133– 140.
28)  Lu I.J., & Lin Sue J., & Lewis Charles (2008) Grey relation analysis of motor vehicular energy consumption in Taiwan, Energy Policy, No.36, pp: 2556– 2561.
29)  Marcotullio, Peter, J, (2001) Asian Urban Sustainability in the era of globalization, united Nation University, Institute of Advanced Studies, and Tokyo, Japan.
30)  Scout. Allen Jan. (2005) City, Rivers of the world, Translation, pantea Lotfe Kazemy, thran publication processing and urban planning, pp.24-28
31)  Tsou, Ko-Wan, & Yu-Ting Hung, & YaoLin Chang. (2005) an accessibilitybased integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, Vol.22 No. 6, pp: 424–435.
32)  Van der Vaart, E., & Mark A. Beaumont, & Alice S.A. Johnston,  & Richard M, (2015) Calibration and evaluation of individual-based models using Approximate Bayesian Computation, Ecological Modelling, No 24, pp.182-190.
Wu, J.H. & Chen, C.B., (1999) An alternative form for grey relational grades" The journal of Grey System, Vol. 11, No. 1, pp.7-12