آینده نگاری مسئله‌ی آب در شهر اصفهان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مهندسی صنایع و آینده پژوهی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 گروه آینده‌پژوهی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 گروه مدیریت اجرایی، واحد دولت‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی ، اصفهان، ایران

چکیده

هدف این پژوهش شناسایی متغیرهای کلیدی و پیشران‌های اثرگذار بر آینده مسئله آب در شهر اصفهان و تدوین سناریوهای پیش روی شهر اصفهان در مسئله آب می­باشد. روش تحقیق حاضر به‌مثابه پژوهشی کاربردی و با بهره‌گیری از رویکرد عدم قطعیت‌های بحرانی به ارائه سناریوهای آینده آب در اصفهان پرداخته است. برای جمع‌آوری داده‌ها از روش مطالعات کتابخانه‌ای و پانل خبرگان استفاده‌شده است. با استفاده از نظر خبرگان 20 عامل کلیدی در قالب پنج پیشران یعنی ۱. قیمت آب، ۲. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، ۳. سیاست‌های آب، ۴. جمعیت شهرنشین و ۵. زیرساخت‌های آب، دسته‌بندی شدند. در مرحله بعد، دو پیشرانِ سیاست‌های آب و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین به‌عنوان عدم قطعیت‌های بحرانی مبنای تدوین سناریوهای شهر اصفهان در حوزه آب قرار گرفتند و درنهایت چهار سناریو تدوین شد. سناریوی اول نبرد برای آخرین جرعه روایتگر وضعیتی است که اصفهان با خشک‌سالی شدید روبرو خواهد بود؛ سناریوی دوم آب هست ولی کم، وضعیتی را نشان می‌دهد که سیاست‌های آب آینده‌گرا هستند و چالش‌های بلندمدت را نادیده نمی‌گیرند، اما فناوری به‌مثابه راهکاری برای حل مشکلات این حوزه کنار گذاشته‌شده است؛ سناریوی سوم آب هست ولی برای ثروتمندان روایتگر یک دوقطبی بر سر دسترسی به آب است؛ و سناریوی چهارم اصفهانِ سبز وضعیتی را توصیف می‌کند که مدیران و مسئولین شهری با در نظر گرفتن پتانسیل فناوری‌های نوین در مدیریت بهینه مصرف آب و با اتخاذ سیاست‌های آینده‌نگاری، به شهری سبز که مطلوب اقشار مختلف جامعه باشد، تحقق می‌بخشند. نتایج نشان می­دهد که پیشران‌ها و سناریوها نشان می‌دهند که مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده وضعیت آینده آب در شهر اصفهان نه عوامل محیطی، بلکه عوامل مربوط به تصمیمات انسانی هستند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آزادخانی، پاکزاد؛ بریمی‌پور، سونیا و سلاورزی‌زاده، محمد. (1396). نقش راهبردی توسعه شهری (CDS) در توسعه گردشگری شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات عمران شهری، 1 (3)، 17-4.
  2. آمارنامه شهرداری اصفهان. (۱۳۹۷). فصل هفتم: آب و برق. ۱۷۲-۱۹۵.
  3. بختیاری، نرگس؛ زنگنه، یعقوب؛ تقوایی، مسعود و زنگنه، مهدی. (1399). بررسی الگوی فضایی مصرف آب خانگی در اصفهان و تحلیل عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر آن. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 52 (2)، 531-515.
  4. بهشتی، محمدباقر؛ بهبودی، داود؛ زالی، نادر و احمدزاده دلجوان، فهیمه. (1399). شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی و پیشران‌های موثر در مدیریت یکپارچه منابع آب بر مبنای رویکرد آینده‌پژوهی (مطالعه موردی: شهرستان تبریز). اکوهیدرولوژی، 7 (1)، 76-59.
  5. پریزادی، طاهر؛ مصطفوی‌صاحب، سوران و شاه‌محمدنژاد، سمیه. (1396). آینده‌نگری نظام سکونتگاهی در برنامه‌ریزی سناریو مبنا؛ بهبود برنامه‌ریزی و آمایش منطقه‌ای (موردمطالعه: استان اصفهان). آمایش سرزمین، 9 (1)، 110-81.
  6. حاتمی، عباس و نوربخش، سوسن. (1398). بازسازی معنایی بحران آب در شرق اصفهان بر اساس نظریه زمینه‌ای، جامعه‌شناسی کاربردی، 30 (1)، 142-123.
  7. حاجی‌زاده میمندی، مسعود؛ افراسیابی، حسین و بهارلوئی، مریم. (1397). مطالعه کیفی مصرف آب در نگاه زنان شهر اصفهان. زن در توسعه و سیاست، 16 (2)، 293-271.
  8. حسام، مهدی و نگهبان، سعید. (1399). بررسی شبکه روابط اجتماعی بهره‌برداران از منابع آب در راستای مدیریت بهینه (مطالعه موردی: نخلستان‌های بخش شرقی شهر فدامی، شهرستان داراب). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 52 (2)، 514-501.
  9. خبرگزاری مهر. (1400). زنگ خطر تشنگی اصفهان در تابستان 1400 به صدا در آمد، [https:// www.mehrnews.com /news/5185220]
  10. خوش‌اخلاق، رحمان؛ سادات‌سجادی، مرضیه؛ رجبی، مصطفی و خاشعی، مهدی. (1391). ارزیابی تابع تقاضای کلی آب (مطالعه موردی استان اصفهان). اقتصاد منابع طبیعی، 1 (1)، 20-1.
  11. داودی دهاقانی، ابراهیم و عامری، محمدعلی. (1398). پیامدهای اجتماعی و امنیتی انتقال آب بین حوضه‌ای (موردمطالعه: بهشت‌آباد چهارمحال و بختیاری به زاینده‌رود اصفهان). پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، 7 (25)، 76-51.
  12. رجبی‌هشجین، مهدی و عرب، داود رضا. (1385). شاخص فقر آبی؛ ابزاری کارآمد برای ارزیابی وضعیت منابع آبی جهان. دومین کنفرانس مدیریت منابع آب، 2 بهمن 1398، دانشگاه صنعتی اصفهان، صص. 8-1.
  13. رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ موسوی، سیدمحمد؛ پورطاهری، مهدی و فرج زاده اصل، منوچهر. (1393). تحلیل نقش تنوع معیشتی در تاب‌آوری خانوارهای روستایی در شرایط خشک‌سالی مطالعه موردی: مناطق در معرض خشک‌سالی استان اصفهان. پژوهش‌های روستایی، 5 (3)، 639-662.
  14. سالاریان، محمد؛ داوری، کامران؛ علیزاده، امین؛ لگزیان، محمد و فاضلی، محمد. (1398). چارچوب دست‌یابی به چشم‌انداز مشترک در مدیریت مشارکتی- راهبردی آب (مطالعه موردی: حوضه آبخیز کشف رود). اکوهیدرولوژی، 6 (4)، 886-865
  15. سند آمایش استان اصفهان. (1399). مصوب شورای عالی آمایش سرزمین. 12-19.
  16. شعبانعلی فمی، حسین؛ سواری، مسلم؛ معتقد، مهسا؛ محمدزاده نصرآبادی، مهناز؛ افشاری، سمیرا و بقایی، مسیب. (1399). تحلیل راهبردهای سازگاری کشاورزان کوچک‌مقیاس با شرایط خشک‌سالی در استان اصفهان. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 24 (1)، 47-21.
  17. طاهری‌دمنه، محسن؛ طایفه‌هاشمی، شیدا و حیدری‌دارانی، زهرا. (1398). آینده‌نگاری شرکتی در سازمان‌های دولتی با رویکرد سناریونگاری (موردمطالعه: شرکت گاز استان اصفهان). مدیریت سازمان‌های دولتی، 7 (4)، ۷۹-۹۶.
  18. عاملی، سعیدرضا؛، بیچرانلو، عبدالله؛ بهار، مهری و غلامی، فرزاد. (1398). تدوین الگوی مفهومی ارتباطات آب؛ ظرفیت‌های ارتباطات برای مدیریت بحران آب در ایران. مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 11 (3)، 199-171.
  19. عبداللهی، عظیمه السادات؛ صالحی، صادق؛ زاهدی مازندرانی، محمدجواد و ذکایی، محمدسعید. (1398). برساخت اجتماعی خشک‌سالی در میان کشاورزان (موردمطالعه: بخش مرکزی و غربی استان اصفهان). پژوهش‌های روستایی، 10 (1)، 129-114.
  20. غفاری، صدیقه؛ مرادی، حمیدرضا و مدرس، رضا. (1397). مقایسه تغییرات زمانی و مکانی سطح آب زیرزمینی دشت‌های اصفهان- برخوار، نجف‌آباد و چادگان. پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، 50 (1)، 160-141
  21. قاضی‌نوری، سیدسپهر؛ ثقفی، فاطمه و میرزایی، مریم. (1395). آینده صنعت نرم‌افزار در ایران با رویکرد توسعه سناریو. مدیریت فناوری اطلاعات، 8 (4)، 790-771.
  22. کریمی سلطانی، پیمان؛ جواهری، فرهاد و ظاهری، جمیل. (1394). بحران آب در ایران و راهکارهایی برای مدیریت صحیح و عبور از آن. اولین همایش مدیریت تقاضا و بهره‌وری مصرف آب، 16 مهر 1394، همدان، صص 26-15.
  23. گلستان‌نژاد، ابوالقاسم. (1397). اطلس کلان‌شهر اصفهان. اصفهان: معاونت برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات شهرداری اصفهان.
  24. لیانی، قاسم؛ بخشوده، محمد و زیبایی، منصور. (1399). کاربرد روش سیستم دینامیک در ارزیابی اثرات سیاست‌های مدیریت تقاضای آب در حوضه آبریز رودخانه خیرآباد. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 51 (2)، 216-195.
  25. مرزبان، احسان. (1396). سناریوهای آینده حکمرانی در عرصه تسهیلات عام‌المنفعه (موردمطالعه: توزیع انرژی برق). رساله دکتری آینده‌پژوهی، به راهنمایی دکتر محمدی، دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران.
  26. مهکویی، حجت. (1396). تحلیلی بر بحران منابع آب در کشورهای اسلامی منتخب. مطالعات سیاسی جهان اسلام، 6 (22)، 199-169
  27. یزدیان، مهدی و ردایی، مهجبین. (1398). تبیین سیستم مدیریت پایدار منابع آب با تأکید بر ارزش‌های نهفته در سازه‌های آبی تاریخی (نمونه موردی: شهر کویری یزد). محیط‌زیست و مهندسی آب، 5 (3)، 199-186.
  28. Abdullahi, A. Sadat., Salehi, S., Zahedi Mazandarani, M. J., & Zokaei, M. S. (2019). The Social Construction of Drought among Farmers: A Case Study of the Central and Western Parts of Isfahan Province. Journal of Rural Research, 10 (1), 114-129. [In Persian].
  29. Ameli, S. R., Bicharanlou, A., Bahar, M., & Gholami, F. (2019). The Conceptual Model of Water Communication; the Potentialitis of Communication to Manage Water Crisis in Iran. Interdisciplinary Studies in the Humanities, 11 (3), 171-199. [In Persian].
  30. Amer, M., Dain, T. U., & Jetter, A. (2013) A review of scenario planning. Futures, 46, 23-40.
  31. Apostolaki, S., Koundouri, , & Pittis, N. (2019). Using a systemic approach to address the requirement for Integrated Water Resource Management within the Water Framework Directive. Science of the Total Environment, 679, 70–79
  32. Azadkhani, P., Barimipour, S., & Salavarzizadeh, M. (2017). The role of the city development strategy in tourism development in pment strategy in tourism development in Isfahan City. Journals of Urban Development Studies, 1 (3), 4-17. [In Persian].
  33. Baktiyari, N., Zanganeh, Y., Taghvai, M., & Zanganeh, M. (2020). Study of spatial pattern of domestic water consumption in Isfahan and Analysis of Socio-cultural Factors Affecting on it. Human Geography Research, 52 (2), 515-531. [In Persian].
  34. Barry, J. (2007). Environment and Social Theory. edition 2, Publisher Routledge London.
  35. Becker, P. (2002). corporate foresight in Europe: a first overview, Institute for Science and Technology Studies. Working Paper University of Bielefeld Germany.
  36. Beheshti, M. B., Behboudi, D., Zali, N., & Ahmadzadeh Deljavan, F. (2020). Analysis and Identification of Key Factors and Drivers Affecting Integrated Water Resources Management based on Futures Studies Approach (Case Study of Tabriz County). Eco Hydrology, 7 (1), 59-76. [In Persian].
  37. Bezjian, J., Stoyanova, V., McKiernan, P., & MacKay, R. Bradley. (2020). Synthesizing scenario planning and industry recipes through an analysis of the Hollywood film industry. Technological Forecasting & Social Change, 150, 119777
  38. Bootz, J. p., Durance, P., & Monti, R. (2019). Foresight and knowledge management: New developments in theory and practice. Technological Forecasting & Social Change, 140, 80-83
  39. Claassen, M. (2013). Integrated Water Resource Management in South Africa. International Journal of Water Governance, 1, 323–338
  40. Davoodi Dehaghani, E., & Ameri, M. A. (2019). Social and security consequences of inter-basin water transfer (Case study: Beheshtabad Chaharmahal and Bakhtiari to Zayandehrud of Isfahan. Police Geography, 7 (25), 51-76. [In Persian].
  41. Distanont, A., Khongmalai, O., Rassameethes, R., & Distanont, S. (2017). Collaborative triangle for effective community water resource management in Thailand. Kasetsart Journal of Social Sciences, 39 (3), 374-380
  1. 15) Ejdys, J., Nazarko, J., Nazarko, Ł., & Halicka, K. (2015). Foresight application for transport sector, in: Clean Mobility and Intelligent Systems, Michele. Fiorini, Jia-Chin. Lin (Eds), London: The Institution of Engineering and Technology, 377-402.
  2. 16) FOREN. (2001). A Practical Guide to Regional Foresight (FOREN), European Commission Research Directorate General – Joint Research Centre – Institute for Prospective Technological Studies (IPTS) (eds). European Communities, STRATA Programme, v–viii, Available at: http: //Foresight.jrc.ec.europa.eu.
  1. Ganter, J. C. (2010). Experts Name the Top 19 Solutions to the Global Freshwater Crisis. https://www.circleofblue.org/2010/world/experts-name-the-top-19-solutions-to-the-global-freshwater-crisis/
  2. Ghafari, S., Moradi, H., & Modares, R. (2018). Comparison of Temporal and Spatial Changes of Groundwater Level in Isfahan-Borkhar, Najafabad and Chadegan Plains. Physical Geography Research Quarterly, 50 (1), 141-160. [In Persian].
  3. GhaziNoory, S. S., Saghafi, F., & Mirzaei, M. (2016). The future of software industry in Iran with a scenario development approach. Journal of Information Technology Management, 8(4), 771-790. [In Persian].
  4. Godet, M. (2000). the art of scenarios and strategic planning: Tools and pitfalls. Technological Forecasting and Social Change, 65, 3-22.
  5. Golestan Nejad, A. (2015). Isfahan Metropolis Atlas, Isfahan: Deputy of Planning. Research and Information Technology of Isfahan Municipality. [In Persian].
  6. Gupta, R. & Kumar, G. (2018). Scenario planning for water resource management in semi-arid zone. Physics and Chemistry of the Earth, 105, 290-299
  7. Hadjizadeh Meimandi, M., Afrsiabi, H., & Baharluoei, M. (2018). A qualitative study about water consumption in women views, Isfahan. Women in Development and Politics, 16(2), 271-293. [In Persian].
  8. Hatami, A., & Norbakhsh, S. (2019). Semantic Reconstruction of the Water Crisis in the East of Isfahan Based on Grounded Theory. Applied Sociology, 30(1), 123-142. [In Persian].
  9. Hesam, M., & Negahban, S. (2020). Network Analysis Community Relations of Water Resources Beneficiaries in Order to Urban Optimize Management (Case Study: Palm Groves in the Eastern Part of the Fadami city – Darab- Fars). Human Geography Research, 52(2), 501-514. [In Persian].
  10. Isfahan province planning document. (2020). approved by the Supreme Council of Land Management, 12-19. [In Persian].
  11. Karimi Soltani, P., Javaheri, F., & Zaheri, J. (2015). Water crisis in Iran and solutions for proper management and overcoming it. the first conference on water demand and productivity management, October 8, Hamedan, 15-26. [In Persian].
  12. Khoshakhlagh, R., Sadat Sajadi, M., Rajabi, M., & Khashei, M. (2012). Evaluation of total water demand function (Case study of Isfahan province). Natural Resources Economics, 1 (1), 1-20. [In Persian].
  13. Layani, Gh., Bakhshoodeh, M. & Zibaei, M. (2020). A System Dynamics Approach for Evaluating the Impacts of Water Demand Management Policies in Kheirabad River Basin. Journal of Agricultural Economics and Development Research, 51(2), 195-216. [In Persian].
  14. Mahkoui, H. (2017). An Analysis of Water Resources Crisis in Selected Islamic Countries. Political Studies of Islamic World, 6(2), 169-199. [In Persian].
  15. Mai, T. & Smith, C. (2018) Scenario-based planning for tourism development using system dynamic modelling: A case study of Cat Ba Island, Vietnam. Tourism Management, 68, 336–354
  16. Martin, Ben R. (1995). Foresight in science and technology. Technology Analysis & Strategic Management, 7(2), 139-168.
  17. Marzban, E. (2018). the scenarios of future governance in public utilities (case of study: power energy distribution). A dissertation submitted to Graduate Studies Office in Partial Fulfillment of the requirements for the degree of Phd in Futures Studies, Under Supervison of Dr Mohammadi, Faculty of Management, Univercity of Tehran. [In Persian].
  18. Mehr News Agency. (2021) Isfahan thirst bell rang in the summer of 2022. [https: // www.mehrnews.com / news / 5185220]. [In Persian].
  19. Mohamed, M. M., El-Shorbagy, W., Kizhisseri, Mohamed I., Chowdhury, R., & McDonald, A. (2020) Evaluation of policy scenarios for water resources planning and management in an arid region. Hydrology: Regional Studies,  32, 100758.
  20. Parizadi, T., Mostafavi Sahib, S., & Shah Mohamadnejad, S. (2017). Foresight Settlement System in Scenario Planning, Improvement Regional Planning (Case Study: Isfahan Province). Town and country planning, 9(1), 81-110. [In Persian].
  21. Proskuryakova, Liliana N., Saritas, O., & Sivaev, S. (2018). Global water trends and future scenarios for sustainable development: the case of Russia. cleaner production, 170, 867-879
  22. Rajabi Hashjin, M. & Arab, D. R. (2007). The Water Poverty Index is an effective tool for assessing the state of the world's water resources. the second conference on water resources management, February 23, Isfahan University of Technology, 1-8. [In Persian].
  23. Roknedin eftekhari, A., Moosavi, S. M., Poortaheri, M. & Farajzadeh Asl, M. (2014). Analysis of the role of livelihood diversity to rural household resilience in drought condition: case study of the drought exposed areas of Isfahan province. Journal of Rural Research, 5(3), 639-662. [In Persian].
  24. Royo, M. G., Parikh, P., Mutwiri, F., Harper, J., Bukachi, V., & Mulligan, J. (2018). Using Future Scenario Planning as a tool for informed decision making on infrastructure interventions in Kibera, Nairobi in Kenya. Habitat International, 79, 30–41
  25. Salarian, M., Davary, K., Alizadeh, A., Lagzian, M., & Fazeli, M. (2019). A Framework to Achieve a Shared Vision in the Collaborative-Strategic Management of Water (Case study: Kashafrood basin). journal of Ecohydrology, 6 (4), 865-886. [In Persian].
  26. Sandhu, H S., Clarke, B. D., Baring, R., Anderson, Sh., Fisk, C., Dittmann, S., Walker, S., Sutton, P. C., Kubiszewski, I., & Costanza, R. (2018) Scenario planning including ecosystem services for a coastal region in South Australia. Ecosystem Services, 31, 194–207
  27. Saraswat, Ch., Mishra, B. K., & Kumar, P. (2017). Integrated urban water management scenario modeling for sustainable water governance in Kathmandu Valley, Nepal. Sustain Sci,  12, 1037–1053
  28. Saritas, O., Taymaz, E., & Tumer, T. (2007). Vision 2023: Turkey's national Technology Foresight Program: A contextualist analysis and discussion. Technological Forecasting & Social Change,74, 1374–1393
  29. Schoemaker, P. JH. (1993). Multiple scenario development: its conceptual and behavioral foundation. Strategic Management Journal, 14, 193–213.
  30. Shabanali Fami, H., Savari, M., Motaghed, M., Mohammadzadeh Nasrabadi, M., Afshari, S., & Baghaee, M. (2020). Analysis of adaptation strategies of farmers to drought conditions in Isfahan province. Spatial Planning and preparation, 24(1), 21-47. [In Persian].
  31. Shirmohammadi, B., Malekian, A., Salajegheh, A., Taheri, B., Azarnivand, H., Malek, Z., & Verburg, P. H. (2020). Scenario analysis for integrated water resources management under future land use change in the Urmia Lake region, Iran. Land Use Policy, 90, 104299
  32. Statistics of Isfahan Municipality. (2018) Isfahan: Municipality. 172-195. [In Persian].
  33. Taheri Demneh, M., Tayefe Hashemi, Sh., & Heidari Darani, Z. (2019). Corporate Foresight in State Organizations with Scenario Planning Approach Case study: Isfahan Gas Company. Journal of Public Organzations Management, 7(4), 85-102. [In Persian].
  34. Wright, G., Bradfield, R., & Cairns, G. (2013). Does the intuitive logics method—and its recent enhancements—produce ‘effective’ scenarios?. Technological Forecasting and Social Change, 80(2), 631–642.
  35. Yazdian, M. & Radaei, M. (2019). Explaining Sustainable Water Resources Management System with Emphasis on the Hidden Values of Historic Hydraulic Structures (Case Study of Yazd Desert City). Environment and Water Engineering, 5(3), 186-199. [In Persian].
مجله شهر پایدار
دوره 5، شماره 4
بهمن 1401
صفحه 53-71

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار