سنجش میزان انطباق محلات شهری با اصول رشد هوشمند شهری مطالعه موردی: شهر مشهد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 - گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

جهت دست‌یابی بهتر به اهداف رشد هوشمند شهری نیاز به سنجش میزان تطابق محدوده‌های مختلف جغرافیایی با اصول و شاخص‌های رشد هوشمند شهری احساس می‌شود، بر همین اساس هدف از تحقیق حاضر سنجش میزان انطباق محلات شهر مشهد با رشد هوشمند شهری است. ازاین‌جهت در پژوهش حاضر با استفاده از روش وزن‌دهی سوآرا (SWARA) و روش رتبه‌بندی واسپاس (WASPAS) و همچنین به‌کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به تحلیل و ارزیابی 26 شاخص رشد هوشمند شهری در 156 محله شهر مشهد و سپس رتبه‌بندی هر یک از محلات این شهر از نظر میزان انطباق با شاخص‌های رشد هوشمند شهری پرداخته‌شده است. روش تحقیق مورداستفاده در این پژوهش توصیفی – تحلیلی است. نتایج تحلیل‌ها بیانگر این نکته است که محلات آزادشهر، 10 دی و کوه سنگی به ترتیب دارای بالاترین رتبه و در مقابل محلات شهید باهنر، موعود و کشاورز دارای پایین‌ترین رتبه از نظر انطباق با شاخص‌های رشد هوشمند شهری بوده‌اند. از نظر شاخص‌های موردپژوهش، محلات شهر مشهد بیشترین انطباق را با اصل کاربری اراضی مختلط و کم‌ترین انطباق را با اصل ایجاد فرصت‌های متنوعی از حمل‌ونقل دارا می‌باشند. همچنین، نحوه پراکندگی محلات سازگار با رشد هوشمند شهری دارای وضعیتی نسبتاً متمرکز است که تا حدی نشان‌دهنده بی‌عدالتی فضایی در شهر مشهد می‌باشد، به‌طوری‌که عمدتاً محلات شرق، جنوب و شمال غربی شهر مشهد، کم‌ترین انطباق را با شاخص‌های رشد هوشمند شهری دارند. درنتیجه می‌توان گفت که وضعیت میزان انطباق محلات شهر مشهد با شاخص‌های رشد هوشمند شهری متوسط و تا حدودی نسبتاً کم می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. الوندی، عظیم و شمس، مجید. (1399). تحلیلی بر الزامات و بایسته‌های رشد هوشمند شهری؛ مطالعه موردی: شهر تویسرکان. نشریه آمایش محیط، 13 (15)، 132-111.
  2. افضلی، مرضیه؛ ابدالی، یعقوب و حیدری، اصغر. (1399). تحلیل کالبدی – فضایی شهر خرم‌آباد با استفاده از شاخص‌های رشد هوشمند شهری. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 11 (43)، 50-35.
  3. بازرگان، مهدی؛ رهنما، محمدرحیم؛ اجزاء شکوهی، محمد و زرقانی، سید هادی. (1396). شناسایی و تحلیل فضایی کانون‌های جرم خیز سرقت در کلان‌شهر مشهد. نشریه پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، 2 (4)، 46-22.
  4. پورطاهری، مهدی. (1396). کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه در جغرافیا. چاپ ششم، تهران: انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
  5. پورطاهری، مهدی؛ فتاحی، احدالله؛ نعمتی، رضا و آدینه‌وند، اسماعیل. (1395). تبیین مزیت‌های استفاده از مدل ترکیبی تصمیم‌گیری واسپاس در مکان‌یابی روستاهای هدف گردشگری (مطالعه موردی: روستاهای هدف گردشگری استان لرستان). نشریه برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 20 (2)، 140-115.
  6. حیاتی، سلمان و رهنما، محمدرحیم. (1392). تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مشهد. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، 1 (4)، 98-71.
  7. رضایی بزنجانی، رضا؛ اذانی، مهدی؛ صابری، حمید و مؤمنی، مهدی. (1398). تحلیل و ارزیابی رشد هوشمند شهری در مناطق چهارگانه شهر کرمان. نشریه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 11 (3)، 41-25.
  8. رهنما، محمدرحیم. (1388). برنامه‌ریزی مناطق مرکزی شهرها (اصول، مبانی، تئوری‌ها، تجربیات و تکنیک‌ها). چاپ اول، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
  9. رحیمی، محمد؛ صباحی گراغانی، یاسر و حسن‌زاده، مرتضی. (1394). رتبه‌بندی شاخص‌های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل ویکور (مطالعه موردی: مناطق شهر کرمان). دومین کنفرانس افق‌های نوین در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی ایران.
  10. رحیمی، محمد؛ قیاسی، سمیرا و امیریان، سهراب. (1396). ارزیابی شاخص‌های رشد هوشمند شهری با استفاده از مدل‌های تحلیل عاملی (مطالعه موردی: منطقه یک شهر شیراز). فصلنامه جغرافیا، 15 (55)، 266-253.
  11. زنگنه شهرکی، سعید؛ کاظم‌زاده، علی و هاشمی دره بادامی، سیروس. (1393). تحلیل زمانی – مکانی گسترش کالبدی شهر مشهد و پایش تغییرات کاربری اراضی اطراف. نشریه پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 2 (4)، 499-483.
  12. زینالی عظیم، علی؛ موسوی، میر سعید و سرور، رحیم. (1400). ارزیابی توسعه کالبدی شهر تبریز بر اساس تحلیل‌های رشد هوشمند شهری؛ مطالعه موردی: منطقه 2، 4 و 7 تبریز. نشریه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 13 (50)، 749-727.
  13. عابدینی، اصغر؛ باقرزاده، مهدی و حاجی‌وند، هادی. (1397). ارزیابی و سنجش شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مناطق کلان‌شهر تبریز. نشریه فضای جغرافیایی، 18 (62)، 209-191.
  14. کرکه آبادی، زینب و مسلمی، علی (1399)، تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری با مدل‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره؛ مطالعه موردی: شهر گرگان. نشریه مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی، 1 (2)، 50-35.
  15. نظم‌فر، حسین؛ عشفی چهاربرج، علی و اسمعیلی، احمد. (1397). تحلیل شاخص‌های رشد هوشمند شهری در مناطق شهر ارومیه. دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، 9 (17)، 48-35.
  16. هاشمی لمردی، سید مناف و روشنعلی، محمد. (1397). بررسی و تحلیل رشد هوشمند شهری بر پراکندگی توسعه شهری بهشهر. نشریه مهندسی جغرافیایی سرزمین، 2 (4)، 141-129.
  17. Artmann, M. Kohler, M. Meinel, G. Gan, J. & Ioja, I. C. (2019) How smart growth and green infrastructure can mutually support each other - A conceptual framework for compact and green cities. Ecological Indicators, 96, 10-22. ‌
  18. Albino, V., Berardi, U., & Dangelico, R. M. (2015). Smart cities: Definitions, dimensions, performance and initiatives. Journal of urban technology, 1 (22), 3-21.
  19. Cowan, R. (2005). The Dictionary of Urbanism. Streetwise Press.
  20. Edwards, M., & Haines, A. (2007) Evaluating smart growth: Implications for small communities. Journal of planning education and research, 27 (1), 49-64.
  21. Feiock, R. C., Tavares, A. F., & Lubell, M. (2008). Policy Instrument Choices for Growth Management and Land Use Regulation. The Policy Studies Journal, 36 (3), 461–480.
  22. Grant, J. (2007). Encouraging Mixed Use in Practice. Incentives, Regulations and Plans: The Role of States and Nation-states in Smart Growth Planning. edited by Gerrit-Jan Knaap, Huibert, A. Haccoû, Kelly J. Clifton and John W. Frece, Published by Edward Elgar Publishing.
  23. Gehrke, S. R. & Clifton, K. J. (2017). A pathway linking smart growth neighborhoods to home-based pedestrian travel. Journal of Travel Behaviour and Society, 7, 52-62.
  24. Gabriel, S., Faria, J., & Molgen, E. (2006). A multiobjective optimization approach to smart growth in land development. Socio-Economic planning sciences, 40 (3), 212-248.
  25. Harrison, M., Stanwyck, E., Beckingham, B., Starry, O., Hanlon, B., & Newcomer, J. (2012). Smart Growght and the Septic Tank: Wastewater Treatment and Growght Management in the Baltimore Region. Land Use Policy, 29 (3), 483-492.
  26. Kazimieras Zavadskas, E., Baušys, R., & Lazauskas, M. (2015). Sustainable assessment of alternative sites for the construction of a waste incineration plant by applying WASPAS method with single-valued neutrosophic set. Sustainability, 7 (12), 15923-15936. ‌
  27. Kim, J. I. & Hyun, J. Y. (2018) Do Smart Growth Urban Development Strategies Reduce Jobs-housing Distance in a High-density City? The Case of the Seoul Metropolitan Area. Journal of Planning Education and Research, 41(2), 149-159.
  28. Keršuliene, V., Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2010). Selection of rational dispute resolution method by applying new step‐wise weight assessment ratio analysis (SWARA). Business economics and management, 11(2), 243-258.
  29. Nahlik, M. J., & Chester, M. V. (2014). Transit-oriented smart growth can reduce life-cycle environmental impacts and household costs in Los Angeles. Transport policy, 35, 21-30. ‌
  30. Sartori, J., Moore, T., & Knaap, G. (2011). Indicators of smart growth in Maryland. ‌
  31. Susanti, R., Soetomo, S., Buchori, I., & Brotosunaryo, P. M. (2016). Smart growth, smart city and density: in search of the appropriate indicator for residential density in Indonesia. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 227, 194-201.
  32. Yang, F. (2009). If ‘Smart’ is ‘Sustainable’? An Analysis of Smart Growth Policies and Its Successful Practices. A Thesis Submitted to the Graduate Faculty in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Community and Regional Planning, Iowa State University Ames.
  33. Zavadskas, E. K., Turskis, Z., Antucheviciene, J., & Zakarevicius, A. (2012) Optimization of weighted aggregated sum product assessment. Elektronika ir elektrotechnika, 122 (6), 3-6.
  34. Abedini, A., Bagherzadeh, M., Hajivand, H. (2018). Assessment and Evaluation of Urban Smart Growth Indicators in Tabriz. Geographical Space Journal, 62, 191-209. [In Persian].
  35. Alvandi, A., & shams, M. (2021). Analysis of the Necessities and Requirements of Smart Uurban Growth (A Case Study of Tuyserkan). Journal of Geography Environment Preparation, 13(51), 111-132. [In Persian].
  36. Afzali, M., Abdali, Y., & Heydari, A. (2021). Physical-Spatial Analysis of Khorramabad City Using Urban Intelligence Growth Indices. Journal of Urban Research and Planning, 11(43), 35-50. [In Persian].
  37. Bazargan, M., Rahnama, M, R., Ajzae Shokuhi, M., & Zarghani, S, H. (2017). Identification and Spatial Analysis of Crime Hotspots Robbery in Mashhad Metropolis. Research Political Geography Journal, 2(4), 22-46. [In Persian].
  38. Hayati, S., & Rahnama, M, R. (2013). Analysis of Urban Smart Growth Indexes in Mashhad. Journal of Urban Structure and Function Studies, 1(4), 71-98. [In Persian].
  39. Karkeabadi, Z., & Moslemi, A. (2019). Analysis of Urban Smart Growth Indicators with Multi Criteria Decision Making Models (Case Study: Gorgan City Areas). Journal of the Geographical Studies of Mountainous Areas, 1(2), 35-50. [In Persian].
  40. Nazmfar, H., Eshfi chaharborj, A., Esmaeli, A. (2018). Analysis of Urban Growth Indicators in Urmia. Biannual Journal of Urban Ecologic Research, 9(17), 35-48. [In Persian].
  41. Pour Taheri, M. (2017). The Use of Multi-Index Decision-Making Methods in Geography. 6th publication, The Organization for Researching and Composing University textbooks in the Humanities, Tehran. [In Persian].
  42. Pour Taheri, M., Fatahi, A, A., Nemati, R., Adinehvand, E. (2016). Clarification of the Advantages of WASPAS Hybrid Decision-Making Method in Location of the Tourism Target Villages (Case Study: Touristic Villages of Lorestan Province, Iran). Spatial Planning and Improvement Journal, 20(2), 115-140. [In Persian].
  43. Rezaee Bazanjani, R., Azani, M., Saberi, H., & Momeni, M. (2019). Analysis of the Smart Urban Growth Strategy in Four Districts of Kerman. Journal of New Insights in Human Geography, 3, 25-41. [In Persian].
  44. Hashemi lamardi, S. M., & Roshanali, M. (2019). Investigation and Analysis of Urban Urban Growth on Urban Development Scattering in Behshahr. Geographical Engineering of Territory, 2(4), 129-141. [In Persian].
  45. Rahnama, M, R. (2009). Planning of the Central Districts of Cities (Principles, Basics, Theories, Experiences, and Techniques). 1st Publication, Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad Press. [In Persian].
  46. Rahimi, M., Sabahi Garaghani, Y., & Hasanzadeh, M. (2015). Ranking of the Smart Urban Growth Indexes Using the Vikor Model. The 2nd Scientific-Research Conference on New Horizons in the Geography, Planning, Architecture, and Urban Planning, Iran. [In Persian].
  47. Rahimi, M., Ghiasi, S., & Amirian, S. (2017). Assessment of Smart Urban Growth Indexes Using the Factor Analysis Models (Case Study: District 1 of Shiraz). Scientific-Research Journal of Geography of Iran, 15(55), 253-266. [In Persian].
  48. ZeynaliAzim, A., Moosavi, M. S., & Sarvar, R. (2021). Investigation of Physical Development of Tabriz City Based Urban Smart Growth Indicators Analysis (Case Study: Case Study: Area 1, 2 and 7). Quarterly of New Attitudes in Human Geography, 13(2), 728-749. [In Persian].
  49. Zanganeh Shahraki, S., Kazemzadeh, A., & Hashemi Doreh Badami, S. (2014). Spatiotemporal Analysis of the Physical Expansion of Mashhad City and Monitoring of Land Use Changes Around. Geographical Urban Planning Research Journal, 2(4), 483-499. [In Persian].
مجله شهر پایدار
دوره 5، شماره 4
بهمن 1401
صفحه 27-51

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار