تبیین اثرات حکمروایی مطلوب شهری بر تاب آوری اجتماعی شهروندان در برابر اپیدمی کووید-19 (مطالعه موردی: شهر تبریز)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

10.22034/jsc.2020.241003.1282

چکیده

اجرای اصول حکمروایی مطلوب شهری موجب ارتقا بخشی تاب‌آوری اجتماعی شهروندان می‌شود. با شیوع بیماری کووید-19 در سطح جهان و همچنین شهرهای ایران ازجمله تبریز وضعیت ویژه‌ای پدید آمده است. برای مدیریت این بحران و همچنین ارتقای تاب‌آوری اجتماعی شهروندان در برابر مخاطرات کووید-19 به‌کارگیری اصول حکمروایی مطلوب شهری توسط مدیریت شهری تبریز ضرورت دارد. هدف پژوهش حاضر نیز تحلیل تأثیر مؤلفه‌های حکمروایی مطلوب شهری بر ارتقای تاب‌آوری اجتماعی شهروندان در برابر مخاطرات کووید-19 در شهر تبریز است تا ضمن شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار در ارتقا یا کاهش تاب‌آوری اجتماعی شهروندان، راهکارهای عملی برای بهبود مدیریت شهری جهت مقابله با کووید-19 در شهر تبریز ارائه شود. پژوهش حاضر ازنظر هدف از نوع کاربردی و ازنظر ماهیت و روش پژوهش از نوع ترکیبی کیفی-کمّی است. بخش کیفی شامل شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار حکمروایی مطلوب شهری بر تاب‌آوری اجتماعی شهروندان در برابر مخاطرات کووید-19 در شهر تبریز از طریق بررسی مبانی نظری و تئوریک پژوهش و انجام تحلیل دلفی با مشارکت 15 متخصص رشته برنامه‌ریزی شهری در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی به‌عنوان اعضای پانل است. در بخش کمّی با استفاده از مدل تحلیل معادلات ساختاری و روش تحلیل مسیر در نرم‌افزار PLS نوع مؤلفه‌ها با توجه به اثرگذاری و اثرپذیری بر سایر مؤلفه‌ها مشخص‌شده است. نتایج نشان می‌دهد که مؤلفه مشارکت با ضریب 396/0، مؤلفه مسئولیت‌پذیری با ضریب 395/0 و مؤلفه پاسخگویی با ضریب 355/0 بیشترین تأثیر را در ارتقای تاب‌آوری اجتماعی شهروندان در برابر کووید-19 در شهر تبریز دارند. همچنین مؤلفه عدالت با ضریب 228/0 و مؤلفه اجماع پذیری با وزن 253/0 کم‌ترین تأثیر را در ارتقای تاب‌آوری اجتماعی شهروندان دارند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ایمانی جاجرمی، حسین (1399) پیامدهای اجتماعی شیوع ویروس کرونا در جامعه ایران، فصلنامه علمی-تخصصی ارزیابی تأثیرات اجتماعی، دوره 1، شماره 2، صص. 103-87.
  2. چالاکی، نسیم؛ صفار، محمد؛ ربانی، طاها؛ پورفتح الله، مائده؛ شمس دولت‌آبادی، حسنی سادات (1399) گزارش بررسی تجارب حکومت‌های ملی و محلی در مقابله با (COVID-19)، چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران
  3. دودانگه، زهره (1399) راهبرد پاسخ‌دهی کارکردی- فضایی شهری به اپیدمی؛ کتابچه راهنما درباره مدیریت وضع اضطراری شهری، چاپ اول، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
  4. دیوان‌بیگی، کیان‌دخت و حجازی، سید حامد (1397) تأثیر حکمروایی شهری بر تاب‌آوری اجتماعی، چهارمین همایش ملی معماری و شهر پایدار، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران.
  5. رضایی، محمدرضا؛ سرائی، محمدحسین؛ بسطامی‌نیا، امیر (1395) تبیین و تحلیل مفهوم تاب‌آوری و شاخص‌ها و چارچوب‌های آن در سوانح طبیعی، فصلنامه دانش پیشگیری و مدیریت بحران، سال 6، شماره 1، صص. 46-32.
  6. سرور، هوشنگ (1398) شناسایی بافت‌های فرسوده شهری بر اساس شاخص‌های کالبدی مطالعه موردی: منطقه یک شهر تبریز، فصلنامه شهر پایدار، دوره 2، شماره 1، صص. 14-1.
  7. عسکری‌زاده اردستانی، سهیلا؛ ضرابی، اصغر؛ تقوایی، مسعود (1397) بررسی وضعیت شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در شهر اراک، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، سال 16، شماره 1، صص. 335-309.
  8. علی‌زاده، هادی؛ نعمتی، مرتضی؛ جعفری رضایی، کامران (1394) تحلیلی بر معیارهای حکمروایی خوب شهری با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتب فازی، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 6، شماره 24، صص. 105-128.
  9. عیوضلو؛ داود و رضویان؛ محمدتقی (1397) ارزیابی وضعیت مدیریت شهری کلان‌شهرها مبتنی بر شاخص‌های حکمروایی مطلوب شهری (موردمطالعه: کلان‌شهر تهران)، جغرافیا و توسعه، سال 16، شماره 52، صص. 192-175.
  10. فتاحی، سجاد (1399) آسیب‌شناسی نظام حکمرانی در مواجهه با کرونا؛ مجموعه مقالات کرونا و جامعه ایران؛ سویه‌های فرهنگی و اجتماعی به کوشش سلگی؛ محمد، مطلبی؛ داریوش، غلامی‌پور؛ اسماعیل، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
  11. لطفی، حیدر؛ مفرح، مجتبی؛ آفتاب، احمد؛ مجنونی، علی (1397) نقش حکم‌روایی مطلوب شهری در افزایش تاب‌آوری سکونتگاه‌های غیررسمی در ایران (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال 8، شماره 2، صص. 224-209.
  12. نظری کمال، مینا؛ کمال‌الدینی، معصومه؛ پیش‌نمازی، پروانه؛ گلی‌پور، صدیقه؛ تاجیک اسماعیلی، هانیه (1399) تاب‌آوری در بحران کرونا، چاپ اول، تهران: انتشارات آرویج ایرانیان.
  13. Acuto, M. (2020) COVID-19: Lessons for an Urban (izing) World, Journal of One Earth, Vol.4, No.2, pp. 1-3.
  14. Alizadeh, H. & Nemati, M. & Jafari Rezaei, K. (2015) An Analysis of the Criteria of Good Urban Governance Using Fuzzy Hierarchy Analysis, Urban and Regional Studies and Research, Vol.6, No.24, pp. 105-128. [In Persian].
  15. Askarizadeh Ardestani, S. & Zarrabi, A. & Taghvaei, M. (2018) A Study of the Status of Good Urban Governance in Arak, Geography and Regional Development, Vol.16, No.1, pp. 309-335. [In Persian].
  16. Avazlo D. & Razavian. M. T. (2018) Assessing the status of urban management of metropolises based on the indicators of good urban governance (Case study: Tehran metropolis), Geography and Development, Vol.16, No.52, pp.175-192. [In Persian].
  17. Bixler, R. P. & Lieberknecht, K. & Atshan, S. & Zutz, C. P. & Richter, S. M. & Belaire, J. A. (2020) Reframing urban governance for resilience implementation: The role of network closure and other insights from a network approach, Cities, No.103, pp. 1-12.
  18. Chalaki, N. & Saffar, M. & Rabbani, T. Pourfathullah, M. & Shams Dolatabadi, H. S. (2016) Report on the Experiences of National and Local Governments in Countering (COVID-19), First Edition, Tehran: Tehran Studies and Planning Center Publications[In Persian].
  19. Connolly, C. & Ali, S. H. & Keil, R. (2020) On the relationships between COVID-19 and extended urbanization, Dialogues in Human Geography, Vol.10, No.2, pp.213-216.
  20. Cutter, S. L, (2008a) Community and Regional Resilience: Perspectives from Hazards, Disasters and Emergency Management, Hazards and Vulnerability Research Institute, Department of South Carolina, Columbia, South Carolina.
  21. Divanbeigi, K. & Hejazi, S. H. (2015) The Impact of Urban Governance on Social Equality, 4th National Conference on Architecture and Sustainable City, Tarbiat Dabir Shahid Rajaei University, Tehran. [In Persian].
  22. Dudangeh, Z. (2020) Strategy of functional-spatial urban response to the epidemic; Handbook on Urban Emergency Management, First Edition, Tehran: Tehran Studies and Planning Center Publications. [In Persian].
  23. Duggal, R. (2020) Mumbai’s Struggles with Public Health Crises, Economic & Political Weekly, Vol. 55, No. 21, 17-20.
  24. Fattahi, S. (2020) Pathology of the system of government in the face of Corona; Collection of articles on Corona and Iranian society; Cultural and social aspects due to the efforts of Solgi; Mohammad, Matlabi; Dariush, Gholamipour; Ismail, First Edition, Tehran: Culture, Art and Communication Research Institute Publications. [In Persian].
  25. Imani Jajarmi, H. (2020) Social Consequences of Coronavirus Outbreak in Iranian Society, Journal of Social Impact Assessment, Vol.1, No.2, pp. 87-103. [In Persian].
  26. Jones, P., & Comfort, D. (2020) Local Resilience Forums in England, Athens Journal of Social Sciences, No. 7, pp. 1-12.
  27. Jordhus-Lier, D. (2015) Community resistance to megaprojects: The case of the N2 Gateway project in Joe Slovo informal settlement, Cape Town, Habitat International, No. 45, pp. 169-176.
  28. Leykin, D. & Lahad, M. & Cohen, O. & Goldberg, A. & Aharonson-Daniel, L. (2013) Conjoint community resiliency assessment measure-28/10 items (CCRAM28 and CCRAM10): A selfreport tool for assessing community resilience. American journal of community psychology, Vol. 52, No.3-4, pp.313-323.
  29. Lotfi, H. & Mofarah, M. & Aftab, A. & Majnuni, A. (2015) The role of good urban governance in increasing the resilience of informal settlements in Iran (Case study: Tabriz metropolis), Quarterly Journal of Geography (Regional Planning), Vol.8, No.2, pp. 209-224. [In Persian].
  30. Maguire, B. & Hagen, P. C. (2007) Disasters and communities: understanding social resilience, The Australian Journal of Emergency Management, Vol. 22, pp. 16- 20.
  31. Mayunga, J. S. (2007) Understanding and applying the concept of community disaster resilience: A capital-based approach", A Draft Working Paper Prepared for the Summer Academy for Social Vulnerability and Resilience Building, 22- 28 July 2007.
  32. Nazari Kamal, M. & Kamaluddin, M. & Pish Namazi, P. & Golipur S. & Tajik Ismaili, H. (2020) Resilience in the Corona Crisis, First Edition, Tehran: Arvij Iranian Publications. [In Persian].
  33. Norris F.H. & Stevens S.P. & Pfefferbaum B. & Wyche K.F. & Pfefferbaum R.L. (2008) Community Resilience as a Metaphor, Theory, Set of Capacities, and Strategy for Disaster Readiness, American Journal of Community Psychology, Vol.41, pp.127-150.
  34. Rezaei, Mo. R. & Sarai, M. H. & Bastaminia, A. (2016) Explaining and analyzing the concept of resilience and its indicators and frameworks in natural disasters, Journal of Crisis Prevention and Management, Vol.6, No.1, pp. 32-46. [In Persian].
  35. Santos, A. & Sousa, N. & Kremers, H. & Bucho, J. L. (2020) Building resilient urban communities: the case study of setubal municipality, Portugal. Geosciences, Vol.10, No.6, pp.1-13.
  36. Sarvar, H. (2109) Identification of worn urban textures based on physical characteristics Case study: Region 1 of Tabriz, Journal of Sustainable City, Vol.2, No.1, pp.1-14. [In Persian].
  37. Sharifi, A. & Khavarian-Garmsir, A. R. (2020) The COVID-19 pandemic: Impacts on cities and major lessons for urban planning, design, and management, Science of The Total Environment, No.14, pp.1-14.
  38. Shaw, R. & Kim, Y. K. & Hua, J. (2020) Governance, technology and citizen behavior in pandemic: Lessons from COVID-19 in East Asia, Progress in disaster science, No. 100090. pp. 1-11.
  39. World Health Organization. (2020). Novel Coronavirus (‌2019-nCoV)‌: situation report, 3.
مجله شهر پایدار
دوره 4، شماره 4
دی 1400
صفحه 17-33

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار