تحلیل و تبیین امر روزمره در فضاهای عمومی شهری مطالعه موردی: فضای کافه‌های شهر دزفول

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

2 استادیار جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور، تهران، ایران

3 استادیار علوم ارتباطات، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4 استادیار مردم شناسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران

10.22034/jsc.2020.245671.1306

چکیده

زندگی روزمره شهری مفهوم تازه­ای در علوم اجتماعی و جامعه شناسی شهری نیست و تاکنون نقش مهمی در خیزش مطالعات مربوط به حوزه­های شهری و جامعه شناسی ایفا کرده است. به گونه­ای که زندگی روزمره شهری اصلی­ترین قلمرو تولید معنا در رهیافت­های نظریه­پردازان این حوزه بوده است. یکی از فضاهای شهری که امروزه  امر روزمرگی در آن بسیار پررنگ می­باشد کافه­ها می­باشند. از این­رو در پژوهش حاضر سعی گردیده است تا با روش گرند تئوری مفاهیم، متغیرها و مقولات که در شکل­گیری امرروزمره در فضای کافه­ها مؤثرند، مورد بررسی قرار گیرند. در این پژوهش با روش گرند تئوری به جمع آوری و تحلیل داده­ها با کد گذاری باز، محوری و انتخابی صورت گرفته است. نمونه­گیری  نظری تا زمان اشباع نظری ادامه یافته است. حجم نمونه طبق قاعده اشباع مشخص شده. ضمن آنکه حداقل با 40 نفر مصاحبه انجام شد و  تعداد 210 مفهوم شناسایی گردید. بهره­مندی از کافه­ها و مصرف آن به عنوان یکی از فضاهای شهری دارای 14 مقوله اشتغال­زایی، جامع­نگری نیازها و زیرساخت­ها، تجربه اندوزی، گرایش به مدرنیسم، شکل­گیری حس تعلق اجتماعی، ارزشمند بودن فضای حاکم بر کافه، معرفی معماری مدرن، ارائه عادت واره­ها و ذائقه­های جدید، اوقات فراغت، رفع تنش­های فکری و روانی، هویت پنداری فردی و ملی، قانون­گریزی، عرفی شدن و تشکیل سوژه­های سیاسی است. نتایج نشان می­دهد که 5 عامل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، روانی در شکل­گیری امر روزمره مؤثرند. سپس هریک از این عوامل با استفاده از پاسخ­های جامعه آماری به وسیله پرسشنامه ساخته شده از بخش کیفی  با ضریب رگرسیون مورد آزمون قرار گرفته نشان می­دهد که عامل فرهنگی (25/6)، عوامل اقتصادی (16/10)، عوامل اجتماعی (16/10)، عوامل سیاسی (18/6)، عوامل روانی (45/1)، از بیشترین تا کمترین تأثیر در شکل­گیری امر روزمره در فضای کافه­ها را دارند.

کلیدواژه‌ها


1)    آزاد ارمکی، تقی و شالچی، وحید (۱۳۸۴) دو جهان ایرانی: مسجد و کافی شاپ، فصلنامة مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال۱، شماره ۴، صص.183-163.
2)      انگلیس، دیوید (1391) فرهنگ و زندگی روزمره، ترجمه: علیرضا مرادی، تهران: انتشارات تیسا.
3)    آقایی، سیدسعید؛ کلید، علیرضا؛ ثوقی، منصور (1396) نقش فضای شهری بر زندگی روزمره کارتن خواب­های شهر تهران، مجله مطالعات جامعه شناسی، دوره 10، شماره 37، صص. 24-7.
4)    سامانی­فر، سوسن؛ خزایی، محمد؛ کاظمی، عباس (1394) گرافیک محیطی در فضای شهری و زندگی روزمره، کنفرانس بین المللی معماری، شهرسازی، عمران، هنر و محیط زیست؛ افق­های آینده، نگاه به گذشته، تهران، دبیرخانه دایمی کنفرانس.
5)    پروین، ستار؛ کلانتری، عبدالحسین؛ مرادی، علیرضا (1394) مترو و زندگی روزمره (مطالعه موردی: شهر تهران)، پزوهش انسان شناسی ایران (نامه علوم اجتماعی)، دوره 5، شماره 2، صص. 116-99.
6)    حاجی احمدی همدانی و آذین و جهانشاهلو، لعلا (1394) بررسی معیارهای موثر در مناسب سازی فضاهای شهری بر ارتقای کیفی زندگی روزمره گروه اجتماعی زنان (مورد مطالعه: محله گلستان پونک)، فصلنامه دانش انتظامی غرب استان تهران، دوره 2، شماره 6، صص.28-1.
7)      زیمل، گئورگ (1377) تضاد فرهنگ مدرن، ترجمه هاله لاجوردی، تهران: انتشارات ارغنون.
8)      دوسرتو (1382) قدم زدن در شهر، ترجمه: شهریار وقفی پور، تهران: انتشارات تلخون.
9)      هاله، لاجوردی (1384) نظریه های زندگی روزمره، نامه علوم اجتماعی، دوره 11، شماره 4، صص.140-123.
10)   فاضلی، نعمت الله (1393) کافی شاپ و زندگی شهری، تهران: انتشارات تیسا.
11)   فاضلی، محمد (۱۳۸۰ ) سبک زندگی و مصرف، قم: انتشارات صبح صادق علی.
12)  موسوی، یعقوب،صمدی (1397) تحلیل نابرابری­های اجتماعی و اقتصادی در دسترس و استفاده از فضای عمومی شهری(نمونه موردی شهر تهران)، فصلنامه مطالعه جامعه شناختی شهری، سال 8، شماره26، صص.66-31.
13)   لاجوردی، هاله (1388) بازنمایی زندگی روزمره در سینما، چاپ اول، تهران: دانشکده علوم اجتماعی.
14)  کاظمی، عباس (1384) خیابان و مدرنیته، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، مجله پل فیروزه، سال6، شماره19، صص.74-65.
15)   کاظمی، عباس (1384) پرسه زنی و زندگی روزمره ایرانی، تهران: انتشارات آشتیان.
16) Bourdieu, Pierrre, (1984) Distinction, a Social Critique of Judgment of Taste Translated by Richard Nice, London: Routledge & Keagen Paul.
17) Bourdieu, Pierre, (1996) The State Nobility, Translated by Laurttac Clough, Oxford: Polity Press.
18) Anselm, Strauss. & Juliet, Corbin. (1990) Basics of Qualitative Research : Grounded Theory Procedures and Techniques Second Edition, Publisher : SAGE Publications, Inc, Second edition.
19) Fathi, M. & Parvin, S. & Javadian, SR. (2016) Comparison of the causes of marital males and females in marriage: a qualitative study, Journal of Qualitative Research in Health Sciences, Vol.5, No.4, pp.401-418.(Persian)
20) Lefebvre, H. (1971) Everyday Life in the Modern World, translated by Rabinovitch, S. And Lane. A. London: The Penguin Press.
21) Lefebvre, H. (1991) Production of Space. translated by Nicholson Smith, D. Oxford: Blackwell.
22) Moran, J. (2005) Reading the Everyday. London and New York: Routledge.