نقش دانشگاه‌ها در بازآفرینی فرهنگی بخش تاریخی مرکزی شهر تهران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، نور، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، نور، ایران

4 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، نور، ایران

10.22034/jsc.2020.194188.1068

چکیده

دانشگاه‌ها می‌توانند با اقدامات علمی، فرهنگی و کارآفرینی، نقش مؤثری در بازآفرینی بافت‌های قدیمی و تاریخی شهری داشته باشند. این پژوهش به بررسی نقش دانشگاه‌ها در بازآفرینی فرهنگی بخش تاریخی مرکزی شهر تهران پرداخته است. محدوده مکانی این پژوهش، محدوده داخلی «حصار ناصری» به مساحت حدود 2250 هکتار می‌باشد که به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده و در مناطق 11 و 12 شهرداری تهران واقع‌شده است. جامعه آماری این پژوهش، 289 نفر از اعضاء هیئت‌علمی رشته‌های شهرسازی، معماری، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، مدیریت شهری و برنامه‌ریزی گردشگری پنج دانشگاه دولتی مهم واقع در لبه شمالی محدوده مطالعه (دانشگاه خوارزمی، دانشگاه امیرکبیر، دانشگاه هنر، دانشگاه تهران و دانشگاه امام علی (ع) است. حجم نمونه این پژوهش، 35 نفر از اعضای هیئت‌علمی و متخصصان حوزه شهری این دانشگاه‌ها بوده که بر مبنای اشباع نظر در خصوص تکراری بودن پاسخ‌ها تعیین‌شده است. داده‌های این پژوهش با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته جمع‌آوری‌شده است. گویه‌های این پرسشنامه با استفاده از مبنای نظری بازآفرینی فرهنگی و وظایف و مأموریت دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم تعیین‌شده و با محدوده و جامعه موردمطالعه منطبق و بازنویسی شده‌اند. جهت بررسی روایی متغیرها و پرسشنامه از روش روایی صوری استفاده‌شده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (میانگین و آزمون T-Test) و روش معادلات ساختاری (SEM) انجام‌شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که دانشگاه‌های موردمطالعه با تغییر رویه و انجام اقداماتی مرتبط با وظایف و اهداف آموزشی خود، می‌توانند به بازآفرینی فرهنگی بخش تاریخی مرکزی شهر تهران کمک کنند، اما این دانشگاه‌ها در این مسیر هنوز در مرحله ابتدایی و اولیه قرار دارند.

کلیدواژه‌ها


1)       ابوالحسن تنهایی، حسین؛ ساروخانی، باقر؛ قورچیان، نادرقلی؛ ابراهیمی قلعه‌قاضی، عباس (1395) نقش دانشگاه آزاد اسلامی در توسعه اجتماعی جزیره قشم، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، پاییز 1395، دوره 6، شماره 4، صص. 205-193.
2)       پژوهان، موسی و پورمقدم، زهرا (1397) برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری شهری با رویکرد بازآفرینی فرهنگ‌مبنا در بافت‌های تاریخی (مطالعه موردی: بافت قدیم شهر رشت)، فصلنامه مطالعات شهری، تابستان 1397، دوره 7، شماره 27، صص. 66-53.
3)       تدین، مریم؛ فدایی، مهدی؛ نادی، محمدعلی (1386) پیامدهای تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد میمه بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و آموزشی-تربیتی بخش میمه: با تأکیدی بر آثار اقتصادی، نشریه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، بهار 1386، شماره 13، صص. 160-135.
4)       راکی، داود (1382) اتوپیای جنبش دانشجویی ایران: مروری آسیب‌شناسانه بر حرکت دانشجویی در ایران، ماهانه زمانه، آذرماه 1382، دوره دوم، شماره 15، صص. 51-43.
5)       رهنما، اکبر (1396) نقش توسعه مراکز آموزش عالی در تجدید حیات‌بخش مرکزی تهران-موردمطالعه: پردیس مرکزی دانشگاه خوارزمی تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی موسی کمانرودی کجوری، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خوارزمی تهران.
6)       مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران (شهرداری تهران) (1384)، اطلس کلان‌شهر تهران، چاپ اول، تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری (شهرداری تهران).
7)       عالی‌پور، علیرضا و عنایتی، ترانه (1396) تجاری‌سازی تحقیقات دانشگاه‌های نسل چهارم، فصلنامه مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، بهار 1396، دوره 7، شماره 26، صص. 76-53.
8)       عباچی، نوشین؛ نوا، مهلا؛ معروفی، حسین (1396) بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ در بستر رویداد پایتخت فرهنگی مشهد 2017-نمونه موردی: محله عیدگاه شهر مشهد، مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری. صص. 25-4.
9)       عزیز، محمد و عزیزی، اکرم (1395) نسل سوم دانشگاهی: تجربه‌های موفق دانشگاه‌های برتر در آموزش کارآفرینی با اتکا به منابع صنعت، نشریه صنعت و دانشگاه، بهار و تابستان 1395 دوره 9، شماره 31 و 32، صص. 14-1.
10)     فریدون، عبدالحسین (1383) آموزش عالی و توسعه ملی، مجموعه مقالات آموزش عالی و توسعه پایدار، چاپ اول، تهران: انتشارات مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
11)     فیضی، سینا؛ احمدیان، پیام؛ مطاعی، محمدسعید؛ زارعی، ساجد (1397) نقش دانشگاه در توسعه فرهنگی و اجتماعی از جنبه آموزش شهروندی، تأثیر آموزش آن بر میزان آگاهی شهروندان از حقوق خود و نیم‌نگاهی به دیدگاه منابع اسلامی، فصلنامه مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، تابستان 1397، دوره 1، شماره 1، صص. 10-1.
12)    لطفی، سهند (1390) بازآفرینی شهری فرهنگ‌مبنا: تأملی بر بن‌مایه‌های فرهنگی و کنش بازآفرینی، نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، بهار 1390، دوره 3، شماره 45، صص. 60-47.
13)  Austrian, Ziona. & Norton, Jill S. (2005) An overview of real estate investment practic, In: Global Universities and Urban Development: Case Studies and Analysis, edited by Perry, David, C. and Wiewel, Wim, edition1, Publisher Routledge.
14)  Barnett, Clive. (2003) Culture and Democracy: Media, Space, and Representation, edition1, Publisher Edinburgh Univercity Prees.
15)  Bender, Thomas, H. (1998) The University and The City: From Medieval Origins to to The Present, edition1, Publisher Oxford University.
16)  Cummings, Scott. & Rosentraub, Mark S. & Domahidy, Mary. & Coffin, Sarah. (2005) University Involvement in Downtown Revitalization: Managing Political and Financial Risks, In: The University as Urban Developer: Case Studies and Analysis, edited by Perry David C. and Wiewel Wim, edition1, Publisher Armonk, NY: M.E. Sharpe.
17)  Evans, Graeme. (2003) Hard-Branding the Cultural City-From Prado to Prada, International Journal of Urban and Regional Research, Vol.27, No.2, pp.417-440.
18)  Gaffikin, Frank. (2008) Interface Between Academy and Community in Contested Space: The Difficult Dialogue, In: Wiewel, Wim. & Perry, David, C., Global universities and urban development: Case studies and analysis, edition1, Publisher London. M. E. Sharpe.
19)  Haila, Anne. (2008) The University of Helsinki as a Developer From Conversion to Cash Cow? In: Global Universities and Urban Development: Case Studies and Analysis, edited by Perry, David, C. and Wiewel, Wim, edition1, Publisher Routledge.
20)  Kong, Lily. (2000) Culture, Economy, Policy: Trends and Developments, Geoforum, Special issue on Cultural Industries and Cultural Policies, Vol.31, No.4, pp.385-390.
21)  Perry, David C. and Wiewel, Wim. (2008) The University, The City, and Land: Context and Introduction, In: Global Universities and Urban Development: Case Studies and Analysis, edited by Perry, David, C. and Wiewel, Wim, edition1, Publisher Routledge.
22)  Perry, David C. & Wiewel, Wim. (2005) The University as Urban Developer: Case Studies and Analysis. edition1, Publisher Routledge.
23)  Takeuchi, Yuichi. (2008) Toward Downtown: Spatial Growth and University Location in the Tokyo Metropolitan Area, In: Global Universities and Urban Development: Case Studies and Analysis, edited by Perry, David, C. and Wiewel, Wim, Publisher Routledge.
24)  Tolly, Rodney. (1996) Green campuses: cutting the environmental cost of commuting. Journal of Transport Geography, September 1996, Vol.4, No.3, pp.213-217.