ظرفیت سنجی پایداری کالبدی و اجتماعی در شهرها مطالعه موردی: شهر ارومیه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شهرسازی، دانشکده معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 گروه معماری، دانشکده معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

10.22034/jsc.2021.285427.1469

چکیده

محیط شهری، فضایی است که نیازهای انسان در آن پاسخ داده می‌شود و ازاین‌رو باید برای زندگی انسانی مناسب باشد. عدم توجه به ابعاد اجتماعی و کالبدی شهرها در توسعه پایدار، برنامه‌ها و پروژه‌های گوناگون توسعه‌ای را با مخاطره مواجه می‌سازد، زیرا پایداری کالبدی و اجتماعی در گرو عدالت در توزیع کالبدی خدمات به‌صورت کافی می‌باشد. لذا در این پژوهش سعی بر آن بوده تا ظرفیت پایداری شهر ارومیه بر اساس شاخص‌های اجتماعی و کالبدی و با استفاده از مدل‌های کمی موردسنجش قرار گیرد. این تحقیق با توجه به هدف آن از نوع تحقیقات کاربردی بوده و با توجه به روش انجام کار، از ماهیتی توصیفی- تحلیلی برخوردار می‌باشد. گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، مقالات موجود، مطالعات میدانی و اطلاعات سرشماری مرکز آمار ایران در سال 1395 صورت گرفته است. بدین‌صورت که پس از مطالعه و بررسی اسناد و منابع مرتبط با توسعه پایدار، شاخص‌های اجتماعی و کالبدی مؤثر از منظر پایداری استخراج‌شده و سپس با توجه به موجود بودن داده‌های GIS، 12 شاخص از بین عوامل مختلف تأثیرگذار برای رسیدن به خروجی تحقیق انتخاب‌شده است. محاسبه وزن شاخص‌ها با استفاده از روش بهترین- بدترین در نرم‌افزار گامز انجام‌شده و در نهایت با ضرب وزن‌ها در شاخص‌های استانداردشده بر اساس توابع فازی، ظرفیت پایداری در شهر ارومیه موردسنجش قرارگرفته است. نتایج نشان می‌دهد که 8 درصد از محدوده شهر در پهنه پایداری خیلی کم، 16 درصد در پهنه پایداری کم، 4 درصد در پهنه پایداری متوسط، 36 درصد در پهنه پایداری زیاد و 36 درصد در پهنه پایداری خیلی زیاد قرارگرفته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. آزاد، محرم؛ رحمانی فیروزجاه، علی و عباسی، علی‌اصغر. (1398). بررسی ارتباط سرمایه اجتماعی با توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: استان مازندران). مطالعات جامعه‌شناختی شهری،9(30)، 1-35.
  2. الهی چورن، محمدعلی؛ رمضان زاده، مهدی و الهی چورن، اسفندیار. (1399). ارزیابی نقش مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار روستاها (مطالعه موردی دهستان زانوس رستاق روستای چورن). مهندسی جغرافیایی سرزمین، 4(7)، 145-133. https://dorl.net/dor/20.1001.1.25381490.1399.4.7.10.5
  3. اجزا شکوهی، محمد؛ صباغی، شیرین و خزاعی نژاد، فروغ. (1400). سنجش پایداری شاخص‌های فضایی-کالبدی محله‌های راه‌آهن و رضاشهر مشهد با رویکرد شهرگرایی جدید. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 21(62)، 181-157. http://dorl.net/dor/20.1001.1.22287736.1400.21.62.7.7
  4. برزگر، صادق؛ دیوسالار، اسداله؛ فنی، زهره و صفرعلی زاده، اسماعیل. (1397). تحلیل شاخص‌های پایداری کالبدی در شهرهای کوچک مطالعه موردی: شهرهای کوچک استان مازندران. فضای جغرافیایی، 18(61)، 180-161.
  5. برزگر، صادق؛ قربانی، علیرضا و رضایی نوری، طیبه. (1397). تحلیل پایداری محله‌های شهری با تأکید بر شورای اجتماعی محلات مطالعه موردی: ناحیه دو منطقه یازده شهر مشهد. مجله شهر پایدار، 1(1)، 26-15. https://doi.org/10.22034/jsc.2018.87365
  6. پروزن، ادریس؛ کرکه آبادی، زینب و ارغان، عباس. (1397). سنجش شاخص‌های توسعه پایدار در جهت شکل‌گیری توسعه پایدار محله‌ای در شهر مهاباد. مجله شهر پایدار، 1(1)، 40-27. https://doi.org/10.22034/jsc.2018.87479
  7. پوراحمد، احمد؛ حاتمی نژاد، حسین؛ زیاری، کرامت اله؛ فرجی سبکبار، حسنعلی و وفایی، ابوذر. (1395). تحلیل الگوی توسعه کالبدی- فضایی شهری از منظر توسعه پایدار  مطالعه موردی: شهر کاشان. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 7(26)، 22-1.
  8. جوان مجیدی، جواد؛ مسعود، محمد و مطلبی، قاسم. (1397). ارزیابی سطح پایداری اجتماعی در بافت‌های تاریخی شهری مطالعه موردی: شهر اردبیل. مجله شهر پایدار،1(4)، 36-19. https://dorl.net/dor/20.1001.1.24766631.1397.1.4.2.9
  9. - حسین‌آبادی، سعید؛ پورمحمدی، محمدرضا و صدر موسوی، میرستار. (1399). تحلیل رابطه بین قابلیت پیاده‌روی و پایداری اجتماعی موردمطالعه: شهر سبزوار. کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی، 8(1)، 214-187.  https://dorl.net/dor/20.1001.1.2345332.1399.8.1.8.3
  10. حافظی فر، مریم؛ حبیب، فرح و ذبیحی، حسین. (1398). تحلیل تفسیری ساختاری معیارها و شاخص‌های پایداری اجتماعی در محلات شهری نمونه موردی: محلات شهر اردبیل. جغرافیا و توسعه،17(57)، 48-31. https://doi.org/10.22111/gdij.2019.5003
  11. زنگنه، مهدی؛ بنی اسد، طیبه و خاوری، عاطفه. (1399). بررسی پایداری اجتماعی در شهرک‌های جدید (نمونه موردی: شهرک مهرگان در مشهد). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 7(22)، 129-113. https://doi.org/10.22080/usfs.2019.16229.1771
  12. عبدالله زاده، مهدی؛ رهنما، محمدرحیم؛ اجزا شکوهی، محمد و موسوی، میر نجف. (1399). ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی در شهرهای استان آذربایجان غربی. پژوهش‌های جغرافیای انسانی،52(4)، 1273-1257. https://doi.org/10.22059/jhgr.2019.276093.1007878
  13. عرب عامری، روح‌الله؛ ارغان، عباس و کامیابی، سعید. (1399). بررسی و تحلیل تطبیقی اثرات شاخص‌های پایداری در محلات شهری. مجله شهر پایدار،3(3)، 32-17. https://dorl.net/dor/20.1001.1.24766631.1399.3.3.2.1
  14. فنی، زهره. (1395). آینده‌پژوهی و سناریو نگاری برای برنامه‌ریزی توسعه محله‌ای بر پایه تحلیل سیستمی با مطالعه محله سنگلجِ تهران. مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، 6(21)، 29-15.
  15. قدیری، محمود؛ حکمت نیا، حسن و الهیاری، لیلا. (1398). بررسی پایداری محیط کالبدی در محله‌های فقیرنشین با تأکید بر سرمایه اجتماعی (نمونه موردی: محله زمزم شهر تهران). فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری،10(38)، 24-13. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22285229.1398.10.38.2.8
  16. قرائی، آزاده؛ زبردست، اسفندیار و ماجدی، حمید. (1397). تبیین ارتباط میان فرم شهر و پایداری اجتماعی نمونه موردی: مناطق 22 گانه شهر تهران. برنامه‌ریزی توسعه کالبدی،3(7)، 93-79. https://doi.org/10.30473/psp.2018.5260
  17. کربلائی حسینی، ابوالفضل و منتظر، بهناز. (1397). ارائه مدل تحلیلی به‌منظور شناخت و ارزیابی مؤلفه‌های کالبدی پایداری اجتماعی (ANP) در مجموعه‌های فرهنگی معاصر با استفاده از روش تحلیل شبکه مطالعه موردی: فرهنگ‌سراهای شهر تهران. فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی، 6(3)، 138-113.
  18. ملک افضلی، اصغر؛ کلانتری، میترا و بهارستانی، شیوا. (1397). بررسی شاخصه‌های توسعه پایدار در محله‌های حاشیه‌نشین مطالعه موردی: محله قلعه کامکار قم. مجله شهر پایدار،1(3)، 94-81. https://dorl.net/dor/20.1001.1.24766631.1397.1.3.6.1
  19. مشکینی، ابوالفضل؛ منصورزاده، علی‌محمد؛ شاهرخی فر، زینب و موسوی، شهربانو. (1398). سنجش الگوی توزیع فضایی آسیب‌پذیری اجتماعی - کالبدی شهری در مخاطرات طبیعی مطالعه موردی: منطقه هفت شهرداری تهران. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی،6(3)، 70-49.
  20. مشکینی، ابوالفضل؛ برهانی، کاظم و شعبان زاده نمینی، رضا. (1397). تحلیل تأثیر کاربری اراضی در پایداری محله‌های شهری (مطالعه موردی: محله‌های ناحیه 1 منطقه 14 تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 50(2)، 262-249. https://doi.org/10.22059/jhgr.2016.57237
  21. نوروزی، مریم و بمانیان، محمدرضا. (1398). تحلیل اثر زیرساخت‌های سبز شهری بر ارتقا مؤلفه‌های پایداری محیطی. اندیشه معماری، 3(6)، 189-175. https://doi.org/10.30479/at.2019.11641.1322
  22. Abdollahzadeh, M., Rahnama, M., Ajza Shokouhi, M., & Mousavi, M. (2020). Assessment of social sustainability Indicators in Cities of West Azerbaijan province. Human Geography Research, 52(4), 1257-1273. [In Persian]
  23. Ajza Shokouhi M, Sabaghi Abkooh S, Kazaei Nejad F. (2021) Measuring the Spatial-Physical Indexes of RahAhan and Reazashhar Neighborhoods in Mashhad Based on New Urbanism Approach. Jgs, 21 (62), 157-181.. [In Persian]
  24. Arab Ameri, R., Arghan, A., & kamyabi, S. (2020). Comparative Study and Analysis of the Effects of Neighborhood Sustainability Indicators Case Study: New City of Rudian. Journal of Sustainable city, 3(3), 17-32.. [In Persian]
  25. Azad, M., rahmani firuozjah, A., & Abbasi Asfajir, A. A. (2019). A Study on the relationship between Social Capital and Sustainable Urban Development (Case of study: Mazandaran province). Urban Sociological Studies, 9(30), 89-124.. [In Persian]
  26. Barzegar, S., Ghorbani, A., & Rezaei Nouri, T. (2018). Analysis of urban neighborhoods Sustainability with emphasis on local community councils, Case Study: area 2 of 11th district, Mashhad. Sustainable city, 1(1), 15-26. doi: 10.22034/jsc.2018.87365 [In Persian]
  27. Barzegar, S., Ghorbani, A., & Rezaei Nouri, T. (2018). Analysis of urban neighborhoods Sustainability with emphasis on local community councils, Case Study: area 2 of 11th district, Mashhad. Journal of Sustainable city, 1(1), 15-26. doi: 10.22034/jsc.2018.87365. [In Persian]
  28. Dempsey, N., Bramley, G., Power, S., & Brown, C. (2011). The social dimension of sustainable development: Defining urban social sustainability. Sustainable development, 19(5), 289-300. https://doi.org/10.1002/sd.417
  29. Eizenberg, E., & Jabareen, Y. (2017). Social sustainability: A new conceptual framework. Sustainability, 9(1), 49-68. https://doi.org/10.3390/su9010068
  30. Elahi chooran, M., elahi chooran, E., & ramezanzadeh, M. (2020). Assessing the Role of Social Capital Components in Sustainable Rural Development (Case Study of Zanus Rustaq Village, Chorn Village). Geographical Engineering of Territory, 4(1), 145-133. doi: JGET-2005-1166. [In Persian]
  31. Fani, Z. (2017). Prefigure and Pre-arranged Scenario for Neighborhood development Planning with Systemic analysis the study Sanglaj Tehran neighborhood. Strategic Studies of public policy, 6(21), 15-29.. [In Persian]
  32. Ghadiri, M., Hekmatnia, H., & Allahyari, L. (2019). Investigating the Sustainability of the Physical Environment of Poor ‌Neighborhoods With emphasis on social capital, Case Study: Zamzam ‌neighborhood in Tehran Metropolitan, district 17‌. Journal of Urban Research, 10(38), 13-24. [In Persian]
  33. Gharaye, A., Zebardast, E., & Majedi, H. (2018). Explaining the relationship between city form and social sustainability (Case study: 22 districts of Tehran metropolitan). Physical Social Planning, 5(3), 79-93. doi: 10.30473/psp.2018.5260. [In Persian]
  34. Gonzalez-Garcia, S., Manteiga, R., Moreira, M. T., & Feijoo, G. (2018). Assessing the sustainability of Spanish cities considering environmental and socio-economic indicators. Journal of Cleaner Production, 178, 599-610. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.01.056
  35. Hafezi far, M., Habib, F., & zabihi, H. (2019). nterpretive- Structural Analysis of Criteria and Indices of Social Sustainability in Urban Neighborhoods (Case Study: Neighborhoods of ARDABIL City). Geography and Development, 17(57), 31-48.. [In Persian]
  36. Holden, E., Linnerud, K., & Banister, D. (2017). The imperatives of sustainable development. Sustainable development, 25(3), 213-226. https://doi.org/10.1002/sd.1647
  37. Karbalaei Hossini Ghiyasvand, A., & Montazer, B. (2018) Presenting an Analytical Model in order to identify and evaluate the physical components of social sustainability in contemporary culture centers by using network analysis (ANP) (Case study: cultural centers in Tehran). Scds, 6 (4):113-138. [In Persian]
  38. Konijnendijk, C., Annerstedt, M., Busse Nielsen, A., & Maruthaveeran, S. (2013) Benefits of Urban Parks a systematic review - A Report for IFPRA, Affiliation: Ifpra, University of Copenhagen.
  39. Lwin, K. K., & Murayama, Y. (2011). Modelling of urban green space walkability: Eco-friendly walk score calculator. Computers, Environment and urban systems, 35(5), 408-420. https://doi.org/10.1016/j.compenvurbsys.2011.05.002
  40. Malek Afzali, A. A., Kalantari, M., & Baharestani, S. (2018). Study of sustainable development indicators in marginalized neighborhoods Case study: Qaleh Kamkar Qom neighborhood. Journal of Sustainable city, 1(3), 81-94. doi: 10.22034/jsc.2018.89751. [In Persian]
  41. Mckenzie, S. (2004) Social Sustainability: Toward Some Definition. Hawake Research Institute, University of South Australia, Magill, South Australia. https://apo.org.au/node/565
  42. Meshkini A, mansourzadeh A M, shahrokhy far Z. (2019) Assessment of Spatial Distribution Model of Urban-Social Vulnerability in Natural Hazards (A case study of Seven Municipality of Tehran). Journal of Spatial Analysis Environmental Hazards; 6 (3):49-70. [In Persian]
  43. Meshkini, A., Borhani, K., & Shabanzade Namini, R. (2018). Analysis of the Effects of Land Use on the Stability of Urban Neighborhoods (Case Study: Region 1 District 14, Tehran). Human Geography Research, 50(2), 249-262. [In Persian]
  44. Norouzi, M., & Bemanian, M. R. (2019). Analysis of the Effect of Urban Green Infrastructure on Promotion of Environmental Sustainability Components. Journal of Architectural Thought, 3(6), 175-189. [In Persian]
  45. Popovic, T., Barbosa-Póvoa, A., Kraslawski, A., & Carvalho, A. (2018). Quantitative indicators for social sustainability assessment of supply chains. Journal of cleaner production, 180, 748-768. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.01.142
  46. Porvazan, I., Korke Abadi, Z., & Arghan, A. (2018). Measurement of Sustainable Development Indicators for Neghborhood Sustainable Development in Mahabad Township. Journal of Sustainable city, 1(1), 27-40. doi: 10.22034/jsc.2018.87479[In Persian]
  47. Weingaertner, C., & Moberg, Å. (2014). Exploring social sustainability: Learning from perspectives on urban development and companies and products. Sustainable development, 22(2), 122-133. https://doi.org/10.1002/sd.536
  48. Zanganeh, M., baniasad, T., & khavari, A. (2020). Evaluation of social stability in the new towns (Case Study: Town Mehregan in Mashhad). Urban Structure and Function Studies, 7(22), 113-129. [In Persian]
مجله شهر پایدار
دوره 6، شماره 3
آبان 1402
صفحه 61-78

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار