تحلیل توزیع فضایی مراکز خدمات بهداشتی درمانی مطالعه موردی: شهر اراک

نوع مقاله : مقاله مستخرج از پایان نامه

نویسندگان

1 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2 گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

از منظر عدالت فضایی برخورداری از خدمات بهداشتی درمانی، به وضعیتی اطلاق می‌شود که در میان اقشار و گروه‌های مختلف جامعه، شکاف و تفاوت به حدی نرسد که نابرابری‌ها به‌صورت گسترده در جامعه استمرار پیدا کند. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر ماهیت یک مطالعه توصیفی - تحلیلی است. روش گردآوری داده‌ها از روشِ کتابخانه‌ای - اسنادی استفاده گردیده و به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده­ها از روش تحلیل مسیر بهره گرفته شده است. علاوه بر این با استفاده از برآورد تراکم کرنل برای مشخص‌کردن تراکم و از روش توزیع جهت‌دار و نزدیک‌ترین همسایه نیز برای مشخص‌کردن توزیع و تحلیل الگو مراکز درمانی و بهداشتی شهر اراک استفاده شده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که پراکندگی بیمارستان­ها بیشتر در منطقه 2 شهرداری یعنی مرکز شهر بوده است و در برخی مناطق از جمله مناطق 3 و 5 بیمارستان وجود ندارد. وضعیت پایگاه بهداشت و مراکز بهداشتی - درمانی نیز به همین نحو تمرکز آن در بخش مرکزی شهر است. در مقابل وضعیت پراکنش پایگاه اورژانس در سطح شهر به‌صورت مطلوب پراکنده شده است. در مجموع بیش از 70 درصد شهر به مراکز بهداشتی شهر دسترسی دارند. به‌عبارت‌دیگر نزدیک به 75 کیلومترمربع از سطح شهر تحت پوشش حداقل یکی از مراکز درمانی بهداشتی قرار دارند. نکته قابل‌توجه اینکه مرکز و شمال شهر اراک کاملاً تحت پوشش مراکز درمانی است. اما در مقابل قسمت جنوب شرقی شهر یعنی منطقه 1 شهر اراک هیچ‌گونه دسترسی به خدمات بهداشتی - درمانی ندارد. همچنین نتایج نشان داد الزامات ساختاری در مقیاس شهری همچنان بر تمرکز در نقاط معدود و ایجاد صرفه‌های ناشی از تجمع و مقیاس دامن می‌زند و درنتیجه شهر به صورتی پیش می ورد که تمایل و ترجیح عدم عدالت فضایی در آن مشهود می‌شود. بدیهی است تا هنگامی که زمینه‌ها، فرایندها و سازوکارهای فرادست ملی و منطقه‌ای تمرکزگرا اصلاح نشوند، نظام شهری در مقیاس محلی به تعادل و توازن پایدار نخواهد رسید

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. احدنژاد روشتی، محسن؛ موسوی، میر نجف؛ محمدی حمیدی، سمیه و ویسیان، محمد. (1395). بررسی و تحلیل عدالت اجتماعی در برخورداری از خدمات شهری (موردمطالعه: دسترسی به خدمات آموزشی مقطع راهنمایی شهر میاندوآب). جغرافیا و توسعه فضای شهری، 3 (1)، 33-51، https://doi.org/10.22067/gusd.v3i1.34437
  2. حاتمی نژاد، حسین؛ احمدی، سجاد و فعلی، محمد (1391) مکان‌یابی مراکز بهداشتی - درمانی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی: منطقه چهار شهر شیراز). مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد.
  3. تقوی، محسن و جمشیدی، حمیدرضا. (1383). بهرمندی از خدمات سلامت، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت سلامت. تهران انتشارات تندیس.
  4. رفیعیان، مجتبی؛ قاسمی، ایرج و نوذری، کمال. (1398). تحلیل گفتمان عدالت فضایی در سند سیاست‌گذاری مدیریت شهری (مطالعة موردی: شهر تهران)، دو فصل نامه جغرافیای اجتماعی شهری، 6، 71-89.  Doi:10.22103/JUSG.2019.1979 
  5. رهنما، محمد رحیم؛ امیرفخریان، مصطفی (1392) تحلیل دسترسی فضایی به خدمات بهداشتی درمانی در شهر مشهد. برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 1 (3)، 61-74.
  6. سعیدی رضوانی، هادی و نوریان، فرشاد. (1393). شهرسازی عدالت - محور؛ رهیافتی پیشرو در برنامه‌ریزی شهری. فصلنامه مطالعات شهری، 3(12)، 58-47.
  7. طرح توسعه و عمران (جامع) اراک. (1381). شناخت وضع موجود. قسمت اول، مهندسین مشاور معماری و شهرسازی زیستا.
  8. طرح تفصیلی شهر اراک. (1383). مهندسین مشاور معماری و شهرسازی زیستا.
  9. طرح توسعه و عمران ناحیه اراک. (1367). برداشت‌های وضع موجود. مرحله اول/ مهندسین مشاور معماری و شهرسازی زیستا.
  10. طرح توسعه و عمران ناحیه اراک. (1378). برداشت‌های وضع موجود. مرحله اول/ مهندسین مشاور معماری و شهرسازی زیستا.
  11. طرح توسعه و عمران ناحیه اراک. (1394). برداشت‌های وضع موجود. مرحله اول/ مهندسین مشاور معماری و شهرسازی زیستا
  12. جقتایی نوایی، مهدی؛ رجب‌زاده، محسن و بزرگی امیری، علی. (1394). ارائه مدلی مبتنی بر تفکر ناب برای مکان‌یابی مراکز خدمات بهداشتی - درمانی با درنظرگرفتن کارایی و کیفیت خدمات ارائه‌شده: مطالعه موردی شهرستان آمل. نشریه مدیریت زنجیره تأمین، 17(50)، 96-103.
  13. مارکوس، پیتر. (1392). از برنامه‌ریزی عدالت تا برنامه‌ریزی همگانی. در پیتر مارکوس، جیمز کنولی، جوهانز نووی، اینگرید اولیوو، سوز پاتر و جان استیل ( ویراستاران)، در جستجوی شهر عدالت‌محور، بحث‌هایی در نظریه و تجربه شهری (صص 141-156) ترجمه هادی سعیدی رضوانی و محبوبه کشمیری، تهران: سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران: مؤسسه نشر شهر.
  14. یغفوری، حسین؛ قاسمی، سجاد و رحمانی، ملیحه. (1396). بررسی عدالت فضایی در توزیع خدمات، با تأکید بر مدیریت شهری (موردمطالعه: محلات منطقه 19 تهران). اولین کنفرانس بین‌المللی و هشتمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد.
  15. Ahadnejad, R., Mousavi, M., Mohammadi Hamidi, S., & Visiyan, M. (2016) A Study and Analysis of Social Justice in Enjoying Urban Services (Case Study: Access to Educational Services Introduction to Miandoab City Guide). Journal of Geography and Urban Space Development, 3(1), 51-31. [In Persian].
  16. Arab M, Kavosi Z, Ravangard R, Ostovar R, ValiL (2009). How is the hospital's organization and how it works?. Tehran: Jahad University Press. Doi:20.1001.1.22285105.2015.4.4.3.1
  17. Arak Development and Civil Engineering Plan region. (1999). eliminates the existing cases. First stage, Zista Architecture and Urban Consulting Engineers.[In Persian].
  18. Arak Development and Civil Engineering Plan. (1988). Elimination of Existing Conditions. First Phase, Habitat Architecture and Urban Planning Engineers. [In Persian].
  19. Arak Development and Civil Engineering Plan. (2002). Recognition of the current situation in the first part. consulting engineers of architecture and bio-urban planning. [In Persian].
  20. Arak Development and Civil Engineering Plan. (2015). eliminates the existing cases. The first stage, consulting engineers of architecture and urban planning[In Persian].
  21. Baptiste, J. (2009). Equity of Accessibility to Dialysis Facilities. the xxll international, doi:10.3233/978-1-60750-044-5-777.
  22. Connolly, P. (2004). Campaigns & Communications Manager. Department for Transport guidance on accessibility planning Newington; Sydney Accessibility and Sustainability Local Urban Communities.
  23. Daniere, A. G., & Takahashi, L. M. (1999). Environmental behavior in Bangkok, Thailand: a portrait of attitudes, values, and behavior. Economic Development and Cultural Change, 47(3), 525-557. DOI:10.1086/452418.
  24. Fahui Wang, W. L. (2005). Assessing spatial and nonspatial factors for healthcare access: towards an integrated approach to defining health professional shortage areas. Health & Place, 11, 1-12. DOI: 10.1016/j.healthplace.2004.02.003
  25. Fainstein, S. S. (2010). Redevelopment planning and distributive justice in the American metropolis. Available at SSRN 1657723. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1657723
  26. Fainstein, Susan S. (1999). Can we make the cities we want?. In the Urban Moment. edited by Sophie Body- Gendrot and Robert Beauregard, 249-72. Sage, Thousand Oaks.
  27. Fainstein, Susan S. (2000). New directions in Planning theory. Urban affairs review, 35 (4), 451-478.
  28. GHaedrahmati, S., Khademalhoosini, A., & Tahmasebi, F. (2018). Spatial analysis of social justice in city of Isfahan, Iran. Annals of GIS, 24(1), 59-69. DOI: 10.1080/19475683.2018.1424732.
  29. Hatami Nejad, H., Ahmadi, S., Fali, M. (2012) Locating health centers using GIS (Case study: Chahar Shahr area of ​​Shiraz). Fourth Conference on Urban Planning and Management, May 10, 2012, Ferdowsi University of Mashhad, pp. 14-1. [In Persian].
  30. Heydarian, M. (2010). An Analysis of Inequality in the Distribution of Cultural Services with a Social Justice Approach Using GIS Case Study: Zanjan. M.Sc. Thesis in Geography and Urban Planning, under the guidance of Masoud Ahdenjad, Faculty of Geography, Zanjan University. [In Persian].
  31. Jaghtai N.M., Rajabzadeh, M., Bozorgi Amiri, A. (2015). Presenting a model with destroyed thinking for locating health care centers with regard to efficiency and providing quality services (Case study of Amol city). Journal of Supply Chain Management, 17 (50), 103-96. [In Persian].
  32. Khashoggi, B. F., & Murad, A. (2020). Issues of healthcare planning and GIS: a review. ISPRS International Journal of Geo-Information, 9(6), 3-52. https://doi.org/10.3390/ijgi9060352.
  33. Makri, M. B. (2006). Accessibility Indices. A Tool for Comprehensive Land-Use Planning Division of Traffic Planning. Department of Technology and Society, Lund University, Sweden.
  34. Marcus, P. (2013). From Justice Planning to Public Planning. Translator: Hadi Saeedi Rezvani and Mahboubeh Kashmiri, First Edition, Tehran: Shahr Publishing Institute. [In Persian].
  35. Master Plan of Arak city. (2004). Consulting engineers of architecture and bio-urban planning. [In Persian].
  36. Rafieian, M., Ghasemi, I., Nozari, K. (2010) Analysis of Spatial Justice Discourse in Urban Management Policy Document (Case Studies: Tehran). Journal of Urban Social Geography, 6 (14), 89-71. [In Persian].
  37. Rahnama, M. R., & Amir Fakhrian, M. (2013) Analysis of Spatial Access to Health Services in Mashhad. Journal of Physical Development Program, 1 (3), 74-61. [In Persian].
  38. Saeedi Rezvani, H., & Nourian, F. (2014) Justice-oriented urban planning; A Leading Approach to Urban Planning. Journal of Urban Studies, 3 (12), 58-47. [In Persian].
  39. Soja, E. W (2003). Writing the city spatially1. City, 7(3), 269-280.  https://doi.org/10.3390/su10051542.
  40. Soja, E. W. (2008). Thirdspace: Toward a new consciousness of space and spatiality. In Communicating in the third space (pp. 63-75). Routledge.
  41. Soja, E. W. (2011). Beyond postmetropolis. Urban geography, 32(4), 451-469. DOI:10.2747/0272-3638.32.4.451
  42. Soja, E. W., Dufaux, F., Gervais-Lambony, p., Buire, C., & Desbois, H. (2011). Spatial Justice and the Right to the City: An Interview with Edward Soja. Justice spatial / Spatial Justice, 01, pp.1-8. Retrieved 2016. doi  10.22103/JUSG.2019.1979
  43. Susan S. (2003). New directions in planning theory. In S. Fainstein and S. Campbell (eds.), Readings in planning theory, Blackwell, Malden and Oxford, DOI:10.1111/j.1467-9906.2008.00426.x
  44. Taghavi, M., & Jamshidi, H. (2004). Health Services, Ministry of Health. Treatment and Medical Education, Deputy Minister of Health, First Edition, Tehran: Tandis Publications. [In Persian].
  45. Tao, Z., & Cheng, Y. (2019). Modelling the spatial accessibility of the elderly to healthcare services in Beijing, China. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 46(6), 1132-1147. https://doi.org/10.1177/2399808318755145.
  46. Timothy, S., & Hare, H. R. (2007). Geographical accessibility and Kentucky's heart-related hospital services. Applied Geography, 27, 181-205. DOI:10.1016/j.apgeog.2007.07.004
  47. Wang, X., Yang, H., Duan, Z., & Pan, J. (2018). Spatial accessibility of primary health care in China: a case study in Sichuan Province. Social Science & Medicine, 209, 14-24.  DOI: 10.1016/j.socscimed.2018.05.023
  48. Yaghfori, H., Ghasemi, S., & Rahmani, M. (2017). Study of Spatial Justice in Distribution Services, with the Implementation of Urban Management (Case Study: District 19 of Tehran). Second National Conference on Urban Planning and Management, May 25, 2017, Ferdowsi University of Mashhad, 1-16. [In Persian].
  49. Zarabi, A.A., & Sheykhbeglu, R. (2011). The leveling Health development indicators, provinces of Iran. Social Welfare, 11 (42), 107-128.
مجله شهر پایدار
دوره 6، شماره 1
اردیبهشت 1402
صفحه 89-109

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار