تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات درمانی از منظر عدالت فضایی مطالعه موردی: محلات شهر اصفهان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیا، دانشگاه یزد، یزد، ایران

10.22034/jsc.2022.297890.1520

چکیده

با توجه به رشد بیماری‌ها، سیر صعودی آلودگی‌ها و ناهنجاری‌های مرتبط با شهرنشینی، خدمات درمانی ازجمله مهم‌ترین خدماتی است که باید متناسب با نیاز و جمعیت شهرها موردتوجه مدیران و برنامه‌ریزان شهری واقع شود. بر این اساس این پژوهش به سنجش نابرابری فضایی در توزیع خدمات درمانی در محلات شهر اصفهان می‌پردازد. هدف پژوهش، کاربردی و ازنظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. از روش کتابخانه‌ای برای گردآوری داده‌ها و اطلاعات لازم بهره گرفته شد. توابع تحلیل نزدیک‌ترین همسایگی، شاخص موران محلی، موران جهانی و تحلیل لکه‌های داغ برای تجزیه‌وتحلیل چگونگی الگوی توزیع فضایی خدمات درمانی، روش عضویت فازی برای بررسی مطلوبیت شعاع عملکردی این خدمات و شاخص دومتغیره موران در محیط نرم‌افزاری Geo Da، جهت تحلیل خودهمبستگی فضایی متغیر جمعیت در ارتباط با پراکنش و مساحت خدمات درمانی در سطح محلات شهر اصفهان به کار گرفته شدند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند الگوی پراکنش خدمات درمانی به‌صورت خوشه‌ای است. همچنین کمبود شدید خدمات درمانی در محلات پیرامون شهر را نشان می‌دهد. ارزیابی تأثیرگذاری الگوی توزیع فضایی این خدمات بر میزان مطلوبیت شعاع عملکردی بیانگر مطلوبیت شعاع عملکردی مناطق مرکزی و نامطلوبی مناطق پیرامون شهری می‌باشد. سنجش ارتباط بین توزیع خدمات درمانی و میزان جمعیت محلات نیز ارتباط بسیار ضعیف این دو متغیر را تأیید می‌کند و عدم توجه به عامل جمعیت و نیاز شهروندان در راستای توزیع خدمات درمانی را نشان می‌دهد. درنتیجه نابرابری فضایی شدیدی در توزیع خدمات درمانی در سطح مناطق و محلات شهر اصفهان برقرار است

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابراهیمی، امین؛ خیرخواه زرکش، میرمسعود و افضل، پیمان. (1396). تعیین تابع عضویت فازی به کمک مدل‌سازی چند فرکتالی برای تهیه نقشه پتانسیل مس در منطقه ساردویه کرمان. نشریه مهندسی معدن، 12 (36)، 71-80. Doi: 20.1001.1.17357616.1396.12.36.6.1
  2. احمدی، محمد و شمسی‌پور، علی‌اکبر. (1399). تحلیل توزیع خدمات عمومی با رویکرد عدالت فضایی (مطالعه موردی: شهر بجنورد). مجله پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، 8 (1)، 73-98. Doi:10.22059/jurbangeo.2020.273616.1041
  3. امیرفخریان، مصطفی و رهنما، محمدرحیم. (1397). برنامه‌ریزی دسترسی غیرفضایی به خدمات بهداشتی- درمانی در شهر مشهد. مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، 8 (26)، 1-16. doi: 10.22111/gaij.2018.3622
  4. بلیانی، یدالله و حکیم‌دوست، سید یاسر. (1393). تحلیل پراکنش مکانی خدمات شهری بر مبنای خواست مردم (مطالعه موردی: شهر استهبان). جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، 24 (1)، 201-214. Dor:20.1001.1.20085362.1392.24.1.15.0
  5. بهرامی، سرگل. (1387). تحلیل شبکه خدمات و فوریت‌های پزشکی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا، گرایش برنامه‌ریزی شهری. به راهنمایی علی زنگی‌آبادی. دانشگاه اصفهان.
  6. بهشتی‌فر، جاسم. (1391). تحلیل توزیع فضایی- مکانی خدمات بهداشتی- درمانی و مکان گزینی بهینه آن (نمونه موردی: مراکز درمانی و بیمارستانی جهرم). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. به راهنمایی حسین یغفوری. دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  7. پریزادی، طاهر؛ حسینی، سیده فرشته و بهبودی‌مقدم، حسین. (1395). تحلیل نابرابری‌های فضایی توزیع خدمات شهری از منظر عدالت فضایی. مطالعه موردی: شهر مریوان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 6 (21)، 91- 102.
  8. جعفری، فاطمه؛ جمالی، علی‌اکبر و المدرسی، سیدعلی. (1395). مدیریت بهینه مکانی با استفاده از توابع عضویت و همپوشانی فازی و مدل AHP در محیط GIS برای انتخاب پهنه‌های مناسب احداث مراکز بهداشتی- درمانی و بیمارستانی جدید در شهر بندرعباس. فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، 8 (27)، 55-68.
  9. چاووشی، آتناسادات؛ لاجوردی، سید محمدرضا و طاهرنیا، نادیا. (1395). تأثیر شکل توابع عضویت در سیستم استنتاج فازی. سومین کنفرانس ملی برق و کامپیوتر سیستم‌های توزیع‌شده و شبکه‌های هوشمند.
  10. حاتمی‌نژاد، حسین؛ فرهودی، رحمت‌ا... و محمدپور جابری، مرتضی. (1387). تحلیل نابرابری اجتماعی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری. موردمطالعه: شهر اسفراین، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 41 (3)، 71-85.
  11. حاتمی‌نژاد، حسین؛ زارعی، مهلا؛ حاجیلو، مهدی؛ نادر، تابعی و ولی‌زاده، زینب. (1396). سطح‌بندی مناطق شهر مشهد بر اساس میزان برخورداری از خدمات شهری با استفاده از تکنیک ویکور. فصلنامه فضای جغرافیایی، 17 (57)، 1-17.
  12. حیدری چپانه، رحیم؛ محمدی ترکمانی، حجت و واعظی، موسی. (1396). تحلیلی بر عدالت فضایی و کاربری‌های درمانی مبتنی بر GIS، مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز. فصلنامه بیمارستان، 16 (3)، 19-29.
  13. دانایی‌فرد، عمار. (1390). تحلیل توزیع فضایی مراکز درمانی (بیمارستان‌ها) شهر مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. به راهنمایی محمد اجزاء شکوهی. دانشگاه فردوسی مشهد.
  14. رئیسی، سید محمد. (1396). تحلیل توزیع فضایی خدمات بهداشتی- درمانی در شهرستان میناب. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی آمایش سرزمین. به راهنمایی مهدی میرزاده کوهشاهی. دانشگاه هرمزگان.
  15. زالی، مرتضی. (1395). تحلیل توزیع فضایی کاربری‌های درمانی در شهر تهران با تأکید بر جمعیت سالخورده. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. به راهنمایی رودابه فرهادی. دانشگاه پیام نور، مرکز تهران جنوب.
  16. ستاوند، محمدهادی؛ حاجی‌زاده، فاضل و یغفوری، حسین. (1398). واکاوای فضایی مناطق شهری شیراز از منظر عدالت اجتماعی با تأکید بر خدمات عمومی. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 19 (52)، 171-192. doi: 10.29252/jgs.19.52.171
  17. سرایی، محمدحسین؛ دستا، فرزانه و حاضری، مهین. (1395). تحلیل توزیع فضایی خدمات آموزشی سطح شهر یزد. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 25 (2)، 62-75.
  18. سلطانی، لیلا. (1391). تحلیل فضایی بهره‌مندی زنان از شاخص‌های توسعه شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. به راهنمایی علی زنگی‌آبادی. دانشگاه اصفهان.
  19. شاهسونی، محمدجاسم. (1391). تحلیل مسیریابی و مکان‌یابی ایستگاه‌های متروهای شهری با استفاده از GIS (نمونه موردی: شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. به راهنمایی علی زنگی‌آبادی. دانشگاه اصفهان.
  20. عسگری، علی. (1390). تحلیل آمار فضایی با ArcGIS. چاپ اول. تهران: انتشارات سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
  21. فیروزی مجنده، ابراهیم. (1395). عدالت فضایی توزیع کاربری‌های عمومی در نواحی مسکونی شهر اردبیل. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گرایش برنامه‌ریزی مسکن. به راهنمایی محمدحسن یزدانی. دانشگاه محقق اردبیلی.
  22. کشاورز، امین. (1392). بررسی قابلیت‌ها و محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی در روند توسعه فیزیکی شهرها (نمونه موردی: شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. به راهنمایی جمال محمدی. دانشگاه اصفهان.
  23. گشول، حسین. (1395). گسترش پیاده مداری و احساس امنیت اجتماعی گردشگران در بافت‌های تاریخی (نمونه موردی: محور تاریخی، فرهنگی، گردشگری شهر اصفهان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری. به راهنمایی رسول حیدری سورشجانی. دانشگاه کاشان.
  24. محمدی، شهریار. (1396). داده‌کاوی مکانی و تحلیل فضایی توزیع خدمات شهری با تأکید بر عدالت اجتماعی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مهندسی نقشه‌برداری- سیستم اطلاعات جغرافیای. به راهنمایی مجید کیاورز مقدم. موسسه آموزش عالی عمران و توسعه.
  25. محمدی، علیرضا و هاشمی معصوم‌آباد، رضا. (1399). بررسی و تحلیل سطح دسترسی محلات شهر اردبیل به خدمات شهری (مراکز بهداشتی- درمانی). نشریه سلامت و بهداشت اردبیل، 11 (3)، 367-383.
  26. وارثی، حمیدرضا و صفرآبادی، اعظم. (1393). نقش عوامل اجتماعی گردشگری در توسعه گردشگری شهری (موردمطالعه: شهر اصفهان). مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 4 (12)، 101-128.
  27. Amer, sh. (2007). towards spatial justice in urban health services planning a spatial-analytic GIS-based approach using Dares Salaam, Tanzania as a case study. international institute for geo-information science and earth observation, enschede, the Netherlands.
  28. Ardeshiri, A., Ken, W., & Mahyar, A. (2018). Exploring preference homogeneity and heterogeneity for proximity to urban, public services. Cities, 81, 1–13. https://doi.org/10.1016/j.cities.2018.04.008.
  29. Asifiwe C.G.R. (2014). Public health crisis? Analysis of equity of access and utilization of health services in Uganda. Thesis submitted as a part of the Master of Philosophy Degree in Health Economics. Policy and Management. Department of Health Management and Health Economics. Institute of Health and Policy. Faculty of Medicine, University of Oslo.
  30. Cohen, B. (2006). urbanization in developing countries; current trends, future projections, and key challenges for sustainability. Technology in Society,  28(1–2), , 63-80.
  31. Cuadras Morató, X., Pinto Prades, J. L., & Abellán Perpiñán, J. M. (2005). Equity considerations in health care: the relevance of claims. Health Economics, 10(3), 187-205. https://doi.org/10.1002/hec.590.
  32. Dadashpoor, H., Rostami, f., & Alizadeh, B. (2016). is inequality in the distribution of urban facilities inequitable? Exploring a method for indetifying spatial inequity in an Iranian city. Cities, 52, 159-172. https://doi.org/10.1016/j.cities.2015.12.007.
  33. Delbosc, A., & G., Currie. (2011). Using Lorenz curves to assess public transport equity. Journal of Transport Geography, 19 (6), 1252- 1259. https://doi.org/10.1016/j.jtrangeo.2011.02.008.
  34. Dixon, J., & Ramutsindela, M. (2006). Urban resttlement and environmental justice in Cape Town. Cities, 2 (23), 129-139. https://doi.org/10.1016/j.cities.2005.08.003.
  35. Doriwala, H., & shah, N.C. (2010). GIS- based analysis of facility provision accessible to different socio-economic groups in surat city. world applied sciences journal, 9 (7), 740-755.
  36. Faraji Sabokbar, H., Mohammadi, H., Tahmasbi, S., Rafii, Y., Hosseini, A. (2021). Measuring spatial accessibility and equity to healthcare services using fuzzy inference system. Applied Geography,  136, 102584, https://doi.org/10.1016/j.apgeog.
  37. Getis, A. (2005). Spatial Pattern Analysis. Encyclopedia of Social Measurement, 3, 1-12.
  38. Herrera, F., & Herrera-Viedma, E. (2002). Linguistic decision analysis: steps for solving decision problems under linguistic information. Fuzzy Sets and Systems, 1 (115), 67–82. https://doi.org/10.1016/S0165-0114(99)00024-X.
  39. Jui-fen, R. L. Leung, G. M., Kwon, S., Tin, K. Y., Van Doorslaer, E., & O’Donnell, O. (2006). Horizontal equity in health care utilization evidence from three high-income Asian economies. Social Science & Medicine, 64 (1), 199-212. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2006.08.033.
  40. Kunzman, K. R. (1998). Planning for spatial equity in Europe. International Planning Studies, 3 (1), 91-108. https://doi.org/10.1080/13563479808721701.
  41. Lam, Sharon T. & Tenley M. Conway. (2018). Ecosystem services in urban land use planning policies: A case study of Ontario municipalities. Land Use Policy, 77, 641–651. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2018.06.020.
  42. Lorestani A., Yaghoubpour Z., & Shirzadian R. (2016). Analysis of spatial distribution of Tehran Metropolis urban services using models of urban planning. Capital Urban Manage, 1(2), 83-92. https://doi.org/10.22034/ijhcum.2016.01.02.002.
  43. Mayhew, L. (1986). Urban Hospital Location. London: Geo Allen & Unwin Ltd.
  44. Muganzi, Z. (2013). the spatial distribution of health services in the urban centres of Kenya. http://erepository.uonbi.ac.ke/handle/11295/54692.
  45. Parry, J. A., Showkat A. G., & Sultan, B. M. (2018). GIS based land suitability analysis using AHP model for urban services planning in Srinagar and Jammu urban centers of J&K, India. Journal of Urban Management, 2 (7), 46-56. https://doi.org/10.1016/j.jum.2018.05.002.
  46. Rice, N., & Smith, P. (2001). Ethics and Geographical Equity in Health Care Utilization of New York. journal of Medical Ethics, 27, 256-261.
  47. Rong, P., Zheng, Z., Kwan, M., & Qin, Y. (2020). Evaluation of the spatial equity of medical facilities based on improved potential model and map service API: A case study in Zhengzhou, China. Applied Geography,  119, 102192, https://doi.org/10.1016/j.apgeog.
  48. Zere, E., Mandlhate, C., Mbeeli, T., Shangula, K., Mutirua, K., & Kapenambili, W. (2007). Equity in health care in Namibia: developing a needs-based resource allocation formula using principal components analysis. Int J Equity Health, 6 (1), 1-7. (Http: //www. Equity healthj.
  49. Zhang, Ch., Lin, L., Weilin, X. & Valerie, L. (2008). Use of local Moran's I and GIS to identify pollution hotspots of Pb in urban soils of Galway, Ireland. Science of The Total Environment, 398 (1/3), 212-221. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2008.03.011.
  50. Zhang, T., Xu, Y., Ren, J., Sun, L., & Liu, C. (2017). Inequality in the distribution of health resources and health services in China: hospitals versus primary care institutions. International journal for equity in health, 14(1), 67.
فصلنامه شهر پایدار
دوره 6، شماره 1
اردیبهشت 1402
صفحه 71-87

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار