مرور الگوهای نهادی- سازمانی پیشنهادی برای مدیریت مجموعه‌های شهری کشور و تبیین دلایل عدم تحقق آن‌ها

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری پژوهشگاه علوم انتظامی و مطالعات اجتماعی، تهران، ایران

چکیده

در ایران با روی کار آمدن دولت مدرن و جهت دادن برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها به‌سوی شهرها، شکل‌گیری مجموعه‌های شهری امری اجتناب‌ناپذیر بود و باگذشت زمان‌بر تعداد چنین پدیده‌هایی در فضای سرزمینی کشور افزوده شد. بااین‌حال، مرور مطالعات و نیز بررسی ساختار و سازوکار فضایی اداره مجموعه‌های شهری در کشور نشان می‌دهد که فقدان یکپارچه نگری و توانایی برای تفکر و عملکرد منطقه‌ای در ساختارهای مدیریت چند پارچه و مجزای یکایک مراکز زیست و فعالیت در مجموعه‌های شهری کشور ازجمله مهم‌ترین مشکلات و چالش‌هایی است که در حال حاضر مجموعه‌های شهری کشور ازلحاظ نهادی و مدیریتی با آن مواجه هستند. این در حالی است که به‌رغم تصویب طرح‌های چندین مجموعه شهری کشور (ازجمله تصویب طرح‌های مجموعه شهری تهران، مجموعه شهری مشهد، مجموعه شهری تبریز، مجموعه شهری شیراز، مجموعه شهری اصفهان، مجموعه شهری قزوین و ...)، سازوکارهای نهادی و سازمانی پیشنهادی آن‌ها تحقق‌نیافته است. بنابراین این نوشتار به دنبال پاسخ به این سؤال است که دلایل عدم تحقق و عملیاتی نشدن الگوهای پیشنهادی مدیریت مجموعه‌های شهری کشور کدام‌اند؟
برای پاسخ به سؤال فوق از روش کیفی بهره گرفته‌شده است. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که در الگوهای پیشنهادی برای مدیریت مجموعه‌های شهری کشور، در نظر نگرفتن مسائلی همچون عدم تعریف جایگاه قانونی مجموعه‌های شهری در نظام تقسیمات کشوری و به‌تبع آن عدم تعریف ساختار و سازوکار مدیریتی خاص این مجموعه‌ها، نظام متمرکز و بخشی اداره امور در ایران، پیشنهاد ایجاد ساختارهای اداری جدید، تبعیت الگوهای پیشنهادی از رویکرد مدیریت واحد ازجمله مهم‌ترین دلایل عدم تحقق و عملیاتی نشدن الگوهای نهادی- سازمانی پیشنهادی برای مدیریت مجموعه‌های شهری کشور بوده است.

کلیدواژه‌ها


1)      اسدی، ایرج؛ زبردست، اسفندیار (1389) گونه شناسی مناطق شهر-بنیاد در مطالعات شهری و منطقه با نظری بر واکاوی مفهوم مجموعه شهری در ایران، نشریه هنرهای زیبا، دوره 2، شماره 43، صص.30-17.
2)      ایرانیان: شرکت خدمات مدیریت ایرانیان (1385)، بازنگری استراتژیک نظام مدیریت اجرایی کلان‌شهر تهران (4 جلد)، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، نهاد مشترک مسئول تهیه طرح‌های جامع و تفصیلی شهر تهران.
3)      آخوندی، عباس احمد؛ برک‌پور، ناصر؛ اسدی، ایرج؛ طاهر خانی، حبیب‌الله؛ بصیرت، میثم؛ زندی، گلزار (1386) حاکمیت شهر-منطقه تهران: چالش‌ها و روندها، نشریه هنرهای زیبا، شماره 29، صص.16-5.
4)      پرهیزکار، اکبر؛ کاظمیان، غلامرضا (1384) رویکرد حکمروایی شهری و ضرورت آن در مدیریت منطقه کلان‌شهری تهران، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، دوره 5 شماره 16، صص.50-29.
5)      زبردست، اسفندیار (1387) تعریف مجموعه‌های شهری و تعیین شاخص‌های آن، گزارش پژوهشی، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری؛
6)      شورای عالی شهرسازی و معماری کشور (1388) مصوبه تعریف مجموعه شهری و تبیین شاخص‌های آن.
7)      صرافی، مظفر، تورانیان، فضیلت (1383) مروری بر دیدگاه‌های نظری مدیریت کلان‌شهری با تأکید بر جنبه‌های نهادی، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 17، صص.17-6.
8)      کاظمیان، غلامرضا (1388) جزوه درس مبانی مدیریت شهری (منتشرنشده)، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی.
9)      کاظمیان، غلامرضا (1384) تبیین رابطه ساختار حاکمیت و قدرت شهری با سازمان‌یابی فضا: تلاش برای طراحی مدل (نمونه منطقه کلان‌شهری تهران)، رساله دوره دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
10)   مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران (1379)، طرح مجموعه شهری تهران (خلاصه گزارش)، وزارت مسکن و شهرسازی.
11)   مهندسین مشاور زیستا (1388)، طرح مجموعه شهری تبریز (بخش دوم، قسمت سوم)، سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجان شرقی.
12)   مهندسین مشاور شهر و خانه (1388)، طرح مجموعه شهری شیراز، جلد پنجم، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان مسکن و شهرسازی استان فارس.
13)   مهندسین مشاور شهر و خانه (1388)، طرح مجموعه شهری شیراز، جلد هفتم، فصل پنجم (تدوین طرح)، سازمان مسکن و شهرسازی استان فارس.
14)   مهندسین مشاور عرصه (1394)، طرح مجموعه شهری اردبیل، اداره کل راه و شهرسازی استان اردبیل.
15)   مهندسین مشاور نقش‌جهان پارس (1392)، طرح مجموعه شهری قزوین (چکیده مطالعات)، اداره کل راه و شهرسازی استان قزوین.
16)   هیئت‌وزیران (1374)، مصوبه طرح‌ریزی مدیریت مجموعه شهری تهران و سایر شهرهای بزرگ کشور و شهرهای اطراف آن‌ها.
17) Heinelt, Hubert; Kubler, D. (2005), Metropolitan Governance Capacity, democracy and the dynamics of place, Routledge. London and New York.
18) Salet, W., Thornley, A., Kreukels, A. (2003), Metropolitan Governance and Spatial Planning: Comparative Case Studies of European City - Regions, Spon Press, London and New York.
19) Hamilton, K. D. (1999) Governing Metropolitan Area: Response to Growth and Change, Garland Publishing Inc., New York and London.
20) Pacione, M. (2001), Urban Geography: A Global Perspective, Rutledge, New York and London.