زمینه‌بندی راهبردهای معماری و شهرسازی ایران در دوران پساکرونا به روش نظریه بر پایه‌ایی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

بحران شیوع ویروس کرونا سبب شده برخی اصول انضباط‌های فکری مورد تردید قرار گیرد. اتخاذ راهبردهای جدید، تصمیم گیران را با چالش مواجه ساخته است. این مقاله به اکتشاف مهم‌ترین راهبردها به‌صورت مدلی ساده برای جامعه ایران در مواجه با چالش این پدیده در زمینه‌های معماری و شهرسازی می‌پردازد. با توجه به ابهامات درمانی، نحوه و سرعت عمل ویروس و توزیع واکسن، لازم است تا افزون بر زمینه‌های نظری، عرصه‌های عملی پاسخگوی این نوع بحران‌ها باشد. هدف، بسترسازی برای تولید دانش در این زمینه است. چراکه برخی ادعاهای شهرسازی برآمده از این پدیده، تازگی کاذب رسانه‌ای داشته یا برآمده از استدلال‌های نادرست است. مبتنی بر نظریه بر پایه‌ایی و با روش تحلیل محتوا، داده‌های دست اول از متون حاصله از اتاق فکر و جلسات خبرگان معماری-شهرسازی کشور، جمع‌آوری و با مطالعات کتابخانه‌ای و اسکیس‌های ترسیمی دانشجویان تحصیلات تکمیلی طی یک ترم به اشباع نظری رسیده است. «چالش»، «پیامد» و «راهبردهای محتوایی» با کدگذاری «آزاد»، «محوری» و «منتخب» به کمک نرم‌افزار اطلس تی آی تحلیل و مدل‌سازی شده است. یافته‌ها حاکی است که زمینه راهبردهای محوری برخاسته از چالش‌های منتخب پنج‌گانه، در طیفی وابسته از کمتر کالبدی (شامل اقتصادی-اجتماعی، مدیریتی-مشارکتی و فرهنگی-آموزشی)، تا بیشتر کالبدی (شامل برنامه‌ریزی-طراحی، زیرساختی-شبکه‌ای) قابل دسته‌بندی است. راهبردها در زمینه‌هایی مثل مسکن، مشارکت، مردم‌سالاری دینی، آموزش، بهره‌گیری از اصول طراحی و برنامه‌ریزی با رویکردهای سلامت‌محور و توسعه زیرساخت‌های فناوری و حمل‌ونقل عمومی به‌دست‌آمده است. بااین‌وجود، یافته‌ها و راهبردهای دوران پساکرونا مغایرتی با دوران پیشاکرونا نداشته ولی فرصتی ویژه برای کشور است. بیشترین وجه اشتراکی زمینه‌ها، کنش‌های دوگانه هویتی است. در این تجربه زندگی، هویت آدمی بیشتر در کنش‌های سیال و دوگانه فضا-زمان، عمومی-خصوصی، باز-بسته، مشهود-نامشهود، محلی-جهانی، سنت-مدرنیته، مریی-نامریی و حضور-غیاب چند جهانی شده است. همچنین حکمروایی سلامت‌محور شهری راهبرد اصلی گرد هم آورنده سایر راهبردهاست

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. بحرینی، سید حسین. (1399). شهرسازی پس از کوید 19. دفتر یازدهم: گزارش تحلیلی حکمرانی در جهان پساکرونا، چالش‌ها-راهبردها، خرداد 99، تهران: معاونت علوم انسانی و هنر، مرکز مطالعات برنامه‌ریزی و تعالی علوم هنری، 12-22.
  2. رضایی، محمود. (۱۳۸۳). نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در طراحی شهری با توجه به مفاهیم نوین شهرسازی مطالعه موردی: شهر تهران. رساله دکتری شهرسازی، به راهنمایی فرشاد نوریان، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
  3. رضایی، محمود. (۱۳۸۵). طراحی شهری در هزاره سوم (تأثیرات و نقش نوین اطلاعات و ارتباطات در طراحی شهری). فصلنامه صفه، 15 (40)، ۴-۲۷.
  4. رضایی، محمود. (1393) آنالوطیقای طراحی (بازنگری انگاره‌ها و پنداره‌ها در فرآیند طراحی فرم و فضای معاصر). چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
  5. رضایی، محمود. (1397). سیر پیشرفت و گرایش طرح‌های شهری جمهوری اسلامی ایران (پروژه‌های اجراشده تهران از 1360 تا 1395). فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، 3(4)، 35-66.
  6. سلطان‌زاده، حسین و رضایی، محمود. (1399). گزارش تحلیلی حکمرانی در جهان پسا کرونا (چالش‌ها - راهبردها). چاپ اول، تهران: انتشارات معاونت علوم انسانی و هنر، مرکز مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم انسانی و هنر.
  7. سلگی، محمد؛ مطبی، داریوش و غلامی‌پور، اسماعیل. (1399). کرونا و جامعه ایران (سویه‌های فرهنگی و اجتماعی). چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات.
  8. شهری، جعفر. (1376). تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم: زندگی و کسب‌وکار. جلد اول، جغرافیا و اماکن، تهران: انتشارات اسماعیلیان، موسسه خدمات فرهنگی رسا.
  9. فاضلی، نعمت‌الله. (1387). مدرن یا امروزی شدن فرهنگ ایران. چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشکده و مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم تحقیقات و فناوری.
  10. فراستخواه، مقصود. (1395). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر نظریه بر پایه (گراندد تئوری GTM). تهران: انتشارات آگاه.
  11. نوریان، فرشاد و رضایی، محمود. (1385). از فکر تا اجرا: برنامه مداخله مردم محله در برنامه‌ریزی و طراحی شهری با به‌کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات. نشریه هنرهای زیبا، 28، ۳۵ - ۴۴.
  12. وبستر، فرنک. (1380) نظریه‌های جامعه اطلاعاتی. ترجمه اسماعیل قدیمی، چاپ اول، تهران: نشر قصیده‌سرا.
  13. Bahreini, S. H. (2020) City-building in the Post-Covid19. 11th Chapter: Governance Analytical Report in the Post-covid World, Challenges-Strategies, June 2020, Tehran: Deputy of Humanities and Arts, Center for Planning and Excellence Studies in Arts, pp12-22. [In Persian]
  14. Banerjee, T. (2001). The future of public space:beyond invented streets and reinvented places. Journal of American Planning Association, 67 (1), 9-24.
  15. Bettencourt, L., Lobo, J., Helbing, D., & Kühnert, Ch. (2007). Growth, Innovation, Scaling, and the Pace of Life in Cities. 17, pp. 7301–7306. The national academy of sciences of the united states of America, 104 (17),  7301–7306.
  16. Chandra, S., Kassens-Noor, E., & Kuljani, G. (2013). A geographic analysis of population density thresholds in the influenza pandemic of 1918–19. International Journal of Health Geographics, 12(9), 1-12.
  17. Fazeli, N. (2008) Modernization or Contemorization of Iran Culture. Tehran: Cultural and Social Reseach and Study Center of Ministry of sciences, Research and Technology. [In Persian]
  18. Fresatkhah, M. (2016). Qualitiative Reseach Methods in Social Sciences (Grounded Theory Method). Tehran: Agah. [In Persian]
  19. Harris, S. A., & Keil, R. (2008). Networked Disease: Emerging Infections in the Global City. Wiley-Blackwell.
  20. Jacobs, J. (1969). The Economy of Cities. Edition1,publisher Toronto: Random House.
  21. Johnson, S. (2006). The Ghost Map: The Story of London's Most Terrifying Epidemic-and How It Changed Science, Cities, and the Modern World. London: Riverhead Books.
  22. Katz, R., Mookherji, S., Kaminski, M., Haté, V., & Fischer, J. (2012). Urban governance of disease. Administrative Sciences, 12,135-147.
  23. Kissler, S., Gog, J., Viboud, C., & Charu, V. (2019). Geographic transmission hubs of the 2009 influenza pandemic in the united states. Epidemics, 26 (201), 86-94.
  24. Lalor, P. (1906). The Bridge: The Epic Story of an Australian Icon - The Sydney Harbour Bridge. Sudney: Allen & Unwin.
  25. Mirsalehian, A., & Dalvand, M. (2018). History of Bacterial Infection Diseases in Iran. Iranian Journal of Medical Microbiology, 4 (12), 230-238.
  26. Moore, Ch. (1965). You have to pay for the public life. The Yale Architecture Magazine, 9(10), 58-97.
  27. Nooriayn, F., & Rezaei, M. (2007). From Conceptualization to Implementation: A Plan for Public Participation in Neighborhood Planning and Design Using ICT. Journal of Fine Arts, 28, 35-44. [In Persian]
  28. Popov, I. (2020). Seven ways coronavirus will reshape the housing market. Daily INDEPENDENT.
  29. Rezaei, M. (2020). Reviewing Design Process Theories. Singapore, SpringerBriefs in Architectural Design and Technology.
  30. Rezaei, M. (2005) The Role of Information and Communication Technology Upon Urban Design. Dissertation to get a PhD in Urban Design, Supervised by Farshad Noorian, Advisors: Seyed Majid Mofidi Shemirani and Hojatolah Ghadimi, Urban Planing and Design. Tehran: IAU, Science and Research Branch. [In Persian]
  31. Rezaei, M. (2005). Urban Design in the Third Millennium. Sofeh, 15 (40), 4-27. [In Persian]
  32. Rezaei, M. (2016). Design Analytica. Tehran: IAU, Central Tehran Branch. [In Persian]
  33. Rezaei, M. (2018). The Progress and Trend Trajectory in Urban Design Projects of the Islamic Republic of Iran (Implemented Projects in Tehran from 1980 to 2015). Journal of Urban and Regional Development Planning, 3 (4), 35-66. [In Persian]
  34. Salama, A. (2020). Coronavirus questions that will not go away: Interrogating urban and socio-spatial implications of COVID-19 measures [version 1; peer review: awaiting peer review]. Emerald Open Research, 2(14), 1-12.
  35. Selgi, M., Matabi, D., & Gholamipour, I. (2020) Corona and Iran Society (Cultural and Social Dimensions). Tehran: Research Center of Culture, Arts and Communication. [In Persian]
  36. Shah, S. (2016). Pandemic: Tracking contagions, from cholera to Ebola and beyond. Macmillan.
  37. Shahri, J. (1988) Social history of Tehran in the thirteenth century, life, business (Vol. 1). Tehran: Ismailian, Rasa Cultural Services Institute. [In Persian]
  38. Soltanzadeh, H., & Rezaei, M. (2020) Analytical Report on Governance in Post-corona World (Challenges- Strategies). Tehran: Human Science and Arts Office, Studies Center, Planning and Human Science and Arts Enhacment. [In Persian]
  39. Webster, F. (2001) Theories of the Information Society. Translator Ismaeil Ghadimi, Edition 1, Publisher Ghasidehsara Tehran. [In Persian]
مجله شهر پایدار
دوره 5، شماره 4
بهمن 1401
صفحه 143-158

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار