تبیین الگوی مطلوب شهر خلاق برای کلان‌شهر تهران

نوع مقاله : مقاله مستخرج از طرح پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22034/jsc.2019.91946

چکیده

با در نظر گرفتن مفاهیمی همچون اقتصاد خلاق، صنایع خلاق، محیط خلاق، طبقه خلاق و شهر خلاق و ارائه این مفاهیم توسط سیاست‌گذاران و مشاوران آن‌ها، عصر حاضر در حال یک گذار اقتصادی-اجتماعی است. گذاری که در آن خلاقیت موتور محرکه‌ی رشد اقتصاد شهری، منطقه‌ای و ملی است هدف تحقیق حاضر تدوین الگوی مطلوب شهر خلاق برای کلان‌شهر تهران است. در این تحقیق جمع‌آوری داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای- اسنادی و پیمایشی بوده است. تعداد نمونه‌ها نیز 15 نفر به‌صورت غیر تصادفی هدفمند از جامعه آماری پژوهشگران شهر خلاق انتخاب و از روش دلفی در قالب نظرات خبرگان جهت تدوین الگوی موردنظر استفاده گردیده است. حاصل نظرات خبرگان 63 شاخص در 5 مؤلفه سرمایه انسانی و طبقه خلاق، امکانات محیطی، تنوع و تسامح، فناوری، تحقیق و توسعه و جهانی‌شدن جهت حرکت تهران به سمت شهر خلاق استخراج گردید. همچنین حاصل از نتایج تحقیق و تلخیص و تدقیق آن‌ها سه راهبرد "طبقه خلاق"، "صنایع خلاق و دانش‌بنیان" و "گردشگری خلاق" جهت تحقق شهر خلاق در تهران شناسایی و استخراج گردید. درزمینه راهبرد طبقه خلاق تأکید بر پروش، حفظ و جذب این نیرو است اما اولویت با حفظ و نگهداری این سرمایه انسانی خلاق و نوآور است. راهبرد صنایع خلاق و دانش‌بنیان به دنبال افزایش سهم اقتصادی این صنایع است. همچنین در راهبرد گردشگری خلاق، تأکید بر حداکثر جذب گردشگران داخلی و خارجی است. دستیابی به سه راهبرد مذکور نیز از طریق 5 مؤلفه سرمایه انسانی و طبقه خلاق، امکانات محیطی، تنوع و تسامح، فناوری، تحقیق و توسعه و جهانی‌شدن و زیر شاخص‌های مربوط به آن‌ها است که تأثیری مستقیم در تحقق سه راهبرد مذکور دارند و هر یک از آن‌ها نیز بر یکدیگر تأثیر و تأثر متقابل دارند.

کلیدواژه‌ها


1)      ابراهیم‌زاده، عیسی و نیری، ناصر (1397) سنجش و ارزیابی وضعیت شاخص‌های شهر خلاق مطالعه موردی: مناطق پنج‌گانه شهر زاهدان. جغرافیا و توسعه. پاییز 1397، دوره 15، شماره 52، صص. 22-1.
2)      ربانی خوار سنگانی، علی؛ ربانی خوار سنگانی، رسول؛ ادیبی سده، مهدی؛ مؤذنی، احمد (2011) بررسی نقش تنوع اجتماعی در ایجاد شهرهای خلاق و نوآور موردمطالعه : شهر اصفهان. فصلنامه جغرافیا و توسعه، بهار 1390، دوره 9، شماره پیاپی 21، صص. 159–80.
3)      حاجی حسینی، حجت‌الله؛ اشتری، حسن؛ مهدنژاد، حافظ (1393) نقش نظریه شهر خلاق در پویش اقتصاد فرهنگی وزندگی شهری. مجله ترویج علم، سال 5، شماره 7، صص. 8-15.
4)      عصارزاده، امیرحسین (1392) ارزیابی شاخص‌های شهر خلاق در پهنه فرهنگی تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مطالعات شهری، به راهنمایی آتوسا مدیری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
5)      اسدی، احمد؛ سامی، ابراهیم (1397) ارزیابی میزان تطابق شهر قاین با شاخص‌های شهر خلاق. نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی. پاییز 1397، دوره 10، شماره 4، شماره پیاپی 40، صص. 26-13.
6)      حسین پور، سید علی؛ امیر گیلکی، مهشاد؛ حفار، امیرمحمد (1398) تبیین شاخص‌های شهر خلاق در خیابان احمدآباد مشهد با استفاده از AHP، مطالعات طراحی شهری و پژوهش‌های شهری، بهار 1398، دوره 1، شماره 4، صص. 44-35.
7)      صابری فر، رستم و نیت مقدم، صالحه (1397). بررسی میزان موفقیت در دستیابی به شهرهای خلاق و نوآور (نمونه موردی: شهر فردوس). مجله مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی. پاییز 1397، دوره 13، شماره 3، صص. 627-613.
8)      فتوحی مهربانی، باقر (1395) تحلیلی بر مفهوم فلوریدایی شهر خلاق، سمینار آینده‌پژوهی توسعه ملی ایران در بستر جغرافیا، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
9)      کلانتری، محسن؛ رجایی، سید عباس؛ فتوحی مهربانی، باقر (1395) تحلیلی بر برخورداری کلان‌شهرهای ایران از شاخص‌های شهر خلاق، پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری، زمستان 1395، دوره 4، شماره 4، صص. 612-587.
10)   مختاری ملک‌آبادی، رضا؛ سقایی، محسن؛ ایمان، فاطمه (1393) سطح‌بندی مناطق پانزده‌گانه شهر اصفهان ازلحاظ شاخص‌های شهر خلاق با استفاده از مدل‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، بهار 193، دوره 5، شماره 16، صص. 120-105.
11)   نظم فر، حسین؛ علوی، سعیده؛ عشقی چهار برج، علی (1396) سنجش میزان برخورداری سکونتگاه‌های شهری استان اردبیل از شاخص‌های شهر خلاق. جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، تابستان 1396، دوره 28، شماره 2، صص. 184- 168.
12) Bellini, Elena. & Gianmarco, IP Ottaviano. & Dino, Pinelli. & Giovanni, Prarolo. (2103) Cultural diversity and economic performance: evidence from European regions, In Geography, institutions and regional economic performance, pp.121-141.
13) Clark, Terry Nichols. & Richard, Lloyd. & Kenneth, K. Wong. & Pushpam, Jain. (2002) Amenities drive urban growth, Journal of urban affairs, Vol.24, No.5, pp. 493-515.
14) Crane, L. (2007) Creative industries districts: an innovative concept for an innovative time. In HKIP&UPSC conference: when creative industries crossover with cities, Hong Kong: HKIP&UPSC.
15) Donegan, Mary. & Nichola, Lowe. (2008) Inequality in the creative city: is there still a place for “old-fashioned” institutions?, Economic Development Quarterly, Vol.22, No.1, pp.46-62.
16) Florida, Richard. (2002) The rise of the creative class. And how it’s transforming work, leisure and everyday life, New York: Basic Books.
17) Florida, Richard. (2005) Cities and the creative class, Publishers Routledge.
18) Florida, Richard. (2012) The Rise of the Creative Class-Revisited: Revised and Expanded, Basic books.
19) Florida, Richard. (2014) The rise of the creative class. In The Rise of the Creative. Class, Revisited: Revised and Expanded (pp. 15–25). New York: Basic Books.
20) Florida, Richard. & Charlotta, Mellander. & Kevin, Stolarick. (2008) Inside the black box of regional development—human capital, the creative class and tolerance. Journal of Economic Geography, Vol.8, No.5, pp.615–649.
21) Luigi Fusco, Girard. & Baycan, Tüzinand. & Peter, Nijkamp. (2011) Sustainable city and creativity: promoting creative urban initiatives. Ashgate Publishing, Ltd.
22) Glaeser, Edward L. & Albert, Saiz. (2003) The rise of the skilled city, National Bureau of Economic Research.
23) Glaeser, Edward L. & Jed, Kolko. & Albert, Saiz. (2001) Consumer city. Journal of Economic Geography, Vol.1, No.1, pp.27–50.
24) Hall, Peter Geoffrey. (1998) Cities in civilization, Pantheon Books New York.
25) Jacobs, Jane. (1969) The economy of cities. The economy of cities. London: Jonathan Cape.
26) Jacobs. Jane. (1961) The Death and Life of Great American Cities, New York: Vintage.
27) Landry, Charles. & Franco, Bianchini. (1995) The creative city (Vol. 12). Demos.
28) Lucas, Jr. & Robert, E. (1988) On the mechanics of economic development, Journal of Monetary Economics, Vol.22, No.1, pp.3–42.
29) Manacorda, Marco. & Alan, Manning. & Jonathan, Wadsworth. (2006) The impact of immigration on the structure of male wages: theory and evidence from Britain.
30) Marlet, G. A. & Clemens, Van Woerkens. (2004) Skills and Creativity in a Cross-section of Dutch Cities. Discussion Paper Series/Tjalling C. Koopmans Research Institute (Vol. 4). UU USE Tjalling C. Koopmans Research Institute.
31) McCarthy, Michael Brian. (2014). Geographic patterns of the creative class for megapolitan and non-megapolitan counties of the contiguous United States: Key predictors and clusters, The University of North Carolina at Greensboro.
32) Montalto, Valentina. & Carlos Jorge, Tacao Moura. & Sven, Langedijk. & Michaela, Saisana. (2019) Culture counts: An empirical approach to measure the cultural and creative vitality of European cities, Cities, Vol.89, pp.167-185.
33) Putnam, Robert D. (2007). E Pluribus Unum: Diversity and Community in the Twenty-first Century The 2006 Johan Skytte Prize Lecture, Scandinavian Political Studies, Vol.30, No.2, pp.137–174.
34) Ratiu, Dan Eugen. (2013) Creative cities and/or sustainable cities: Discourses and practices. City, Culture and Society, Vol.4, No.3, pp.125–135.
35) Stolarick, Kevin, Charlotta Mellander, and Richard Florida. (2012) Human Capital in Cities and Suburbs. Royal Institute of Technology, CESIS-Centre of Excellence for Science and Innovation Studies.
36) UNCTAD. (2008) Creative economy report 2008: The challenge of Assessing the Creative Economy: towards informed Policy-making. United Nation.
37) Zachary, G. Pascal. (2000) The Global Me: New Cosmopolitans and the Competitive Edge--picking Globalism’s Winners and Losers. PublicAffairs.
38) Zimmerman, Jeffrey. (2008) From brew town to cool town: Neoliberalism and the creative city development strategy in Milwaukee, Cities, Vol.25, No.4, pp.230–242.