تأثیر چشم‌اندازهای شهری بر سلامت روان شهروندان مطالعه موردی: مناطق 2 و 9 شهر تهران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران. تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در علم جغرافیا، چشم‌اندازها همواره با عامل فرهنگ پیوند می‌خورند. ازاین‌رو، می‌توان چشم‌انداز را به مفهوم فرم‌های قابل‌رؤیت در سطح زمین و ترکیب آن‌ها باهم در نظر گرفت. برای حفظ سلامت روان و رفتار و پیشگیری از استرس می‌توان از چشم‌انداز سازی و استفاده از مناظر زیبا در کالبد و زیرساخت‌های شهری سود برد؛ اما اینکه این چشم‌اندازهای شهری تا چه میزان بر سلامت روانی شهروندان تأثیر می‌گذارند سؤال اصلی این پژوهش است که سعی در مطالعه آن دارد. پژوهش حاضر ازنظر هدف؛ کاربردی و توسعه‌ای و ازلحاظ روش انجام تحقیق، توصیفی- تحلیلی می‌باشد که ابتدا پس از تشریح مفاهیم مربوط به چشم‌اندازهای شهری و سلامت روان با روش کتابخانه‌ای، پرسشنامه چشم‌اندازهای شهری در 9 شاخص و 65 گویه و پرسشنامه GHQ در 4 شاخص و 28 گویه در طیف لیکرت تهیه شد؛ حجم نمونه پرسشنامه بر اساس فرمول نمونه­گیری کوکران، در 2 منطقه 384 به دست آمد که به‌صورت سهمیه­ای و تصادفی بین مناطق توزیع و جمع­آوری گردید.؛ و سپس در محیط نرم‌افزار spss به تحلیل نهایی صورت گرفت که نتیجه بررسی پرسشنامه GHQ در سطح مناطق نشان داد که نمره سلامت روان منطقه 2 بالاتر از سطح متوسط و نمره سلامت روانی در منطقه 9 کمی پایین‌تر از سطح متوسط نمره این پرسشنامه قرار دارد. در تحلیل رگرسیونی خطی چندگانه به این نتیجه رسیدیم که در منطقه 2 شاخص‌های وضعیت زیست‌محیطی، وضعیت اقتصادی، وضعیت آموزشی، وضعیت شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل، وضعیت امنیتی، وضعیت مسکن، وضعیت مشارکت، وضعیت تجاری فرهنگی و وضعیت طراحی و مبلمان شهری به ترتیب بر روی سلامت روان افراد تأثیرگذار است و در منطقه 9 شاخص‌های وضعیت اقتصادی، وضعیت مشارکت، وضعیت تجاری فرهنگی، وضعیت طراحی و مبلمان شهری، وضعیت شبکه‌های ارتباطی و حمل‌ونقل، وضعیت امنیتی، وضعیت آموزشی، وضعیت زیست‌محیطی و وضعیت مسکن به ترتیب شاخص‌های اثرگذار بر سلامت روان افراد در این منطقه هستند.

کلیدواژه‌ها


1)      استاد تقی زاده، عباس و عماری، حسن (1393) شهر آرام، شهر استرس زدا، چاپ اول، تهران: انتشارات تیسا.
2)      باقری، محمد و عظمتی، حمیدرضا (1389) ارتقاء سلامت جسمی- روانی شهروندان با طراحی محیط و منظر شهری، فصلنامه انسان و محیط‌زیست، دوره7، شماره 1، صص.95-88.
3)      بحرینی، سید حسین (1385) فرایند طراحی شهری، چاپ سوم، تهران: انتشارت دانشگاه تهران.
4)      بیابان‌گرد، اسماعیل و جوادی، فاطمه، (1383) سلامت روان‌شناختی نوجوانان و جوانان شهر تهران، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 14، شماره 14، صص.144-127.
5)      سارابیانوف، دمیتری ولادیمیروویچ (1363) رپین،‌ ترجمه مهدی شباهنگ، تهران: نشر آذرخش‫.
6)      شکویی، حسین (1391) دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، چاپ چهاردهم، تهران: انتشارات سمت.
7)      شکویی، حسین (1382) اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا، چاپ 6، تهران: موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
8)      شمسایی، فرشید؛ الحانی، فاطمه؛ چراغی، فاطمه؛ قلعه‌ای‌ها، علی (1388) بررسی نیازهای بهداشت روانی مردم شهر همدان، فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی لرستان، دوره 11، شماره 4، صص.115-107.
9)      فقیهی، علی‌نقی و ایدرم، حسن (۱۳۸3) بهداشت و سلامت روان در آینه علم و دین، تهران: انتشارات حیات سبز.
10)   کشاورز، حمید و نکویی فرد، ام‌البنین (1390) بررسی اثرات فضاهای شهری بر ناهنجاری‌های محیطی و رفتاری شهروندان منطقه 12 تهران، مجله تحقیقات نظام سلامت، سال 7، شماره 5، صص. 570-564.
11)   نجفی، بهارک؛ ارزاقی، سید مسعود؛ فخرزاده، حسین؛ شریفی، فرشاد؛ شعاعی، شروان؛ علیزاده، مهتاب؛ اسدی لاری، محسن؛ فدای وطن، رضا؛ مهرداد، ندا (1392) وضعیت سلامت روانی سالمندان شهر تهران و عوامل مرتبط با آن (مطالعه سنجش عدالت در سلامت و عوامل مرتبط با آن)، مجله دیابت و متابولیسم ایران، دوره 13، شماره 1، صص. 73-62.
12)   نوربالا، احمدعلی؛ محمد، کاظم؛ باقری‌یزدی، سید عباس؛ یاسمی، محمدتقی (۱۳۸۰) نگاهی بر سیمای سلامت روان در ایران، تهران: انتشارات مؤلف.
13)   نوربالا، احمدعلی؛ باقری یزدی، سید عباس؛ اسدی لاری، محسن؛ واعظ مهدوی، محمدرضا (1389) وضعیت سلامت روان افراد 15 ساله و بالاتر شهر تهران در سال 1387، مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال 16، شماره 4، صص.483-479.
14) Dunford, M. & Perrons, D. (1983) The Arena of Capital, London: Pan MacMillan Press.
15) Forman Richard, T.T. & Godron, Michel. (1986) Landscape Ecology, New York: Wiley.
16) Ginter. E.J (1999)‌  contribution to the developmentally based life skill approach, Journal of mental health counseling, Vol.21, No.3, pp.191-202.
17) Grahan, P. & Stigsdotter, UK. (2010) The relation between perceived sensory dimensions of urban green space and stress restoration, Landscape and Urban Planning, Vol.94, No.3–4, pp.264-75.
18) Miksell, W. Marvin. (1968) "Landscape," International Encyclopedia of the Social Sciences. New York: Macmillan and Free Press, vol. 8, pp. 575-550. Reprinted in Paul Ward English and Robert C. Mayfield (eds.), Man, Space, and Environment: Concepts in Contemporary Human Geography (1972). New York: Oxford University Press, pp. 9-15.
19) Murry, CJL. & Lopez, AD. (1997) Alternative projections of mortality and disability by cause 1990-2020: Global burden of disease study, The Lancet, Vol. 349, No.9064. pp.1498-504.
20) Weist, M.D. (2001) Toward a Public Mental Health Promotion and Intervention System for Youth, Journal of school health. Vol.71, No.3, pp.4-101.
21) Whitehand, J. W.R. (1987) Urban Morphology, In Historical Geography; Progress and Prospect, edited by Michaei Pascione, Routledge Publishing Group, Croom Helm.
22) World health organization (WHO), (1997) The life skills education project Geneva, Who Technical report series.
23) Wu, J.G. & Jenerette, G. D. & Buyantuyev, A. & Redman, C. L. (2010) Quantifying spatiotemporal patterns of urbanization: The case of the two fastest growing metropolitan regions in the United States, Ecological Complexity, doi:10.1016/j.ecocom.2010.03.002.