تبیین معیارهای سنجش امنیت شهری در مکتب متعالیه اسلام

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی پژوهشکده امنیت داخلی، دانشگاه دفاعی ملی، تهران، ایران

2 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه دفاعی ملی، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، پردیس البرز دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

وجود ساختارها و محتوای نظام ارزشی در هر جامعه‌ای به دلیل اینکه قادرند موجب شکل‌گیری بینش‌ها و نگرش‌ها شوند از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند. بر این اساس در مکتب سکولار گزاره‌ها و اصول ارزشی در امنیت شهری دارای نقشی محدود ولی در مکتب شریعتمدار که تمامی پدیده‌های سیاسی- اجتماعی تحت تأثیر مؤلفه‌های ارزشی قرار می‌گیرند، وجوه ارزشی و هنجاری نقشی مهم ایفای می‌نمایند. در مکتب متعالی اسلام امنیت شهری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و با معیارهای ارزشی موردسنجش و ارزیابی قرار می‌گیرند. در این راستا با تأکید بر روش‌شناسی "تحلیل محتوا" بیش از 35 منبع تبیین‌کننده مفهوم امنیت و امنیت شهری با رویکرد اسلامی از طریق نرم‌افزار ابر واژگان مورد تحلیل قرارگرفته شد که نتایج آن نشان می‌دهد، 8 معیار هویت‌بخش، شاخص‌های اصلی برای سنجش و ارزیابی امنیت شهری محسوب می‌شوند. روش ابر واژگان نوعی تحلیل محتوی از منابع در دسترس است که فراوانی و تعدد واژه‌های تبیین‌کننده امنیت شهری را در بوته تحلیل قرار می‌دهد. همچنین با استفاده از روش‌ها و مدل‌های وزنده در فرایند تحقیق اقدام به توزین معیارهای امنیت شهری بر مبنای روش جمع رتبه‌ای گردید که نتایج نشان می‌دهند، برخورداری از ایمان، معنویت، ارزش‌ها و باورهای دینی در سنجش و ارزیابی امنیت شهری 22 درصد اهمیت، بهره‌مندی از عدالت، برابری و عدم تبعیض و ظلم 44/19 درصد و برخورداری از رفاه مادی (درآمد و اشتغال پایدار) و به‌دوراز فقر، بیکاری و گرانی نیز 67/16 درصد اهمیت و اوزان را به خود اختصاص داده‌اند. بدین ترتیب در مکتب متعالی اسلام هم‌زمان به ترتیب وجوه غیرمادی و مادی در تبیین معیارهای سنجش امنیت شهری مورد تأکید قرار می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها


  1. ابراهیمی، شهروز؛ ستوده، علی‌اصغر؛ شیخون، احسان (1393) بررسی تطبیقی رویکرد امنیتی اسلام با رویکرد امنیتی رئالیسم و لیبرالیسم، دو فصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 2، شماره 4، صص. 28-1.
  2. اخوان کاظمی، بهرام (1386) امنیت و ابعاد آن در قرآن، فصلنامه مطالعات اسلامی، شماره 75، صص. 39-1.
  3. اسماعیلی، مصطفی و خواجه سروی، غلامرضا (1396) بررسی امنیت در سیره معصومین، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره 7، شماره 25، صص. 259-235.
  4. امام‌جمعه زاده، سید جواد و درجانی، حسین (1390) امنیت در اسلام؛ مبانی و قالب‌های فکری، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، شماره 5، صص. 151-125.
  5. بلالی اسکویی، آزیتا؛ کی نژاد، محمدعلی؛ زکی پور، نجمه (1399) تبیین مؤلفه‌ها و شاخص‌های شهر امن با رویکرد اسلامی، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، شماره 26، سال 8، صص. 152-125.
  6. پورطاهری، مهدی (1396) کاربرد روش‌های تصمیم‌گیری‌های چند شاخصه در جغرافیا، چاپ ششم، تهران: انتشارات سمت.
  7. پورموسوی، سید موسی و امینی، میلاد (1392) شاخص‌های شهر امن در اسلام و جایگاه حقوق شهروندی و مدیریت شهری در ارتقای امنیت اجتماعی، کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، پاییز 1392،
  8. حاجیانی، ابراهیم (1395) امنیت هویت: مبانی و چارچوب مفهومی، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره 16، شماره 4، صص. 35-3.
  9. حسینی اخگر، معصومه؛ بلالی، اسماعیل؛ مختاری، مریم (1397) بررسی تطبیقی عوامل مؤثر بر میزان احساس امنیت در میان مردم شهرهای همدان و یاسوج، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، سال 9، شماره 36، صص.60-37.
  10. حشمتی، محمد؛ موحد، علی؛ بشارتی، محمدرضا (1395) دفاع و امنیت در شهرهای ایرانی- اسلامی از منظر پدافند غیرعامل، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، سال 15، شماره 82، صص. 86-59.
  11. رحیمی، محمد (1398) نقش نیروی انتظامی در امنیت و توسعه شهرهای اسلامی- ایرانی با تأکید بر دیدگاه‌های مقام معظم رهبری، فصلنامه دانش انتظامی کرمان، سال 10، شماره 27، صص. 61-17.
  12. رفیعیان، محسن؛ مؤیدی، محمد؛ سلمانی، حسن؛ توانگر، لیلا (1391) ارزیابی احساس امنیت شهروندان با رویکرد منظر شهری نمونه موردی محله اوین، فصلنامه مطالعاتی شهر ایرانی و اسلامی، دوره 2، شماره 8، صص. 64-51.
  13. زیاری، کرامت الله؛ شهسواری، محمد سینا؛ نجفی، اسماعیل (1398) ارزیابی تأثیر بافت اسلامی بر احساس امنیت بر اساس اصول نسل دوم ((CPTED مطالعه موردی: محلّه فهادان شهر یزد، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، دوره 14، شماره 2، صص. 292-278.
  14. سعادت فر، احترام (1388) رابطه آزادی و امنیت از دیدگاه امام خمینی، کنگره ملی اندیشه‌های فرهنگی و اجتماعی امام خمینی، زمستان سال 1388، دوره یکم، جهاد دانشگاهی واحد البرز، صص. 15-1.
  15. سیاف زاده، علیرضا؛ میره ای، محمد؛ موسوی، سید علی (1395) شناسایی و تبیین اصول اسلامی مدیریت شهری بر اساس آموزه‌های قرآن: اصل امنیت، فصلنامه مدیریت فرهنگ‌سازمانی، دوره 14، شماره 1، صص. 248-227.
  16. شایگان، فریبا؛ حسینی، ناهید؛ عامری، محمدعلی (1397) واکاوی راهبرد امنیت و آرامش از دیدگاه مقام معظم رهبری، پژوهش‌نامه نظم و امنیت انتظامی، دوره 11، شماره 4، پیاپی 44، صص. 72-33.
  17. صارمی، حمیدرضا و صارمی، مسعود (1389) عوامل پیدایش ناامنی در شهرها از منظر اسلام، فصلنامه مطالعات شهرهای ایرانی و اسلامی، دوره اول، شماره اول، صص. 58-46.
  18. علیدوست، ابوالقاسم (1395) ماهیت و چیستی شناسی فقه امنیت و فقه امنیتی، فصلنامه حکومت اسلامی، سال 20، شماره 4، صص. 26-5.
  19. فتوحی اردکان، فرزانه السادات و یزدان پناه، لیلا (1398) واکاوی مفهومی و نظری امنیت و احساس امنیت، فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، دوره 5، شماره 1، صص. 32-22.
  20. فلاحت، سمیه (1398) تصویرسازی مجدد شهر: درکی نوین از منطق شهری (شهر اسلامی)، مترجمان دکتر ابوالفضل مشکینی و کیمیا قاسمی، چاپ اول، ناشر آراد کتاب.
  21. فلاحتی، لیلا (1394) ساختار فضایی شهر و احساس امنیت در بین زنان مطالعه موردی: ورودی مترو تجریش و پایانه جنوب تهران، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی - اسلامی، دوره 5، شماره 20، صص. 73-61.
  22. قنبری، محمد؛ اجزا شکوهی، محمد؛ رهنما، محمدرحیم؛ خوارزمی، امید علی (1395) تحلیلی بر زیست پذیری شهری با تأکید بر شاخص امنیت و پایداری موردمطالعه کلان‌شهر مشهد، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای سیاسی، سال 1، شماره 3، صص. 154-129.
  23. قرایی، فریبا؛ جهانبانی راد، نفیسه؛ رشیدپور، نازیلا (1389) بررسی و سنجش حس امنیت در مناطق مختلف شهری نمونه موردی: مناطق 2 و 11 تهران، معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، دوره 3، شماره 4، صص. 32-17.
  24. قربی، سید محمدجواد (1392) بررسی مؤلفه‌های امنیت شخصی از منظر اندیشه امام خمینی، فصلنامه علمی و پژوهشی پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال 7، شماره 24، صص. 84-49.
  25. کرمی، مرتضی و فرح‌بخش، کیومرث (1394) بررسی مؤلفه‌های اساسی مؤثر برافزایش امنیت اجتماعی از دیدگاه نخبگان حوزه امنیت، فصلنامه پژوهش‌های حفاظتی - امنیتی، سال 3، شماره 13، صص. 67-49.
  26. کیانی سلمی، صدیقه و بیگلری نیا، معصومه (1396) شناسایی و اولویت‌بندی ابعاد امنیت و اثر آن بر توسعه گردشگری در مناطق شهری (موردمطالعه کاشان)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال 5، شماره 20، صص. 88-59.
  27. گل مکانی، وجیهه؛ وکیلی، هادی؛ ناظمیان، فرد علی (1396) نقش کارگزاران امام علی (ع) در تأمین اقتصادی، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، سال 9، شماره 34، صص. 160-132.
  28. لک زایی، نجف و میرچراغ خانی، حسین (1397) امنیت از نگاه ابن خلدون، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 21، شماره 2، صص. 32-8.
  29. مروتی، سهراب و دارابی، فرشته (1393) ارائه مدل ارزیابی شهر اسلامی با رویکردی بر شاخص‌های بارز شهر اسلامی در قرآن کریم، فصلنامه مدیریت شهری، دوره 13، شماره 34، صص. 169-153.
  30. منتظران، جاوید و تاج‌آبادی، حسین (1388) بررسی اهداف و اصول امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از منظر امام خمینی و رهبر معظم انقلاب، دو فصلنامه قدرت نرم، سال 6، شماره 14، صص. 100-73.
  31. ملکی، یدالله (1395) شهر و امنیت اجتماعی از منظر آموزه‌های دینی، فصلنامه آمایش محیط، دوره 9، شماره 33، صص.153-133.
  32. نقی زاده، محمد (1394) آموزه‌های قرآنی و شهر آرمانی اسلامی، فصلنامه پژوهش‌های معماری اسلامی، سال 3، شماره 8، صص. 64-46.
  33. وثوقی، سعید و بازوند، مهدی (1394) تحول مفهوم امنیت و تأثیر آن بر تحول ساختاری سازمان وحدت آفریقا به اتحادیه آفریقا، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دوره 1، شماره 15، صص. 159-135.
  34. هاشمی، سید حسین و علی زاده برمی، علی‌اکبر (1396) انسان، امنیت پایدار در اومانیسم و مکتب امام خمینی، دو فصلنامه انسان پژوهی دینی، سال 14، شماره 38، صص. 186-165.
  35. هشام. مرتضی (1387) اصول سنتی ساخت‌وساز در اسلام، مترجمان کیومرث حبیبی و ابوالفضل مشکینی، چاپ اول، انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی معماری و شهرسازی
  36. Alidust, (2016) The Nature of ‘Security Jurisprudence’ and ‘Jurisprudence of Security, Journal of Islamic Government,Vol. 20, No. 78, pp. 5-26. [In Persian].
  37. Balai Oskuee, Azita.   &Keynejad, Mohammdali.   &Zakipour, Najmeh. (2020) Manifesting The Concept of Water in The Paradise of Quran and Persian Garden, Journal of Researches in Islamic Architecture, Vol.8, No.26, pp. 125-152.  [In Persian].
  38. Commins, Stephen. (2018) From Urban Fragility to Urban Stability, a publication of the Africa center for strategic studies, Africa Security Brief, No.35, pp.1-8
  39. (2019) Urban Safety and Security, Free download from the Apple App Store or the Google Play Store, Geneva Centre for Security Sector Governance, pp.1-9
  40. Ebrahimi, Shahrooz. & Sotoodeh, Aliasghar. & Sheikhoon, Ehsan. (2014) A Comparative Study of Islam’s Security Approach with Realistic, Liberal Security Approach, Journal of Political Sociology of Islamic World, Vol.2, No.4, pp.1-28. [In Persian].
  41. Emamjomehzadeh, Sayyed Javad. & Darjani,Hossein. (2011) Security in Islam: Principles and Framework of Thought, Journal of Political and International Scientific and Research, Vol.2, No.5, pp.125-151. [In Persian].
  42. Falahat, Somaiyeh. (2019) Re-imaging the City: A New Conceptualization of the Urban Logic of the “Islamic city”, Translated by Abolfazl Meshkini and Kimia Ghasemi, first edition, Arad Ketab Publisher. [In Persian].
  43. Falahati, Leila. (2015) The spatial structure of the city and the feeling of security among women Case study: Entrance of Tajrish metro and south terminal of Tehran, Journal of Studies on Iranian-Islamic City, Vol.5, No. 20, pp. 73-61. [In Persian].
  44. Fotouhi Ardakan, Farzanehsadat. & Yazdanpanah, Leila. (2017) Conceptual and theoretical analysis of security and sense of security, Journal of Social Sciences and Humanities  Research, Vol.5, No.1, pp. 22-32. [In Persian].
  45. Ghanbari, Mohammad. & Ajzachokohi, Mohammad. & Rahnama, Mohammad Rahim. & Kharazmi, Omidali. (2016) An analysis of urban livability with emphasis on the security and sustainability index studied in the metropolis of Mashhad, Research Political Geography Quarterly, Vol.1, No. 3, pp. 129-154. [In Persian].
  46. Gharai, Fariba. & Jahanbanirad, Nafiseh. & Rashidpour, Nazila. (2010) Study Of Sense Of Safety In Different Urban Areas, Case Study: A Comparison Of Regions 2 And 11 Of Tehran Municipality, Journal of Armanshahr,Vol. 3, No. 4, pp. 17-32. [In Persian].
  47. Ghorbi, seyed mohammad javad. (2017) The Components of Personal Security in Terms of Imam Khomeini's (RA), Journal of Islamic Revolution,Vol.7, No.24, pp.49-84. [In Persian].
  48. Golmakani, Vajihe. & Vakili, Hadi. & Nazemianfard, Ali. (2017) The Role Of Governors Of Imam Ali In Economic Security, Journal of Historical Studies of Islam,Vol. 9, No. 34, pp. 131-160. [In Persian].
  49. Hajiani, Ebrahim. (2016) Identity Security: Fundamentals and Conceptual Framework, Iranian Journal of Sociology, Vol.16, No.4, pp. 3-35. [In Persian].
  50. Hashemi, Seyed Hossein. & Alizadeh Barmi, Ali Akbar. (2018) Human and Stable Security in Humanism and Imam Khomeini’S School of Thought, Journal of Ensanpajoohi-e Dini, Vol. 14, No. 38, pp. 165-186.  [In Persian].
  51. Heshmati, Mohammad. & Movahed, Ali. & Besharati, Mohammad Reza. (2016) Defense and Security in Iranian-Islamic Cities from the Perspective of Passive Defense, Scientific Journal of Defensive Researches and Management, Vol.15, No.82, pp. 86-59. [In Persian].
  52. Hoseiniakhgar, seyede masume. & Balali, esmaeil. & Mokhtary, Maryam. (2019) Comparative study of factors affecting the sense of security among people in Hamedan and Yasouj cities, Journal of social development & welfare planning, Vol.10, No.36, pp.35-61. [In Persian].
  53. Jakaitis, Jonas. (2015) The Quality of Life: Research of Urban Security Aspects, Civil Engineering and Architecture, Vol. 3, No.1, pp. 4-11
  54. Karami, Morteza. & Farahbakhsh, Kiomars. (2015) A Study of the Basic Components Affecting the Increase of Social Security from the Perspective of Security Elites, Protective and Security Research, Vol. 3, No.13, pp. 49-67. [In Persian].
  55. Kazimi Akhawan, Bahram. (2007) Security and Its Dimensions in The Quran, Journal of Islamic studies, No.75, pp.11-38. [In Persian].
  56. Kiani Salma, Sedigheh. & Biglarinia, Masoumeh. (2017) Identifying and prioritizing the dimensions of security and its effect on tourism development in urban areas (Kashan case study), Journal of Police Geography, Vol. 5, No. 20, pp. 59-88. [In Persian].
  57. Lakzaee, Najaf. & Mircheraqkhani, Hossein. (2018) Security from Ibn Khaldun's Perspective, Journal of Strategic Studies Quarterly, Vol.21, No. 2, pp. 7-32. [In Persian].
  58. Maleki, Yadollah. (2016) The Concept of City and Social Security from the Perspective of Religious Teachings, Journal of Environmental-based Territorial Planning (JETP), Vol.9, No.33, pp.133-153. [In Persian].
  59. Mohammadi Dehcheshme, Mostafa. &Alizadeh, Hadi. (2018) Evaluation Of Urban Security Components Based On Structuralism Approach-Case Study: Urmia City, Journal of Geographical Data,Vol.26, No.104, pp. 145-158.  [In Persian].
  60. Montazeran, J. & Tajabadi, H. (2016) The Review of Purposes and Principles of National Security of Islamic Republic of Iran from the Viewpoint of Imam Khomeini and The Supreme Leader, Journal of Soft Power Studies, Vol. 6, No.14, pp. 73-101. [In Persian].
  61. Mortada, Hisham. (2005) Traditional Islamic principles of built environment, Translated by Kiomars Habibi and Abolfazl Meshkini, First Edition, Architecture and Urban Planning Research Center Publications. [In Persian].
  62. Morvati, Sohrab. & Darabi, Fereshteh. (2014) Presenting the evaluation model of the Islamic city with an approach on the prominent indicators of the Islamic city in the Holy Quran, Urban Management Quarterly, Vol. 13, No. 34, pp. 153-169. [In Persian].
  63. Mostafa, Esmaili. & Gholamreza, Khajesarvi. (2018) Investigating the Concept of Security in the Sire of Masomin, International Relations Research Quarterly, Vol. 7, No. 25, pp. 235-259. [In Persian].
  64. Naghizadeh, Mohammad. (2015) The “Quranic Teaching” And The “Ideal Islamic City, Journal of Researches in Islamic Architecture, Vol. 3, No. 3, pp. 65-67.  [In Persian].
  65. Pourmousavi, S. M. & Amini, M. (2013) Indicators of safe city in Islam and the position of civil rights and urban management in promoting social security, National Conference on Urban Planning and Management, Ferdowsi University of Mashhad, Fall 2013.
  66. Pourtaheri, Mehdi. (2017) Application of Multi-Attribute Decision Making Methods in Geography, Sixth Edition, Tehran: SAMT Publications. [In Persian].
  67. Rafian, M. & Moayedi, M. & Salmani, H. & Tavangar, L. (2012) Evaluating the sense of security of citizens with an urban landscape approach: a case study of Evin neighborhood, Journal of Studies on Iranian-Islamic City, Vol.2, No.8, pp. 51-64. [In Persian].
  68. Rahimi, Mohammad. (2019) The Role of Law Enforcement in Security and Development of Islamic-Iranian Cities with Emphasis on Supreme Leader's Views, Journal of Kerman Police Science, Vol. 27, No. 27, pp. 133-149. [In Persian].
  69. Saremi, Hamidreza. &Saremi, Masoud. (2010) Factors Influencing The Emergence Of Urban Insecurity From The Standpoint Of Islam, Journal of Studies on Iranian Islamic City, Vol.1, No.1, pp.45-58. [In Persian].
  70. Sayyafzadeh, A. & Mirehei, M. & Mousavi, S. A. (2016) Identifying and Explaining the Islamic Principles of Urban Management Based On the Teachings of the Qur'an: Principle of Security, Journal of Organizational Culture Management, Vol.14, No.1, pp. 227-248. [In Persian].
  71. Seadatfar, Ehteram. (2009) The Relationship between Freedom and Security from Imam Khomeini's Perspective, National Congress of Imam Khomeini's Cultural and Social Thoughts, Winter 2009, Volume 1, Jihad Daneshqahi of Alborz, pp. 1-15. [In Persian].
  72. Shayegan, Fariba. & Hosseini, Nahid. & Ameri, Mohammadali. (2018) Explanation of the vision Ayatollah Khameneei about the strategy of security and peace, Quarterly of Order & Security Guards, Vol.11, No.4, Consecutive. 44, pp. 33-72. [In Persian].
  73. Tulumello, (2017) Toward a Critical Understanding of Urban Security within the Institutional Practice of Urban Planning: The Case of the Lisbon Metropolitan Area”, Journal of Planning Education and Research, Vol. 37, No.4, pp. 397–410
  74. Vosoughi, Saeid. & Bazvand, Mahdi. (2016) The Conceptual Development of Security and Its Impact on the Structural Development of “Organization of African Unity” into “African Union, Journal of International Relations Research, Vol.5,No.15,pp.135-160. [In Persian].
  75. Yu, Danlin. & Fang, Chuanglin. & Xue, Dan. & Yin, Jingyuan. (2013), Assessing Urban Public Safety via Indicator-Based Evaluating Method: A Systemic View of Shanghai, Social Indicators Research an International and Interdisciplinary Journal for Quality-of-Life Measurement, Vol.113, No.1, pp.1-19
  76. Ziari, Keramatollah. & Shahsavari, Mohammad Sina. & Najafi, Esmaeil. (2019) Evaluating of the influence of Islamic texture on sense of security based on second generation CPTED (Case Study: Fahadan neighborhood of Yazd city), Journal of Studies of Human Settlements Planning, Vol. 14, No. 47, pp. 275-292. [In Persian]