نقش مؤلفه‌های کالبدی و ادراکی-روان‌شناختی فضاهای عمومی در ارتقای تعاملات اجتماعی مطالعه موردی: ساکنان مجتمع‌های مسکونی منطقه 22 شهر تهران

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2 استادیار معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

3 دانشیار معماری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

10.22034/jsc.2021.255919.1348

چکیده

مناسب‌سازی مکان‌های عمومی در مجتمع‌های مسکونی علاوه بر ارتقاء سطح کیفیت محیط مسکونی می‌تواند تعاملات و روابط اجتماعی بین ساکنین را تا حد زیادی افزایش دهد. چنانچه این فضاها پاسخگوی نیازهای و خواسته‌های فردی و اجتماعی ساکنین باشند، می‌توان بخشی از فعالیت‌های زندگی را از فضای داخلی به فضای باز مجتمع‌ها منتقل و کمبودهای زندگی در واحدهای مسکونی با مساحت کم را جبران نمایند. با درک این موضوع مسئله اصلی پژوهش حاضر نیز نقش مؤلفه‌های کالبدی و ادراکی –روان‌شناختی فضاهای عمومی در ارتقای تعاملات اجتماعی در مجتمع‌های مسکونی منطقه 22 شهر تهران می‌باشد. پژوهش حاضر کمی-کیفی و دارای ماهیت کاربردی و روش انجام آن نیز توصیفی-تحلیلی می‌باشد. جامعه آماری پژوهش نیز ساکنین مجتمع‌های مسکونی پارسیا، باران و عرفان در منطقه 22 کلان‌شهر تهران می‌باشد. حجم نمونه نیز بر اساس فرمول کوکران برابر 359 نفر محاسبه شد. شیوه گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای-میدانی (مشاهده و پرسشنامه محقق ساخته) است. در تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از نرم‌افزارهای SPSS و مدل‌سازی معادلات ساختاری در محیط AMOS استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان داد بین متغیرهای کالبدی و تعاملات اجتماعی با ضریب 315/0 رابطه معناداری برقرار است. همچنین بین دو متغیر ادراکی-روان‌شناختی با متغیر تعاملات اجتماعی نیز رابطه معنادار برابر 666/0 برقرار است. رابطه معناداری دو متغیر کالبدی و متغیر ادراکی-روان‌شناختی نیز برابر 0.590 محاسبه شد. بار عاملی ضریب رگرسیونی تأثیر مؤلفه‌های کالبدی، ادراکی روان‌شناختی بر تعاملات اجتماعی نیز به ترتیب برابر 567/0 و 736/0 می‌باشد. که تأثیر متغیرهای فوق بر تعاملات اجتماعی را در سطح بالایی تائید می‌نماید. با بررسی هر یک از این مؤلفه‌ها و ر فضاهای عمومی مجتمع‌های مسکونی، انتظار می‌رود که سطح تعاملات اجتماعی ساکنین به میزان قابل‌توجهی افزایش یابد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابارشی، احمد و حسینی، سید یعقوب (1391) مدل‌سازی معادلات ساختاری، چاپ اول، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
  2. آبروکل، جیمز ال (1390) راهنمای جامع AMOS6، ترجمه دکتر کیومرث زرافشانی و مرضیه کشاورز، چاپ اول، کرمانشاه: انتشارات دانشگاه رازی.
  3. ­تقی‌پور، ملیحه و سلطان‌زاده، حسین (1396) نقش سازمان‌دهی محیط در تعامل اجتماعی ساکنان مجموعه‌های مسکونی شیراز؛ مجتمع‌های امیرکبیر، جنت، ابریشم، مطهری، نشریه برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، دوره 6، شماره 1، صص. 102-79.
  4. دادگران، سید محمد (1384) مبانی ارتباط‌جمعی، چاپ هشتم، تهران: نشر مروارید و فیروزه.
  5. دانش‌پور، عبدالهادی و چرخچیان، مریم (1386) فضاهای عمومی و عوامل مؤثر بر حیات جمعی، باغ نظر، دوره 4، شماره 7، صص. 28-19.
  6. ­ ذبیحی، حسین؛ حبیب، فرح؛ رهبری منش، کمال (1390) بررسی رابطه بین میزان رضایت از مجتمع‌های مسکونی و تأثیر مجتمع‌های مسکونی بر روابط انسان (مطالعه موردی چند مجتمع مسکونی در تهران)، مجله هویت شهر، دوره 5، شماره 8، صص. 118-103.
  7. سعیدی، مهدی؛ خیرالدین، رضا؛ بهزادفر، مصطفی (1399) تبیین عوامل مؤثر بر سرزندگی فضای عمومی مطالعه موردی: چهارراه ولیعصر شهر تهران، فصلنامه شهر پایدار، دوره 3، شماره 2، صص.123-105.
  8. سوهانگیر، سارا و نصیرسلامی، محمدرضا (1393) الگوهای خلق فضا در معماری با تکیه‌بر پارادایم‌های نظری پسامدرن، ماهنامه علمی باغ نظر، دوره 11، شماره 28، صص. 78-65.
  9. شوماخر، رندال ای و لومکس، ریچارد جی (1388) مقدمه‌ای بر مدل‌سازی معادله ساختاری، ترجمه وحید قاسمی، چاپ دوم، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
  10. کارمونا، متئو؛ هیت، تیم؛ تنراک؛ تیسدل، استیون (1394) مکان‌های عمومی، فضاهای شهری، ابعاد گوناگون طراحی شهری، ترجمه فریبا قرایی، زهرا اهری، اسماعیل صالحی و مهشید شکوهی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه هنر تهران.
  11. ­ کشفی، محمدعلی؛ حسینی، سید باقر؛ نوروزیان ملکی، سعید (1391) نقش فضاهای عمومی ساختمان‌های مسکونی بلندمرتبه در افزایش تعاملات اجتماعی ساکنان، مدیریت شهری، دوره 10، شماره 30، صص.17-1.
  12. کلانتری، بهرنگ (1392) نقش فضاهای عمومی در شکل‌گیری شهر شهروند مدار؛ مطالعه موردی منطقه 6 شهرداری تهران، پایان‌نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
  13. لنگ، جان (1383) آفرینش نظریه معماری (نقش علوم رفتاری در طراحی محیط)، ترجمه علیرضا عینی‌فر، چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  14. مدنی پور، علی (1391) فضاهای عمومی و خصوصی شهر، ترجمه فرشاد نوریان، انتشارات فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
  15. مودودی ارخودی، مهدی و محمدی، زهرا (1399) تبیین کیفیت زندگی ساکنان مسکن مهر؛ نمونه موردی: شهر قاین، فصلنامه شهر پایدار، دوره 3، شماره 2، صص.45-31.
  16. ­هاشم‌پور، پریسا و سامی، زیبا (1397) نقش کالبدی مجتمع‌های مسکونی در حیات پذیری اجتماعی (مطالعه موردی: مجتمع مسکونی امام (ره)، چمران و آسمان تبریز)، نشریه برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، دوره 5، شماره 7، صص. 78-68.
  17. یزدانی، سمیرا و تیموری، سیاوش (1391) فضای باز مجتمع‌های مسکونی بر افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین؛ نمونه موردی: سه مجتمع در اصفهان، نشریه هویت شهر، دوره 7، شماره 15، صص. 92-83.
  18. ­Marcus, Clare Cooper. & Sarkissian, Wendy. (1986) Housing as if People Mattered: Site Design Guildlines for MediumDensity Family Housing, First edition, California: University of California press.
  19. Abarashi, Ahmad. & Hosseini, Seyed Yaghoub. (2012) Structural Equations Modelling, First Edition, Tehran: Sociologists Publications. [In Persian].
  20. Arbruckle, L. James (2011) AMOS6 Comprehensive User's Guide, Translated by Kiumars Zarafshani & Marzieh Keshavarz, First Edition, Kermanshah: Razi University Press.
  21. Browne, Michael & Cudeck, Robert. (1993) Alternative ways of assessing model fit. K. Bollen. In testing structure equation models, Newburry Park, CA, sage publication, pp. 136-162.
  22. Carmona, Matthew. & Heath, Tim. & Oc, Taner. & Tiesdell, Steve. (2003) Public places urban spaces the dimensions of urban design, Translated by Fariba Gharai, Mahshid Shokouhi, Zahra Ahari and Esmail Salehi, Third Edition, Tehran: University of Arts Press. [In Persian].
  23. Dadgaran, Seyed Mohamad. (2005) Fundamentals of Collective Communication, 8th Edition, Tehran, Morvarid & Firouzeh Publications. [In Persian].
  24. Daneshpour, Abdolhadi. & Charkhchyan, Maryam. (2007) Public Spaces and Factors Affecting Collective Life, Bagh-e-Nazar, Vol.4, No.7, pp.19-28. [In Persian].
  25. Efroymson, Debra. & Thanh Ha, Tran Thi Kieu. & Thu Ha, Pham. (2009) Public Spaces: How they humanize cities. HealthBridge and WBB Trust, Dhaka.
  26. Farida, Naceur. (2013) Effects of outdoor shared spaces on social interaction in a housing estate in Algeria, Frontiers of Architectural Research, Vol.2, No.4, pp.457-467.
  27. Foth, Marcus & Hearn, Greg. (2007) Networked Individualism of Urban Residents; Discovering the Communicative Ecology in Inner-City Apartment Complexes. Information, Taylor & Francis England.
  28. Foth, Marcus. (2004) Designing networks for sustainable neighborhoods; A case study of a student apartment complex, Brisbane QLD, Australia.
  29. Habib, Farah. & Zabihi, Hossein. & Rahbarimanesh, Kamal. (2011) Relevance between Acquiescence of Habitations and Impacts on Relationships (Case Study: Ekbatan and Behjatabad Tehran), Hoviatshahr, Vol.5, No.8, pp.103-118. [In Persian].
  30. Hashempour, Parisa. & Sami, Ziba. (2018) The role of physical form (architecture) of residential complexes in social livability (Case study: residential complexes of Imam, Chamran, and Aseman Tabriz), Journal of Physical Development Planning, Vol.5, No.11, pp.68-78. [In Persian].
  31. Hatefi Shaoje, Somayeh. & Islami, Seyed Gholamreza. & Rezaei, Mahmud. (2020) Role of local and urban textures in promoting social interactions of residents and emphasizing living centers theory of Christopher Alexander, Frontiers of Architectural Research, Vol.10, No.1, pp.66-78.
  32. Jafari, Razieh & Mirza Koochak Khoshnevis, Ahmad. (2014) Effectiveness factors in promoting social interactions between residents in residential complexes, Trends in Life Sciences, Vol.3, No.4, pp.100-110.
  33. Kalantari, Behrang. (2013) The Role of Public Space in Forming Citizen-Based City (Case Study: District 6 of Tehran), Master Thesis, Shahid Beheshti University . [In Persian].
  34. Kashfi, Mohammad Ali. & Hoseini, Seyed Baqer. & Noroozian Maleki, Saeed. (2012) The role of public spaces of high-rise residential buildings in increasing the residents’ social interactions (Case study: International Tower of Tehran), International Journal of Rural and Urban Management, Vol.10, No.30, pp.7-18. [In Persian].
  35. Kazemzade, Mahshad & Shakouri, Reza. (2017) Enhancing social interaction in residential complexes; Case Study: Esfahan, Space Ontology International Hournal, Vol.6, No.2, pp. 1-8.
  36. Lang, Jon. (2004) Creating Architectural Theory (The Role of Behavioral Sciences in Environmental Design), Translated by Alireza Eynifar, 4TH Edition, Tehran: University of Tehran Press. [In Persian].
  37. Madanipour, Ali. (2010) Public and Private Space of the City, Translated by Farshad Nourian, ICT Publications of Tehran Municipality. [In Persian].
  38. Mamaghani, Nasser. & Parvardar Asadollahi, Azadeh. & Mortezaei, Seyed Reza. (2015) Designing for Improving Social relationship with Interaction Design Approach, Procedia and social behavioral sciences, Vol.201, pp.377-385
  39. Min, Byungho. & Lee, Jongmin. (2006) Children’s neighborhood place as a psychological and behavioral domain, Journal of Environmental Psychology,Vol.26, No.1, pp.51-71.
  40. Mododi Arkhudi & Mohammadi, Zahra (2020) Explaining the Mehr Housing Residents’ Quality of Life Case Study: Qaen City, Journal of Sustainable City, Vol.3, No.2, pp.31-45. [In Persian].
  41. Moztarzadeh, Hamed. & Sajjadi, Khatereh. (2019) Explaining the effective features of open and semi-open spaces in availibity and increase of social interactions in residential complexes, International Journal of Architecture and Urban Development, Vol.9, No.4, pp. 67-76.
  42. Pol, Enric. (2002) The theoretical background of the city identity-sustainability network, Environment and Behavior, Vol.34, No.1, pp.8-25.
  43. Saidi, Mehdi. * Kheirodin, Reza. & Behzadfar, Mostafa. (2020) Explaining the effective factors in vibrant of public space case study: Valiasr crossroad of Tehran City, Journal of Sustainable City, Vol.3, No.2, pp.105-123. [In Persian].
  44. Schumacker, E. Randall. & Lomax, G. Richard. (2004) A beginner's guide to structural equation modeling, Translated by Vahid Ghassemi, Second Edition, Tehran: Sociologists Publications. [In Persian].
  45. Scotthanson, Chris. & Scotthanson, Kelly. (2005) The Cohousing Handbook: A Place for Community, First edition, Canada: New Society Publishers.
  46. Sohangir, Sarah. & Nazir Salami, Mohammadreza. (2014) The patterns of creating space in architecture Relying on theoretical paradigms of postmodernism, Bagh-e-Nazar, Vol.11, No.28, pp.65-78. [In Persian].
  47. Taghipour, Malihe. & Soltanzadeh, Hossein. (2016) Investigating the Role of environmental Organization in Residents' Social Interaction in Residential Complexes of Shiraz (Case study: Amir Kabir, Jannat, Abrisham, and Motahhari complexes), Journal of Spatial Planning, Vol.6, No.20, pp.79-102. [In Persian].
  48. Turner, Jonathan. (1988) A theory of social interaction, Stanford Calif: Stanford University
  49. Williams, Jo. (2005) Designing neighbourhoods for social interactions: the case of cohousing, Journal of Urban Design, Vol.10, No.2, pp.195-227.
  50. Wood, Lisa. & Frank, Lawrence. & Giles-Corti, Billie. (2010) Sense of community and its relationship with walking and neighborhood design, Journal of Social Science & Medicine, Vol.70, pp.1381-1390.
  51. Xu, Chang. (2015) Effects of open space on neighbourly social interaction: the case of Hong Kong (Thesis), University of Hong Kong, Pokfulam, Hong Kong SAR. Retrieved from http://dx.doi.org/10.5353/th_b5571726.
  52. Yazdani, Samira. & Teimouri, Siavash. (2013) The Effect of Open Spaces of Residential Complexes on the Social Interactions of Residents, (Case Study: Three Residential Complexes in Isfahan), Hoviatshahr, Vol.7, No.15, pp.83-92. [In Persian].
مجله شهر پایدار
دوره 4، شماره 2
مرداد 1400
صفحه 23-40

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار