بررسی و تحلیل تطبیقی اثرات شاخص‌های پایداری در محلات شهری مطالعه موردی: شهر جدید رودیان

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا برنامه ریزی شهری ،واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی ،سمنان، ایران

10.22034/jsc.2020.237816.1274

چکیده

توسعه شهرهای کوچک همواره به‌عنوان یکی از سیاست‌های عمده در امر برنامه‌ریزی کشورهای درحال‌توسعه بوده است. تحلیل شاخص‌های پایداری محلات شهری برای برنامه‌ریزان شهری امری مهم تلقی می‌گردد. هدف از پژوهش حاضر سنجش و تحلیل سطح پایداری کالبدی، اقتصادی، زیستی، اجتماعی و امنیتی محلات شهری می‌باشد. پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی بوده و روش بررسی آن توصیفی تحلیلی می‌باشد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه افراد ساکن در شهر رودیان، در سال 1395 بود که از بین آن‌ها 359 نفر از افراد به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس انتخاب گردیدند. بدین‌جهت یک نمونه اولیه شامل 40 پرسشنامه در بین جامعه موردنظر پیش‌آزمون گردید و سپس با استفاده از داده‌های به‌دست‌آمده از این پرسشنامه‌ها و به کمک نرم‌افزار آماری SPSS میزان ضریب اعتماد با روش آلفای کرونباخ محاسبه گردید. این روش هماهنگی درونی ابزار اندازه‌گیری خصیصه‌های مختلف را ارزیابی می‌کند. در ادامه به‌منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌های حاصل از عملیات میدانی از آزمون آماری t تک نمونه‌ای برای سنجش وضعیت پایداری، از تحلیل واریانس برای مقایسه گویه‌ها در قالب نرم‌افزار SPSS و از مدل‌های تصمیم‌گیری ترکیبی WASPAS جهت رتبه‌بندی استفاده‌شده است. از یافته‌های این پژوهش می‌توان به این نتیجه رسید که محلات شهر رودیان ازنظر شاخص‌های توسعه پایدار محله‌ای متفاوت می‌باشند، شاخص‌های پایداری می‌تواند در ساماندهی محلات شهری اثرگذار باشد، محلات شهر رودیان ازنظر جمعیت و مساحت تفاوت‌های قابل‌ملاحظه‌ای با یکدیگر دارند و با شناخت مشکلات محلات و بهبود بخشیدن به آن‌ها و با قوت بخشیدن به شاخص‌های محله‌ای می‌توان به ساماندهی مناطق شهر دست‌یافت. نتایج این بررسی نشان می‌دهند عوامل اجتماعی ـ کالبدی در توانمند کردن محلات شهر رودیان نقش بسزایی دارند بنابراین رشد امنیت، خدمات، کیفیت زندگی، مشارکت و دسترسی در ایــن محلات درگرو ســامان‌دهی کالبدی آن‌ها اســت که در جریان آن راهبرد توانمند کردن اجراشدنی است.

کلیدواژه‌ها


1)      اذانی، مهری؛ مختاری ملک‌آبادی، رضا؛ حاجی آقاجونی کاشی، شیوا (1393) بررسی شاخص‌های توسعه پایدار محله‌ای (مطالعه موردی منطقه 1 شهر اصفهان)، برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، دوره 4، شماره 2، صص.152-129.
2)      برزگر، صادق؛ قربانی، علیرضا؛ رضایی‌نوری، طیبه (1397) تحلیل پایداری محله‌های شهری با تأکید بر شورای اجتماعی محلات، مطالعه موردی ناحیه دو منطقه یازده شهر مشهد، فصلنامه شهر پایدار، دوره 1، شماره 1، صص26-15.
3)      بزی، خدارحم؛ کیانی، اکبر؛ جواهری، عباس (1391) ارزیابی شاخص‌های پایداری محله‌های مسکونی مطالعه موردی: شهر مامونیه- استان مرکزی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، دوره ۲۷، شماره ۴، صص.۲۴۶-۲۲۵.
4)      پروزن، ادریس؛ کرکه آبادی، زینب؛ ارغان، عباس (1397) سنجش شاخص‌های توسعه پایدار در جهت شکل‌گیری توسعه پایدار محله‌ای در شهر مهاباد، فصلنامه شهر پایدار، دوره1، شماره1، صص.40-27.
5)      پیربابایی، محمدتقی و سجادزاده، حسن (1390) تعلق جمعی به مکان، تحقق سکونت اجتماعی در محله سنتی، باغ نظر، دوره 8، شماره 16، صص.28-17.
6)      توکلی‌نیا، جمیله و استادی‌سیسی، منصور (1395) تحلیل پایداری محله‌های کلان‌شهر تهران با تأکید بر عملکرد شورایاری‌ها نمونه موردی: محله‌های اوین، درکه و ولنجک، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره42 ، شماره70، ص. 43-29.
7)      حسین زاده دلیر، کریم (1385) روش جای پای اکولوژیکی در پایداری کلان‌شهرها با نگرشی بر کلان‌شهر تهران، نشریه تحقیقات جغرافیایی، دوره 21، شماره3، صص. 101-83.
8)      حاجی علی‌اکبری، کاوه (1396) شناسایی شاخص‌های مؤثر بر تحقق پایداری محله از جنبه کارکردی مورد پژوهی: محلات دارای بافت فرسوده در شهر تهران، باغ نظر، دوره 14، شماره 51، صص. 60-45.
9)      خاکپور، براتعلی؛ مافی، عزت الله؛ باوان پوری، علیرضا (1388) نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار محله‌ای (نمونه: کوی سجادیه مشهد)، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، دوره7، شماره12، صص.81-55.
10)   خادم مؤخر، الناز؛ قرایی، فریبا؛ قاسمی اصفهانی، مروارید (1396) شناسایی میزان تأثیر هویت بافت‌های محلات بر رضایت ساکنان از محیط زندگی (نمونه موردی: محله علی‌قلی‌آقا و ولیعصر در اصفهان)، فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی، دوره 7، شماره 25، صص. 78-59.
11)   رحمانی، جواد و پورجعفر، محمدرضا (1395) تحلیل و بررسی شاخص‌های مؤثر در هویت محله (نمونه موردی: محله مسگرهای شهر زنجان)، نشریه معماری و شهر پایدار، دوره 4، شماره 1، صص.30-19.
12)   ساسان پور، فرزانه؛ موحد، علی؛ مصطفوی صاحب، سوران؛ یوسفی فشکی، محسن (1393) ارزیابی پایداری محلات شهری در شهر سقز، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 2، شماره 1، صص.94-73.
13)   سرایی، محمدحسین، روستا، مجتبی، اشنویی، امیر (1394) ارزیابی هویت محله‌ای در شهر جهرم، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 3، شماره 1، صص.69-48.
14)   شماعی، علی؛ ساسان پور، فرزانه؛ مرادی، ثروت الله (1396) ارزیابی پایداری محله‌های شهری با استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره (موردمطالعه: محله‌های منطقه 6 شهرداری تهران)، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، دوره 19، شماره 2، صص.178-161.
15)   شاطریان، محسن؛ محمدی، اکرم؛ مومن بیک، زهرا (1396) بررسی تأثیر معیارهای اجتماعی و کالبدی بر توانمند کردن محلات شهری (مطالعه موردی: محله بازار شهر کاشان)، برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، دوره 7، شماره 1، صص.21-1.
16)   شورجه، محمود (1396) جغرافیای شهری معاصر مبانی و کاربرد، چاپ اول، تهران: انتشارات پرهام نقش.
17)   عزیزی، محمدمهدی (1385) محله مسکونی پایدار: مطالعه موردی نارمک، نشریه هنرهای زیبا، دوره 27، صص.46-35.
18)   کیانی، اکبر؛ غلامی فـاردقی حسن؛ وحــدتی، معصــومه (1391) سنجش و ارزیابی ظرفیت زیست اجتماعی محلات در شهرهای کوچک با مدل ELECTRE (مطالعه موردی شهر درق). فصلنامه برنامه‌ریزی شهری، دوره3، شماره11، صص. 59-72.
19)   کاظمیان، غلامرضا؛ مشکینی، ابوالفضل؛ بیگلری، شادی (۱۳۹۰) ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در پایداری محله‌ای ناحیه دو شهرداری منطقه ۴ تهران (محله‌های مجیدیه، شمس‌آباد و کالاد)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره ۱۸، شماره ۲۱، صص. ۲۸-۷.
20)   مرصوصی، نفیسه؛ پورمحمدی، محمدرضا؛ نصیری، اسماعیل؛ محمدزاده، یوسف (1392) ارزیابی توسعه پایدار کلان‌شهر تبریز. دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، دوره 4، شماره 8، صص. 66-45.
21)   ملک افضلی، علی‌اصغر؛ کلانتری، میترا؛ بهارستانی، شیوا (1397) بررسی شاخصه‌های توسعه پایدار در محله‌های حاشیه‌نشین مطالعه موردی: محله قلعه کامکار قم، فصلنامه شهر پایدار، دوره 1، شماره 3، صص.94-81.
22)   معصومی، سلمان (1389) توسعه محله‌ای در راستای پایداری کلان‌شهر تهران، تهران: انتشارات جامعه و فرهنگ.
23)   هاشمی معصوم‌آباد، رضا (1397) تحلیلی بر وضعیت کالبدی- فضایی کانون‌های محله‌ای و ارائه راهکارهای مناسب (پژوهش موردی: محدوده محله پیرمادر، شهر اردبیل)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی.
24)   متینی مریم؛ سعیدی رضوانی، نوید؛ احمدیان، رضا (۱۳۹۳) معیارهای طراحی محلات مبتنی بر رویکرد شهر دوستدار کودک (نمونه موردی محله فرهنگ مشهد)، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره ۴، شماره ۱۵، صص.۱۱۲-۹۱.
25)   آوی، فریدمن (1396) مفاهیم پایه در محلات پایدار، ترجمه: حامد مضطرزاده و وحیده حجتی، تهران: انتشارات طحان.
26)   نظم فر، حسین و پاشازاده، اصغر (1397) ارزیابی سطح پایداری محله‌های مسکونی در نواحی پیرا- شهری (مطالعه موردی: شهر اردبیل)، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دوره 29، شماره 1، صص.64-43.
27)   هوشیار، حسن و شریفی، بایزید (1396) ارزیابی وضعیت پایداری محله‌ها در شهرهای مرزی (مطالعه موردی: محله‌های شهر پیرانشهر)، جغرافیای اجتماعی شهری، دوره 4، شماره 1، صص.168-149.
28)   یوسفی، نیلوفر (1393) سنجش امنیت در محلات شهری (مطالعه موردی محلات مرداویج و مفت آباد شهر اصفهان)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، دوره 3، شماره 11، صص.69-53.
29)   نظریان، اصغر (1391) پویایی نظام شهری ایران، چاپ سوم، تهران: مبتکران.
30) Abis, E. & Garau, C. (2016) An assessment of the effectiveness of strategic spatial planning: A study of Sardinian municipalities, Eur Plan Stud,Vol.24, pp.139–162.
31) Cugurullo, F. (2017) Exposing smart cities and eco-cities: Frankenstein urbanism and the sustainability challenges of the experimental city, Environ Plan, Vol.50, pp.1–20.
32) Flanagan, w. C. (1993) Cont emporary urban society, universit y press, Cambridge, England.
33) Kaur, H. & Garg, P. (2019) Urban sustainability assessment tools: A review, Journal of Cleaner Production, Vol.210, pp.146-158
34) Stouten, P. (2014) Features for Sustanable Urban Neighborhood Development, Department of Urbanism, Faculty of Architecture Delft University of Technology Delft, Netherlands, Int Journal for Housing Science, Vol.38, No.2, pp.71-79.
35) Muhammadi, A. & Pashazadeh, A. (2015) Stability level measurement at Ardebil city sectors by focusing on rural centers, Urban studies Magazine, Vol.11, pp.64-51. (in Persian)
36) Rafieian, M. & Forouzandeh, M. & Dadashpour, H. (2012) Sector-based planning recognition in urban old tissues. Case study: Tehran Sanglaj sector, Urban and regional studies and researches, Vol.25, pp.89-106. (in Persian)
37) Wates, N. (2006) The Community Planning Handbook How People Can Shape Their Cities, Towns And Villages In Any Part Of The World, First published in the UK in 2000 by Earth scan Reprinted 2006.
38) Yıldız, S. & Yılmaz, M. & Kıvrak, S. & Gultekin, B. A. (2016) Neighborhood Sustainability Assessment Tools and a Comparative Analysis of Five Different Assessment Tools, Plan lama, Vol.26, No.2, pp.93–100.