بررسی نقش راهبردِ بازآفرینی در ساماندهی بافت‌های قدیمی و فرسوده شهرها با رویکرد توسعه پایدار مطالعه موردی: محله غریبان شهر اردبیل

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22034/jsc.2020.215738.1183

چکیده

موضوع فرسودگی بافت قدیمی، امروزه یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و مسائل اغلب شهرهای کهن ایرانی است که فرا روی جامعه‌ی تصمیم گیران و برنامه ریزان شهری قرارگرفته است. در دهه‌های اخیر رشد شتابان شهرنشینی و توسعه و گسترش بی‌رویه شهرها؛ تنگناها، معضلات و پیچیدگی‌هایی را به همراه داشته که شدت یافتن ضرباهنگ "تغییر فضایی- کالبدی" در بخش‌های قدیمی و‌ مرکزی شهرها از پیامدهای آن پدیده بوده است. پژوهش حاضر به دنبال بررسی و ارزیابی بازآفرینی محله قدیمی غریبان شهر اردبیل، در جهت تحرک و سرزندگی با ایجاد سلسله‌مراتب خدماتی، افزایش کیفیت‌های محیطی و ارتقای ایمنی و امنیت محلی می‌باشد. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی بوده و برای ارزیابی بازآفرینی، چهار مؤلفه کالبدی، محیطی، اجتماعی و اقتصادی با زیرمعیارهایشان موردبررسی قرارگرفته است. جامعه آماری شامل کل جمعیت محله موردمطالعه به تعداد 3335 نفر می‌باشد که برمبنای فرمول کوکران350 نفر به‌عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. جهت تجزیه‌وتحلیل آماری داده‌ها از نرم‌افزار SPSS استفاده گردید. در بخش آمار توصیفی از میانگین و انحراف معیار و در بخش آمار استنباطی از آزمون T تک نمونه‌ای و تحلیل واریانس و لون استفاده به عمل آمد. نتایج آزمون تی تک نمونه‌ای تفاوت معنی‌داری را بین میانگین تأثیر بازآفرینی محله غریبان بر کاهش مشکلات کالبدی، اجتماعی و اقتصادی نشان می‌دهد، بنابراین می‌توان گفت که بازآفرینی محله غریبان بر کاهش مشکلات کالبدی، اجتماعی و اقتصادی محله غریبان کاملاً مؤثر است. اما میانگین متغیر کیفیت محیطی کمتر از میانگین نظری 3 بوده و می‌توان گفت بازآفرینی محله غریبان بر کاهش مشکلات کیفیت محیطی محله غریبان چندان مؤثر نبوده است.

کلیدواژه‌ها


1)      احمدی، مارال؛ عندلیب، علیرضا؛ ماجدی، حمید؛ سعیده زرآبادی، زهرا السادات (1398) تحلیلی بر جایگاه سرمایه‌های اجتماعی در بازآفرینی بافت فرسوده تاریخی محله امامزاده یحیی با به‌کارگیری معادلات ساختاری، مجله دانش شهرسازی، دوره 3، شماره 2، صص. 63-49.
2)      پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث؛ کشاورز، مهناز (1389) سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به‌عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسودة شهری، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، سال 1، شماره 1، صص. 92-73.
3)      پیوسته‌گر، یعقوب؛ محمدی دوست، سلیمان؛ حیدری، علی‌اکبر؛ رحیمی، عنایت‌الله (1396) ذهنیت سنجی در خصوص عملکرد دفاتر تسهیلگری بافت‌های فرسوده شهری در فرایند بازآفرینی شهری جامع پایدار(نمونه موردی دفاتر تسهیل گری کلان‌شهر شیراز)، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 8، شماره 30، صص. 244-225.
4)      توکلی، نجمه؛ مؤیدفر، سعیده؛ ذاکریان، ملیحه (1396) نقش سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های مردمی در بازآفرینی بافت‌های فرسوده شهری (مطالعه موردی: محله مهدیه واقع در ناحیه غرب شهرکرد)، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی،دوره 12، شماره4،  پیاپی 41، صص. 914-895.
5)      رابرتز، پیتر و هیو، سایک (1393) بازآفرینی شهری، ترجمه محمد سعید ایزدی و پیروز حناچی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
6)      زنگی آبادی، علی؛ مؤیدفر، سعیده؛ غفورزاده، مجتبی (1394) ارزیابی باززنده سازی بافت‌های قدیم شهری در راستای توسعه پایدار (شهر یزد)، مجله مطالعات ساختار و کارکرد شهری،  دوره3، شماره 9، ‏صص.159–131.
7)      سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی (1397) آرشیو اطلاعاتی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اردبیل.
8)      سجادزاده، حسن؛ حمیدی­نیا، مریم؛ دالوند، رضوان (1396) سنجش و ارزیابی ابعاد محرک توسعه در بازآفرینی محله‌های سنتی (نمونه موردی: محله حاجی در بافت تاریخی شهر همدان)، مجله جغرافیا و توسعه، دوره15، شماره ۴۹، صص.22- 1.
9)      سرور، هوشنگ (1398) شناسایی بافت‌های فرسوده شهری بر اساس شاخص‌های کالبدی مطالعه موردی: منطقه یک شهر تبریز، فصلنامه شهر پایدار، دوره2، شماره1، صص. 14-1.
10)   شمس، مجید و یعقوبی، مهدی (1398) بازآفرینی بافت فرسوده با رویکرد توسعه پایدار (مطالعه موردی: شهر ایلام)، فصلنامه شهر پایدار، دورۀ 2، شمارۀ 1، صص. 77-63.
11)   فرجی، امین؛ میره­ای، محمد؛ شارقی، کاترین (1396) بررسی سیاست‌های نوسازی بافت فرسوده شهری موردمطالعه: شهر کرج، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دوره5، شماره 1، صص.72-55.
12)   فیروزی، محمدعلی؛ امان‌پور، سعید؛ زارعی، جواد (1398) تحلیل بسترهای نهادی تحقق مدیریت یکپارچه در بازآفرینی شهری پایدار بافت‌های فرسوده (منطقۀ موردی: شهر اهواز)، فصلنامه مطالعات پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 51، شماره 4، صص.909-891.
13)   قدیری، محمود و ممسنی، سوگل (1393) تحلیل تطبیقی شاخص‌های توسعه پایدار شهر بوشهر با مناطق شهری کشور، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال14، شماره 35، صص.72-49.
14)   لطیفی، غلام‌رضا و صفری چابک، ندا (1392) بازآفرینی مفهوم محله در شهرهای ایرانی اسلامی بر پایه اصول نوشهر گرایی، فصلنامه مطالعات شهری، ، دوره 2، شماره 8، صص.12-3.
15)   متقی شهری، سهیلا؛ مظاهریان، حامد؛ آدینه، علی (1396) بازآفرینی شهری با رویکرد حفظ ساختار تاریخی محله (نمونه موردی: محله سرشور مشهد)، کنفرانس بین‌المللی تازه‌های مدیریت شهری، عمران و فناوری در معماری مدرن، دبی.
16)   محمدی سرین دیزج، مهدی و مهاجری، لیلا (1398) ارزیابی توسعه محله‌ای در سکونتگاه‌های شهری موردمطالعه: محله زرناس اردبیل، دومین کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام، تبریز، دانشگاه تبریز.
17)   مشکینی، ابوالفضل؛ موحد، علی؛ احمدی‌فرد، نرگس (1395) بررسی سیاست بازآفرینی در بافت‌های فرسودۀ شهری با استفاده از ماتریس SWOT و QSPM (مطالعۀ موردی: منطقۀ 12 کلان‌شهر تهران)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دورۀ 4، شمارۀ 4، صص.568-549.
18)   مشهدی­زاده دهاقانی، ناصر و رستمی، فرامرز (1393) ساماندهی و توانمند کردن محلات نابسامان با رویکرد ارزش‌گرایی، هفت شهر، ، دوره4، شمارة 45-46، صص.71-52.
19)   مهاجری، لیلا؛ زرافشان، عطاءاله؛ محمدی سرین دیزج، مهدی (1397) بازآفرینی بافت فرسوده شهری (نمونه موردی: شهر اردبیل)، کنفرانس ملی پژوهش‌های نوین معماری و شهرسازی در هزاره سوم، مراغه، دانشگاه مراغه.
20)   مهندسین مشاور ایوان نقش‌جهان (1386) برنامه راهبردی حفظ، احیاء و باز زنده سازی بافت باارزش فرهنگی تاریخی اردبیل؛ سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری اردبیل.
21)   مهندسین مشاور طراحان بافت و معماری (1391) طرح بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر اردبیل؛ وزارت مسکن و شهرسازی؛ شرکت عمران و بهسازی شهری ایران.
22)   مهندسین مشاور طرح و معماری (1388)  مطالعات بافت فرسوده محله زینبیه اصفهان، سازمان بهسازی و نوسازی شهرداری اصفهان.
23)   نژاد ابراهیمی، احد و نژداغی، نسترن (1397) بازآفرینی شهری اجتماع‌محور از طریق آموزش براساس فلسفۀ رئالیسم اسلامی در بافت تاریخی محله سرخاب تبریز، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 9، شمارۀ 35،صص. 150-139.
24)   نظریان، اصغر؛ زال نژاد، کاوه؛ کاکوان، رضا؛ مجاوری، کوروش (1393) راهبردهایی برای ساماندهی بافت فرسوده منطقه ۱ شهرداری تهران (بخش دوم)، نشریه صنعت مقاوم‌سازی و بهسازی، سال 3، شماره ۹، صص.70- 52.
25) Alpopi, Cristina. & Manole, Cristina. (2014) Integrated urban regeneration- solution for city revitalizes, procedia economics and finance, Vol.6, pp.178- 185.
26) Assefa, G. & Frostell, B. (2007) Social Sustainability and Social Acceptance in technology Assessment: A Case Study of Energy Technologies, Technologies in Society, Vol.29, pp.63-78
27) Charlie, M. (2017) Using Information for Sustainable Urban Reconstruction, Innovation Study No 4, Center for Human for Ecology, University For Edinburgh.
28) Cheuk, Man& . HO, Edmond. (2012) Renewing the urban regeneration approach in Hong Kong, Discovery-ss student E-journal, College of Liberal Arts and Social Sciences , Hong Kong.
29) Diamond, John. & Liddle, Joyce. (2009) Regeneration Management and globalization: Developing a synthesis Local Government Studies, Vol.35, No.3, pp. 293-298.
30) Masum, Fahria. (2011) Strengthening Individual and Institutional Capacity and Developing Framework for Good Governance: The Need for an Integrated Approach for Proper Land Administration, Bridging the Gap between Cultures Marrakech, Morocco, 18-22 May.
31) Obeng-Odoom, F. (2017) Urban Governance in Africa Today: Reframing, Experiences, and Lessons, Growth and Change, Vol.48, No.1, pp.4-21.
32) Peerapun, W. (2018) Participatory Planning Approach to Urban Conservation and Regeneration in Amphawa Community, Thailand, Asian Journal of Environment- Behaviour Studies, Vol.3, No.6, pp.147-155.
33) Robert, P. & Sykes, H. (2000) Urban Regeneration: Handbook, Londan: Sage Publications.
34) Rokiwan, Gilson. (2011) The Life style in urban planning, European Experience, Newcastle university .
35) Zhang, Chun. & Lu, Bin. (2015) Residential satisfaction in traditional and redeveloped inner city neighborhood: A tale of two neighborhoods in Beijing, Travel Behaviour and Society, Vol.5, pp.23-36.