ارزیابی نقش ساختار شهر کودک در تحقق‌ پذیری توسعه محلات مطالعه موردی: محلات شهر یزد

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، خوراسگان، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

3 استاد هیدروژئولوژی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

4 استادیار زمین شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، خوراسگان، ایران

10.22034/jsc.2020.195824.1077

چکیده

در برنامه‌ریزی شهری و شهرسازی رویکردهای نوینی در زمینه بررسی ادراک کودک از شهر و شناخت نیازهای او در شهر شکل‌گرفته است. هدف عمده این تلاش‌ها ایجاد شهرهای دوستدار کودک می‌باشد که در کنار ایجاد فضایی امن برای زندگی، فضایی نوآورانه برای پرورش خلاقیت کودکان ایجاد گردد از همین روی، شهرها بیشتر برای بزرگ‌سالان ساخته ‌و پرداخته می‌شود. بنابراین شهر موردنیاز کودکان باید بازنمایی از حقوق آن‌ها باشد، شهری که بتواند تعالی تربیتی و منش کودک را زمینه‌سازی کند و کودکان را برای فردایی بهتر و سالم جامعه‌پذیر کند. هدف از پژوهش حاضر سطح‌بندی و رتبه‌بندی کردن محلات شهر یزد ازلحاظ معیارهای شهر دوستدار کودک است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش محلات شهر یزد را شامل می‌شود. برای جمع‌آوری داده‌ها از روش کتابخانه‌ای - میدانی بهره گرفته شد. در تحقیق حاضر با استفاده از روش نمونه‌گیری دلفی، حجم نمونه به تعداد 20 نفر از کارشناسان و متخصصین شهری در نظر گرفته‌شده است؛ درواقع روش دلفی، روشی نظام‌یافته است که بر آراء هیئتی از کارشناسان مستقل متکی می‌باشد و تعداد نمونه از فرمول خاصی پیروی نمی‌کند. به‌منظور رتبه‌بندی و سطح‌بندی محلات شهر یزد 10 شاخص مورد ارزیابی قرارگرفته شده است. قلمرو مکانی این تحقیق، شهر یزد و ازنظر قلمرو زمانی تهیه داده‌ها را می‌توان مربوط به سال 1395 دانست. برای تحلیل ابتدا شاخص‌های شهر دوستدار کودک را ازلحاظ اهمیت با استفاده از مدل ANP ارزش‌گذاری کرده و سپس با استفاده از مدل Vikor اقدام به سطح‌بندی محلات شهر یزد شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد شهر یزد ازلحاظ شاخص‌های شهر دوستدار کودک کاملاً متفاوت بوده، به‌طوری‌که برخی محلات در سطح بالای برخورداری و برخی دیگر در سطح خیلی پایین قرارگرفته‌اند. یافته‌های تحقیق نشان می­دهد که محله صفائیه برخوردارترین محله و در رتبه اول این شهر قرارگرفته است و محلات فهادان، مهدی‌آباد، سجادیه، امیرآباد، کشتارگاه کم برخوردارترین محلات و در رتبه 7 سطح‌بندی قرارگرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها


1)      ابراهیمی، حمیدرضا؛ سعیدی رضوانی، نوید؛ معانی منجیلی، آرزو (1390) تدوین اصول و طراحی فضاهای بازی کودکان با تأکید بر گروه سنی 5 تا 12 سال (مطالعه موردی رشت)، فصلنامه باغ نظر، دوره 8، شماره 19، صص. 42-31.
2)      ارمغان، مریم و عبدلی، ناهید (1395) کودکان در شهر بررسی ساختار فضایی مسکن و شهر در ارتباط بافرهنگ کودکی در منطقه 11 تهران، نشریه پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دوره 6، شماره 2، صص. 48-27.
3)      امیری، سپیده و شکوهی، علی (1393) بررسی تجارب داخلی و خارجی در زمینه شهرهای دوستدار کودک، کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران.
4)      امیری، مقصود (۱۳۸۶) تصمیم‌گیری گروهی برای انتخاب ابزار ماشین با استفاده از روش ویکور فازی، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت صنعتی، سال 6، شماره ۱۶، صص. ۱۸۸- ۱۶۷.
5)      بهاروند، شکوفه (1393) بررسی و بازبینی مفهوم شهر دوستدار کودک از مشارکت سازی کودکان تا استانداردهای طراحی، با ارائه راهکارهای اجرایی و راهبردی، نشریه مدیریت شهری، دوره13، شماره 34، صص. 322-296.
6)      پوشیده نامجور، رضا (1394) طراحی شهر دوستدار کودک با تأکید بر پرورش خلاقیت کودکان، مطالعه موردی: محله گلسار رشت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد گروه شهرسازی، به راهنمایی مهرناز مولوی، دانشگاه گیلان.
7)      تعلقی، اعظم و بیگدلی، سونا (1394) مناسب‌سازی فضای شهری برای کودکان (نمونه موردی: گنبدکاووس) اولین همایش ملی شهر؛ زندگی، آرامش، 5 اسفندماه 1394، دانشگاه آزاد اسلامی مینودشت.
8)      توسلی، محمود و بنیادی، ناصر (1369) طراحی فضاهای شهری، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
9)      خلیلیان اشکذری، سمانه و شفیعی عرب، میرعلی (1394) تحلیل شاخص‌های شهر دوستدار کودک CFC از دید کودکان (مطالعه موردی: شهر امیرکلا)، اولین کنفرانس علمی – پژوهشی افق‌های نوین در علوم جغرافیا و برنامه‌ریزی، معماری و شهرسازی ایران، 26 مردادماه 1394، تهران.
10)   داوود زاده غلامی، مینا و لطفی، کوروش (1395) برنامه‌ریزی در راستای ایجاد شهر دوستدار کودک (نمونه موردی، شوشتر)، دومین کنفرانس بین‌المللی یافته‌های نوین پژوهشی در مهندسی عمران، معماری و مدیریت شهری، 30 اردیبهشت‌ماه 1395.
11)   رضا عباسیان (1395) تبیین ارتباط بین اصول شهر یادگیری و ارتقاء خلاقیت کودکان در فضای شهری پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، به راهنمایی پویان شهابیان، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.
12)   رضویان، احسان (1378) شهر کودک. پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکزی.
13)   شارپ، سونیا؛ کاوی، هلن (1379) مشاوره و حمایت کودکان در برابر ناملایمات، تهران: انتشارات آتیه.
14)   شوای، فرانسوا (1388) شهرسازی تخیلات و واقعیات، ترجمه محسن حبیبی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
15)   شیعه، اسماعیل (1386) آماده‌سازی شهر برای کودکان، سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران، تهران: انتشارات مؤسسه نشر شهر.
16)   صدوقیان‌زاده، مینوش (1375) بلندمرتبه‌سازی و فضای شهری: رهنمودهایی برای ساماندهی بلندمرتبه‌سازی، تهران: انتشارات مرکز مطالعات برنامه‌ریزی شهری وزارت کشور.
17)   ضیایی، پیمان و واله، مونا (1392) شهر کودکانه، تهران: انتشارات تیسا.
18)   عبدالله‌زاده، علیرضا؛ سرورزاده، سید کوروش؛ محمدی، زهرا (1397) مطالعه کارکرد امنیت در بافت‌های تاریخی با رویکرد شهر دوستدار کودک نمونه موردی: محله بالا کفت بالا شیراز، فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال 5، شماره 17، صص. 25-7.
19)   غفاری، علی؛ قلعه‌نویی، محمود؛ عمادی، خشایار (1393) شهر دوستدار کودک؛ ارزیابی و مقایسه چگونگی پاسخگویی به اصول شهر دوستدار کودک در بافت‌های جدید و سنتی ایران، هویت شهر، دوره8، شماره 18، صص.38-27.
20)   فرح پور، احمد (1388) باغ کودک هزاره سوم، پایان‌نامه کارشناسی ارشد منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
21)  قره بیگلو، مینو (1391) نقش عوامـل محیطـی در پرورش خلاقیت کودکان، ماهنامه منظر، دوره4، شماره، 19، صص.91-86.
22)   کاشانی جو، خشایار؛ هرزندی، سارا؛ فتح العلومی، ایل‌ناز (1392) بررسی معیارهای طراحی مطلوب فضای شهری برای کودکان (نمونه موردی: محله نظامیه تهران)، معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، دوره 5، شماره 11، صص.249-239.
23)   کامل‌نیا، حامد و حقیر، سعید (۱۳۸۸) الگوهای طراحی فضای سبز در شهر دوستدار کودک (نمونه موردی: شهر دوستدار کودک بم)، فصلنامه باغ نظر، سال 6، شماره 12، صص 88-77.
24)   کربلایی حسینی غیاثوند، ابوالفضل؛ جمال‌الدین، سهیلی (1393) بررسی ویژگی‌های شهر دوست‌داشتنی از نگاه کودکان، مطالعه موردی: منطقه 2 شهرداری قزوین، فصلنامه مطالعات شهری، دوره3، شماره 9، صص 68-59.
25)   کرمی، مهسا (1397) مطالعه شهربازی معاصر ایران با رویکرد شهر دوستدار کودک مطالعه موردی: شهر جدید صدرا در شیراز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه ایلام.
26)   کیانی، اکبر و اسماعیل‌زاده کواکی، علی (1391) تحلیل و برنامه‌ریزی شهر دوستدار کودک از دیدگاه کودکان (مطالعه موردی: قوچان)، باغ نظر، شماره 20، سال 9، صص 62-51.
27)   گودرزیان، زهرا (1385) فقر کودکان در جهان درحال‌توسعه (مقاله ماری شو)، دوره 10، شماره100-101 صص. 46-43.
28)   مبهوت، محمدرضا؛ یونسی، زهرا؛ حسینی، محمد (1393) شهر ایده‌آل کودکان ایرانی نمونه موردی: شهر مشهد، اولین همایش ملی در جستجوی شهر فردا واکاوی مفاهیم و مصادیق شهر اسلامی – ایرانی، تهران، شرکت دیبا افق رایا.
29)   مرکز آمار ایران، (1335-1395) سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان یزد.
30)   منوچهری، بهار و علیـزاده، کتـایون (1393) شـهر دوستدار کودک، گامی به‌سوی شهر پایـدار آینده (نمونه موردمطالعه: شهر مشهد)، اولین همایش ملی در جستجوی شهر فردا واکاوی مفاهیم و مصادیق در شهر اسلامی ـ ایرانـی، تهران، ایران، مهرماه 1393، شـرکت دیبـا افـق رایا.
31)   میلی، افسانه (۱۳۹۰) طراحی فضای شهری دوستدار کودک در بافت‌های فرسوده، مطالعه موردی: محله نظامیه در منطقه ۱۲ تهران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
32)   نصیری، معصومه؛ اعظمی، هادی (1385) نابرابری‌های شهری تهدیدی برای امنیت اجتماعی تهران، رویکردی در جغرافیای سیاسی، فصلنامه ژئوپلیتیک، دوره 2، شماره 3، صص. 61-42.
33)   نوابخش، مهرداد و ارجمند سیاه‌پوش، اسحاق (1388) مبانی توسعه پایدار شهری، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
34)   هارت، راجر (1380) مشارکت کودکان و نوجوانان، ترجمه فرید طاهری، تهران: انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی با همکاری یونیسف.
35)   هدایت اله (1386) مسائل اجتماعی ایران، تهران: انتشارات آریانا.
36) Bagheri, M. & Safavi, S. (2014) the role of sustainable development in child friendly communities to improve children's health and well-being (case study: Zanjan city, iran), journal of civil engineering and urbanism, Vol.4, pp. 35-40.
37) Broberg, A. & Kyttä, M. & Fagerho, N. (2013) "Child-friendly urban structures: Bullerby revisited", Journal of Environmental Psychology, Vol.35, pp.110-120.
38) Chawla, L (1997) Growing up in cities: a report on research under way" Environment and Urbanization, Vol.9, No.2, pp.247-251.
39) Corsi, Marco. (2002) The child friendly cities initiative in Italy, Environment and Urbanization, Vol.14, No.2, pp. 45-58.
40) Coulton, C. & Korbin, J. (2007) Indicators of child well-being through a neighborhood lens, Social Indicators Research, Vol.84, pp.349–361.
41) Horelli, L. (2007) Constructing a Theoretical Framework for Environmental Child Friendliness, Children, Youth and Environments, Vol.17, No.4, pp.267-292.
42) kytta, M. (2002) Affordances Of Children’s Environments In The Context Of Cities, Small Towns, Suburbs And Rural Villages In Finland And Belarus", Journal of Environmental Psychology, Vol.22, pp.109-123.
43) Malone, K. (2008) b, How child-friendly is my community? A study of the child friendliness of the City of Brimbank, University of Wollongong, Wollongong.
44) Malone, K., & Rudner, J. (2016) Child-Friendly and Sustainable Cities: Exploring Global Studies on Children’s Freedom, Mobility, and Risk. Risk, Protection, Provision and Policy, Publisher : Springer.
45) Maosheng, Li. & Jinshu, Li. (2017) Analysis of methods of allocating grass space for the design of child-friendly cities: a case study of Changsha, Urban Transitions Conference Shanghai, pp.790-801.
46) Opricovic, S. & Tzeng, G. (2007) Extended VIKOR method in comparison with outranking methods, European Journal of Operational Research, Vol.178, No.2, pp.514-529.
47) Pieterse, S. (2012) "Child Friendly Cities", Delft University of Technology.
48) Riggio, E. (2002) Child friendly cities. Good governance in the best interests of the child. Journal of Environment & Urbanization, Vol.14, No.2, pp.45-58.
49) UNICEF. (2012) Child friendly cities, Retrieved from www. Childfriendly cities. Org.
50) Wessells, M. & Kostelny, K. (2013) Child Friendly Spaces: Toward a Grounded, CommunityBased Approach for Strengthening Child Protection Practice in Humanitarian Crises, Child Abuse and Neglect, No. 37, pp.29-40.
51) Woolcock, G. & Gleeson, B. (2007) Child-Friendly Cities: Critically Exploring the Evidence Base of a Resurgent Agenda, State of Australian Cities Conference. Adelaide, University of South Australia.