ارزیابی زیست پذیری در بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی: منطقه یک شهر قزوین

نوع مقاله : مقاله مستخرج از پایان نامه

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

10.22034/jsc.2019.195007.1072

چکیده

ایده شهر زیست‌پذیر در بافت‌های فرسوده شهری، خلق مراکز شهری پویا می‌باشد و عمدتاً بر خلق محله‌های پایدار و زیست پذیری این بافت‌ها تأکید دارد و هدف آن ارتقا کیفیت فضاهای شهری این بافت‌ها می‌باشد. درواقع زیست پذیری بافت‌های فرسوده شهری به مجموعه ارزیابی‌هایی اطلاق می‌گردد که برای بهبود وضع موجود بافت‌های مسئله‌دار شهر صورت می‌گیرد و نتایج آن موجب ارتقای کیفی بافت می‌گردد و می‌تواند به‌صورت موضعی حیات نوینی را به بافت داده و ساختار اقتصادی-اجتماعی، زیست‌محیطی و کالبدی را مطلوب برای زیست نماید. پژوهش حاضر با بهره‌گیری از تکنیک تصمیم‌گیری چندمعیاره ویکور و باهدف ارزیابی زیست پذیری بافت فرسوده نواحی یک، دو و سه از منطقه یک شهرداری شهر قزوین صورت گرفته است. بدین منظور ابتدا بامطالعه اسنادی تمامی عوامل دخیل در زیست پذیری بافت‌های فرسوده در سطح ناحیه مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت و با بهره‌گیری از نظرات متخصصین مؤلفه‌ها در 5 بُعد (اقتصادی، اجتماعی، خدمات و زیرساختی، کالبدی-فضایی و زیست‌محیطی)، شناسایی و جهت تجزیه‌وتحلیل اطلاعات به‌دست‌آمده از تکنیک‌های آنتروپی شانون، ویکور و از نرم‌افزار Arc Gis استفاده‌شده است. نتایج به‌دست‌آمده بیانگر آن است که ناحیه سه در بعُد اجتماعی، کالبدی-فضایی و زیست‌محیطی و ناحیه یک در بعُد اقتصادی و خدمات و زیرساخت‌های شهری در وضعیت نسبتاً مطلوب و ناحیه دو درمجموع ابعاد موردمطالعه در وضعیت نسبتاً نامطلوبی قرار دارد. درمجموع یافته‌های پژوهش حاکی از آن می‌باشد که بافت‌های فرسوده ناحیه یک ازنظر شرایط اجتماعی، کالبدی-فضایی و زیست‌محیطی مطلوب بوده و بنابراین ازنظر زیست پذیری در وضعیت نسبتاً مطلوبی قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


1)      بندر آباد، علیرضا (­1389) تدوین اصول الگوی توسعه فضایی و شکل شهر زیست‌پذیر ایرانی مطالعه موردی: مناطق 1، 15 و 22 شهر تهران، رساله دکتری رشته شهرسازی، به راهنمایی: دکتر حمید ماجدی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
2)      بندر آباد، علیرضا (1390) شهر زیست‌پذیر از مبانی تا معانی، چاپ اول، تهران: انتشارات آذرخش.
3)      بندر آباد، علیرضا و احمدی‌نژاد، فرشته (1393) ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی با تأکید بر اصول شهر زیست‌پذیر، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، بهار 9313، دوره 5، شماره 16، صص.74-55.
4)      حیدری، تقی (­1395) ارزیابی زیست پذیری بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی: شهر زنجان، رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی: دکتر علی شماعی، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده جغرافیا دانشگاه خوارزمی.
5)      حیدری، تقی؛ شماعی، علی؛ ساسان‌پور، فرزانه؛ سلیمانی، محمد؛ احدنژاد روشتی، محسن (­1396) تحلیل عوامل مؤثر بر زیست پذیری بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان، فصلنامه فضای جغرافیایی، پاییز 1396، دوره 17، شماره 57، صص.25-1.
6)      خراسانی، محمدامین (1391) تبیین زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی مطالعه موردی: شهرستان ورامین. رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، به راهنمایی: دکتر محمدرضا رضوانی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران.
7)      خزاعی نژاد، فروغ (1394) تحلیل زیست پذیری در بخش مرکزی تهران مطالعه موردی: محله‌های منطقه 12، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی: دکتر سیمین تولایی، دکتر محمد سلیمانی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی.
8)      خزاعی نژاد، فروغ؛ تولایی، سیمین؛ رفیعیان، مجتبی؛ زنگانه، احمد؛ سلیمانی مهرنجانی، محمد (1395) زیست پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، بهار 1395، دوره 4، شماره 1، صص.50-27.
9)      شاهوی، سیروان (1393) ارتقای کیفیت زندگی در مناطق فرسوده شهری (آموزه‌های پروژه لودام نشر شرکت عمران و بهسازی شهری ایران)، چاپ اول، تهران: انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی سازمان عمران و بهسازی شهری.
10)   شفیعی دستجردی، مسعود (1392) نوسازی بافت فرسوده و ضرورت تغییر نگرش در تهیه و اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی، نشریه باغ نظر، زمستان 1392، دوره 10، شماره 24، صص. 104-91.
11)   شماعی، علی؛ ساسان‌پور، فرزانه؛ سلیمانی، محمد؛ احدنژاد روشتی، محسن؛ حیدری، تقی (1395) تحلیل زیست پذیری بافت‌های فرسوده شهری، پژوهش جغرافیای انسانی، بهار 1395، دوره 48، شماره 4، صص.783-799.
12)   عباس زادگان، مریم (1387) ارتقا کیفیت فضاهای شهری در فرآیند بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده نمونه موردی، محله صابون خانه تهران، اولین همایش بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده، آذرماه 1387، مشهد مقدس.
13)   علی‌اکبری، اسماعیل و اکبری، مجید (1395) مدل‌سازی ساختاری- تفسیری عوامل مؤثر بر زیست پذیری کلان‌شهر تهران، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، بهار 1395، دوره 21، شماره 1، صص.31-1.
14)   عیسی لو، علی‌اصغر؛ بیات، مصطفی؛ بهرامی، عبدالعلی (­1393) انگاره زیست پذیری، رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی (مطالعه موردی: شهرستان قم، بخش کهک)، نشریه مسکن محیط و روستا، زمستان 1392، دوره 23، شماره 146، صص.120-107.
15)   کلارک، دیوید (1388) جهان شهری، شهر جهانی، ترجمه مهدی قرخلو و فروغ خزاعی نژاد، چاپ اول، تهران: انتشارات انتخاب.
16)    لطفی، صدیقه (1388) مفهوم کیفیت زندگی شهری، تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه‌ریزی شهری، فصلنامه جغرافیای انسانی، پاییز 1388، دوره 1، شماره 4، صص.80-65.
17)   مهدی‌زاده، جواد (1381) معیارها و ضوابط ساماندهی صنایع و خدمات شهری، جلد اول، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.
18)   نصیری، اسماعیل (1391) تحلیل ناپایداری مکانی-فضایی بافت‌های فرسوده شهری مطالعه موردی: منطقه ده شهر تهران، نشریه مدیریت شهری، بهار و تابستان 1392، دوره 11، شماره 31، صص.296-280.
19) AARP. (2005) livably communities: An Evaluation Guid, public policy instituty, Washington.
20) Balsas, C.J.L. (2004) Measuring the liveability of an urban centre: An exploratory study of key performance indicators’. Planning, Practice and Research, Vol.19, No. 1, pp.101-110.
21) Cities Plus. (2000)A Sustainable Urban System: the Long Term Plan fir Greater Vancuouver, Vancouver, Canada, Cities PLUS.
22) De, Chazal. (2010) A systems approach to livability and sustainability: Defining terms and mapping Relationships to link desires with ecological opportunities and constraints. Syst. Res. Behav, Vol.27, No.5, pp.585-597.
23) Faiz, A. (2000) Sustainable transport for the developing world: the social and environmental nexus. Journal of Transportation Engineering, Vol.126, No.6, pp.451-454.
24) Leby, L. & Hashim, J. & Hariza, A.­ (2010) Liveability Dimensions and Attributes: Their Relative Importance in the Eyes of Neighbourhood ResidentS, Journal of Construction in Developing Countries, Vol.15, No.1, pp.67-91.
25) Lennard, SH. & Lennard, HL. (1995) Livable Cities? “Urban Struggles for Livelihood and Sustainability University of California Press Ltd”: USA
26) Maccrea, R. & Walters, P. (2012) Impacts of Urban Consolidation on Urban Liveability: Comparing an Inner and Outer Suburb in Brisbane, Australia, Jurnal Housing, Vol.29, No.2, pp.190-206.
27) Newman, P. (1999) sustainability and cities: extending the metabolism model, landscape and urban planning.
28) Ottawa County Planning Commission. (2004) Ottawa County Urban Smart Growth, Planning and Grants Department.
29) Pierson, J. & Cavanaugh, Hagan. & Pierson, Mintz. (2010) Arts and Livability: The Road to Better Metrics, A Report from the June 7, 2010 NEA Research Forum, National Endowment for the Arts, No.1, pp. 3-30.
30) Radcliff, B. (2001) Politics, markets and life satisfaction: The Political economy of human happiness, American Political Science Review, Vol.95, No.4, pp.939-955.
31) Saitluanga, L.B. (2014) Spatial Pattern of Urban Livability in Himalayan Region: A Case of Aizawl City, India, Article in Social Indicators Research. Vol.177, No.2, pp. 541–559.
32) Dukku, S.J. (2018) Servicability and Liveability Planning In Yelwa Sector of Bauchi Metropolis,Nigeria, International Journal of Humanities and Social Science Invention (IJHSSI) ISSN,Vol.7, pp. 71-80.
33) Shah, H. Abdul. & Hadi, M. & Fariz, A. (2008)­­ SPATIAL URBAN METABOLISM FOR LIVABLE CITY, Blueprints for Sustainable Infrastructure Conference 12-9 December, Auckland, NZ.
34) Shabanzadeh Namini, R. & Loda, M. & Meshkini, A. & Roknedineftekhari, A. (2019) Comparative evaluation of livability indicators of the metropolitan Tehrans districts, International Journal of Urban Sustainable Development, Vol.11, pp.48-67.
35) Tewari, sh. & Beynon, D. (2014) A measure of livability in multicultural suburbs of Melbourne, International Urban Desige, No.7-9, pp.152-167.
36) Todd Alexander, L. (2004) Economic Value of Walkability, World Transport Policy & Practice, Vol.10, No.1, pp.20-31.
37)  Visser, P. & van Dam, F. & Hooimeijer, ­P. (2005) The influence of neighbourhood characteristics on geographical differences in house prices in the Netherlands. Paper presented at European Network for Housing Research (ENHR) International Housing­ Conference,­ Reykjavik, Iceland, Vol.2, pp. 2-35.
38) Wheeler, S.M. (2005) Liveable communities: Creating safe and liveable neighbourhoods, towns and regions in California, Institute of Urban and Regional Development, University of California, Berkley.
39) Yang, S. (2011) A livable City Study in China Using Structural Equation Models, Department of Statistics, Uppsala University.