واکاوی عوامل و پیشران‌های اثرگذار بر توسعه پایدار مناطق شهری قزوین با رویکرد آینده‌نگاری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری و شهرسازی، واحد آیت الله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران

2 گروه معماری و شهرسازی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

10.22034/jsc.2024.418341.1742

چکیده

پژوهش حاضر به واکاوی عوامل و پیشران­های اثرگذار بر توسعه پایدار مناطق شهری قزوین با رویکرد تحلیل اثر مبادرت شد تا ضمن بررسی و ارزیابی شاخص­های توسعه پایدار، اثرگذاری و اثرپذیری عوامل مختلف بر فرآیند توسعه پایدار این شهر نیز محقق شود. در این راستا این پژوهش از منظر هدف در رده پژوهش­های کاربردی- توسعه­ای و از منظر روش در دسته روش­های توصیفی- تحلیلی قرار می­گیرد که با رویکردی اکتشافی نسبت به شناسایی عوامل و نیروهای پیشران مبادرت نموده است. شناسایی متغیرها نیز با استفاده از روش کتابخانه­ای و تکنیک­های پویش محیطی (شامل جستجو در اسناد فرادست، مقالات علمی و طرح­های پژوهشی) و جمع آوری اطلاعات و داده­ها با تکنیک دلفی (استفاده از نظرات متخصصان و خبرگان منتخب) از جامعه نمونه 30 نفر از متخصصان مطلع و آشنا با بحث توسعه و ویژگی­های شهر قزوین جمع­آوری شده است. سپس با تکنیک تحلیل اثرات متقاطع یا تحلیل ساختاری در قالب نرم­افزار میک مک تجزیه و تحلیل شده است. نتایج حاصله نشان می­دهد در شرایط کنونی عوامل و پیشران­های مورد بررسی در شهر قزوین شرایط و وضعیت ناپایداری دارند. همچنین مدیریت مناسب حریم، ارتقاء خدمات شهری و توسعه فناوری و شهر هوشمند نسبت به سایر عوامل و پیشران­ها اثرگذاری بیشتری بر توسعه پایدار شهر قزوین دارند. علاوه بر این باتوجه به ظهور و بروز فناوری­های نوین و نسل سوم شهرهای هوشمند در جهان، جایگاه فناوری و شهر هوشمند در شهر قزوین می­تواند جایگاه ویژه­ای داشته باشد و به­ عنوان عامل و پیشران تعیین کنندهای در توسعه آتی شهر باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ادیب زاده، زهرا. (1396). کاربست رویکرد انتقال حق توسعه در راستای دستیابی به توسعه یکپارچه شهری(مورد مطالعاتی:شهر قزوین). پایانامه دوره کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، به راهنمایی احمد پوراحمد، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
  2. آقاجانی کهق، جمشید. (1400). مدیریت شهری با رویکرد توسعه پایدار در بافت فرسوده شهری(نمونه موردی: محله پنبه‌ریسه قزوین). مجله مطالعات جامع در مدیریت شهری، 2(6)، 14-1.
  3. آقاعلیخانی، زینب و برک‌پور، ناصر. (1391). مقایسه ظرفیت‌های اجتماعی و نهادی توسعه پایدار در شهرهای کرج و قزوین. مجله مطالعات شهری، 4(1)، 94-81.
  4. بابایی میبدی، حمید؛ گودرزی، غلامرضا؛ آذر، عادل و عزیزی، فیروزه. (1399). طراحی مدل آینده‌نگاری توسعه پایدار با رویکرد برنامه‌ریزی سناریو مبنا و سیستم داینامیک (مورد مطالعه: استان یزد). مجله مدیریت فردا، 63(2)، 180-163.
  5. تقوایی، مسعود، پاک فطرت، علیرضا و ضرابی، اصغر. (1397). ارزیابی وضعیت و نحوه توسعه فضای سبز شهری شیراز در راستای توسعه پایدار با استفاده از رویکرد استاندارد مبنا، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای 8 (29)، 141-160.
  6. Dor:20.1001.1.22516735.1397.8.29.11.9
  7. خادم الحسینی، احمد. ( 1398 ). ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در پایداری شهری(مطالعه موردی: شهر ایذه). مجله جغرافیا و مطالعات محیطی، 8(30)، 33-43.
  8. داوران، محمود و نظریان، اصغر. (1394). بررسی چالش‌های توسعه پایدار شهر قزوین از منظر عدالت فضائی، مجله جغرافیایی سرزمین، 48(2)،54-37.
  9. رضایی، محمدرضا و نگین ناجی، سوده. (1394). بررسی راهکارهای مؤثردر ایجاد محله پایدار با رویکرد مشارکتی مطالعه موردی: محله راهنمایی یاسوج. مجله پژوهش و برنامه­ریزی شهری، 6(20)، 82-69. Dor: 20.1001.1.22285229.1394.6.20.5.7
  10. زالی، نادر. (1388). آینده نگری توسعه‌ی منطقه‌ای با رویکرد برنامه ریزی سناریو مبنا (نمونه موردی: استان آذربایجان شرقی). رساله دکترای رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، به راهنمایی محمدرضا پورمحمدی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
  11. زند حسامی، حسام و شهرام‌فر، شیوا. (1395). شناسایی ابعاد مؤثر بر آینده نگاری برنامه ریزی شهری با رویکرد اقتصادی (مطالعه موردی: توسعه پایدار شهر قزوین). مجله اقتصاد و مدیریت شهری، 15(2)، 73-55.    
  12. طاهرخانی، زهرا. (1396). تحلیل فضایی توسعه منطقه‌ای در استان قزوین. پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، به راهنمایی کرامت اله زیاری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران.
  13. علیزاده، عزیز؛ وحیدی مطلق، وحید و ناظمی، امیر. (1387). سناریونگاری یا برنامه ریزی برپایه سناریوها. چاپ اول. تهران: نشر مؤسسه مطالعات بین المللی انرژی.
  14. قاسمی، حاکم؛ کشاورز ترک، عین‌الله؛ مرتضوی، سید مرتضی و هادی‌زاده، مرتضی. (1402). سناریوهای هوشمندسازی شهر و سیاست گذاری برای تحقق سناریوی مطلوب (مورد مطالعه؛ شهر قزوین). مجله چشم‌انداز شهرهای آینده، 4(2)،26-1.
  15. محمدی سنگ لی، خشایار، و قرشی، سیده صدیقه. (1395). توسعه پایدار شهری، رویکرد جهانی با راهکارهای محلی مطالعه موردی: بررسی معیارهای پایداری در معماری سنتی شهر یزد. شباک، 2(4 و 5 (پیاپی 11 و 12) (جلد 4 مطالعات هنر و معماری).
  16. محمدی، امیرعلی؛ ستاری ساربانقلی، حسن؛ فرامرزی اصل، مهسا و پاکدل، محمدرضا.(1402). الگوها و فنون برنامه ریزی شهری پایدار در بافت‌های تاریخی مطالعه موردی (محله بلاغی قزوین). مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 71(3)، 97-81.
  17. Dor: 10.52547/jgs.24.72.81
  18. موسوی میرنجف، مدیری مهدی، سادات کهکی فاطمه (1395). تبیین عوامل و شاخص‌های تأثیرگذار اسلامی ایرانی در توسعه متوازن استان خراسان رضوی با استفاده از نرم افزار MICMAC. مدیریت شهری و روستایی، ۱۵ (۴۵)، ۷-۳۰.
  19. ندائی طوسی، سحر.(1397). کاربست روش شناسی آینده نگاری راهبردی در برنامه ریزی توسعه فضایی؛ موردپژوهی سناریونگاری منطقه کلانشهری کرج. مجله نامه معماری و شهرسازی، 10(20)، 48-23.
  20. Adeeb A., Kutty,G., Kucukvar, M., Nuri, C., & Bulu, M. (2020). A system thinking approach for harmonizing smart and sustainable city initiatives with United Nations sustainable development goals. Landscape and Urban Planning, 28(5), 1347-1365. https://doi.org/10.1002/sd.2088
  21. Adibzadeh, Z. (2017). Application of the technology transfer approach to achieve integrated urban development (Case study: Qazvin city). Unpublished master's thesis, University of Tehran, Tehran, Iran. [In Persian].
  22. Aghaalikhani, Z., & Barkpour, N. (2012). A comparison of social and institutional capacities for sustainable development in Karaj and Qazvin cities. Journal of Urban Studies, 4(1), 81-94. [In Persian].
  23. Aghajani Kohq, J. (2021). Urban management with a sustainable development approach in the deteriorated urban fabric (Case study: Panberis neighborhood, Qazvin). Journal of Comprehensive Studies in Urban Management, 2(6), 1-14. [In Persian].
  24. Alizadeh, A., Vahidi Motlaq, V., & Nazemi, A. (2008). Scenario planning or planning based on scenarios. Tehran: Institute for International Energy Studies. [In Persian].
  25. Babaei Meybodi, H., Goodarzi, G., Azar, A., & Azizi, F. (2020). Designing a sustainable development foresight model with a scenario-based and dynamic systems planning approach (Case study: Yazd province). Management of the Future Journal, 63(2), 163-180. [In Persian].
  26. Bentivegna, V., Curwell, S., Deakin, M., Lombardi, P., Mitchell, G., & Nijkamp, P. (2002). A vision and methodology for integrated sustainable urban development: BEQUEST. Building Research & Information, 30(2), 83-94. DOI: 10.1080/096132102753436468
  27. Carlos, R., Röhrig da, C., Schoproni, B., Francies, M., Kamila, F., Estela dos, A.P., & Gabriela, D. (2018). Sustainable urban development: an analysis of international scientific production. Revista de Administração da Universidade Federal de Santa Maria, 11(1), 518-535. https://periodicos.ufsm.br/reaufsm/article/view/32024/pdf
  28. Cilona, T. (2016). Future cities urban transformation and sustainable development. In Computational Science and Its Applications—ICCSA. 16th International Conference, Beijing, China, July 4-7, 2016, Proceedings, Part III 16 (pp. 183-197). Springer International Publishing.
  29. Dator, J. (2019). Futures studies as applied knowledge. Jim Dator: A Noticer in Time: Selected work, 1967-2018, 7-16. DOI: 10.1007/978-3-030-17387-6_2
  30. Davaran, M., & Nazarian, A. (2015). Examining the challenges of sustainable development in Qazvin city from the perspective of spatial justice. Geographical Journal of the Land, 48(2), 37-54. [In Persian].
  31. Fang, L., Li, P., & Song, SH.(2017). China's urban development policies and city growth dynamics: Ananalysis based on the Gibrat's Law. International Review of Economics & Finance, 52, 322-329. DOI: 10.1016/j.iref.2017.01.017
  32. Feng, R., Wang, F., Wang, K., Wang, H., & Li, L. (2021). Urban ecological land and natural-anthropogenic environment interactively drive surface urban heat island: An urban agglomeration-level study in China. Environment International, 157, 1-19. DOI: 10.1016/j.envint.2021.106857
  33. Fletcher Jr, R. J., Didham, R. K., Banks-Leite, C., Barlow, J., Ewers, R. M., Rosindell, J., ... & Haddad, N. M. (2018). Is habitat fragmentation good for biodiversity?. Biological conservation, 226, 9-15. doi.org/10.1016/j.biocon.2018.07.022
  34. Genta, C., Lombardi, P., Mari, V., & Moghadam, S. T. (2019). Key Performance Indicators for Sustainable Urban Development: Case Study Approach. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 296, No. 1, p. 012009). IOP Publishing. DOI 10.1088/1755-1315/296/1/012009
  35. Jeddi Farzane, O., Daryani, S., & Mokhberkia, M. M. (2019). Explanation of urban development patterns in order to sustainable development. Journal of Urban Management and Energy Sustainability, 1(2), 55-63.
  36. Khademalhosseini, A. (2019). Evaluation of urban management performance in urban sustainability (Case study: Izeh city). Journal of Geography and Environmental Studies, 8(30), 33-43. [In Persian].
  37. Khan, I. S., Ahmad, M. O., & Majava, J. (2021). Industry 4.0 and sustainable development: A systematic mapping of triple bottom line, Circular Economy and Sustainable Business Models perspectives. Journal of Cleaner Production, 297, 1-20. doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.126655
  38. Ko, Y. Y., & Chiu, Y. H. (2020). Empirical study of urban development evaluation indicators based on the urban metabolism concept. Sustainability, 12(17), 1-16. doi.org/10.3390/su12177129
  39. Kondo, A., & Togawa, S. (2019). Study of educational method by considering sustainable urban development. In EDULEARN19 Proceedings (pp. 9722-9727). IATED.
  40. Korten, D. C. (1980). Community organization and rural development: A learning process approach. Public administration review, 480-511.
  41. Li, F., Liu, X., Hu, D., Wang, R., Yang, W., Li, D., & Zhao, D. (2009). Measurement indicators and an evaluation approach for assessing urban sustainable development: A case study for China's Jining City. Landscape and urban planning, 90(3-4), 134-142. doi.org/10.1016/j.landurbplan.2008.10.022
  42. Liu, H., Zhou, G., Wennersten, R., & Frostell, B. (2014). Analysis of sustainable urban development approaches in China. Habitat international, 41, 24-32. DOI: 10.1016/j.habitatint.2013.06.005
  43. Loorbach, D., & Shiroyama, H. (2016). The challenge of sustainable urban development and transforming cities. Governance of urban sustainability transitions: European and Asian experiences, 3-12.
  44. McPhearson, T., Cook, E. M., Berbes-Blazquez, M., Cheng, C., Grimm, N. B., Andersson, E., ... & Troxler, T. G. (2022). A social-ecological-technological systems framework for urban ecosystem services. One Earth, 5(5), 505-518. doi.org/10.1016/j.oneear.2022.04.007
  45. Mishra, B. K., Mebeelo, K., Chakraborty, S., Kumar, P., & Gautam, A. (2021). Implications of urban expansion on land use and land cover: towards sustainable development of Mega Manila, Philippines. GeoJournal, 86, 927-942.
  46. Mohammadi Sangali, K., & Qorashi, S. S. (2016). Sustainable urban development, a global approach with local solutions (Case study: Examining sustainability criteria in traditional architecture of Yazd city). Shabak, 2(4 and 5), 55-73. [In Persian].
  47. Mohammadi, A. A., Sattari Sarbangoli, H., Faramarzi Asl, M., & Pakdol, M. R. (2023). Patterns and techniques of sustainable urban planning in historical fabrics (Case study: Belaghi neighborhood, Qazvin). Journal of Applied Research in Geographic Sciences, 71(3), 81-97. doi:10.52547/jgs.24.72.81 [In Persian].
  48. Mosavi Mirnajaf, M., & Sadat Kheki, F. (2016). Explaining the influential factors and indicators of Iranian Islamic elements in balanced development of Khorasan Razavi province using MICMAC software. Urban and Rural Management, 15(45), 7-30. [In Persian].
  49. Nadaei Tousi, S. (2018). Application of strategic foresight methodology in spatial development planning; a case study of scenario planning for the metropolitan region of Karaj. Journal of Architecture and Urbanism, 10(20), 23-48. [In Persian].
  50. Nicholls, E., Ely, A., Birkin, L., Basu, P., & Goulson, D. (2020). The contribution of small-scale food production in urban areas to the sustainable development goals: A review and case study. Sustainability Science, 15, 1585-1599.
  51. Qasemi, H., Kashavarz Turk, A., Mortezaei, S. M., & Hadizadeh, M. (2023). Smart urbanization scenarios and policy-making for the realization of the desired scenario (Case study: Qazvin city). Journal of Future Cities Perspectives, 4(2), 1-26. [In Persian]. Resolution, G. A. (2015). Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. UN Doc. A/RES/70/1 (September 25, 2015).
  52. Rezaei, M., & Noghin Naji, S. (2015). Investigating effective solutions for creating a sustainable neighborhood with a participatory approach (Case study: Rahnamayi neighborhood, Yasuj). Journal of Research and Urban Planning, 6(20), 69-82. [In Persian]. doi:20.1001.1.22285229.1394.6.20.5.7
  53. Sarhan, H. T. E., El-Eashy, A. M., & Elwazir, M. A. (2021). Applicable Comparative Study for Sustainable Urban Development Strategies. MEJ-Mansoura Engineering Journal, 42(1), 32-36. Doi: 10.21608/BFEMU.2020.97667
  54. Shi, Y., Sun, X., Zhu, X., Li, Y., Mei, L. (2012). Landscape and Urban Planning Characterizing Growth Types an Analyzing Growth Density Distribution in Response to Urban Growth Patterns in Peri-Urban -Areas of Lianyungang City. Landscape and Urban Planning, 105 (4), 425-433. DOI: 10.1515/phys-2020-0007
  55. Taghvaee, M., Pakfetrat, A., & Zarrabi, A. (2018). Evaluation of the status and method of urban green space development in Shiraz towards sustainable development using the standard approach. Regional Planning Quarterly, 8(29), 141-160. [In Persian]. Dor:20.1001.1.22516735.1397.8.29.11.9
  56. Taherkhani, Z. (2017). Spatial analysis of regional development in Qazvin province. Unpublished master's thesis, University of Tehran, Tehran, Iran. [In Persian].
  57. Tikai, P., & Kama, A. (2010). A study of indigenous knowledge and its role to sustainable agriculture in Samoa. Ozean Journal of Social Sciences, 3(1), 65-79.
  58. Tonne, C., Adair, L., Adlakha, D., Anguelovski, I., Belesova, K., Berger, M., ... & Adli, M. (2021). Defining pathways to healthy sustainable urban development. Environment international, 146, 106236. doi.org/10.1016/j.envint.2020.106236
  59. Uitto, J. I. (2019). Sustainable development evaluation: Understanding the nexus of natural and human systems. New Directions for Evaluation, (162), 49-67. doi.org/10.1002/ev.20364
  60. Wang, Z., Lin, L., Zhang, B., Xu, H., Xue, J., Fu, Y., ... & Li, F. (2023). Sustainable urban development based on an adaptive cycle model: A coupled social and ecological land use development model. Ecological Indicators, 154, 1-17 .doi.org/10.1016/j.ecolind.2023.110666
  61. Yang, H., Yang, W., Zhang, J., Connor, T., & Liu, J. (2018). Revealing pathways from payments for ecosystem services to socioeconomic outcomes. Science Advances, 4(3), 1-18. doi/10.1126/sciadv.aao6652
  62. Zali, N. (2009). Futures of regional development with a scenario-based planning approach (Case study: East Azerbaijan province). Unpublished doctoral dissertation, University of Tabriz, Tabriz, Iran. [In Persian].
  63. Zand-Hosami, H., & Sharamfor, S. (2016). Identification of effective dimensions on urban planning foresight with an economic approach (Case study: Sustainable development of Qazvin city). Journal of Urban Economics and Management, 15(2), 55-73. [In Persian].
مجله شهر پایدار
دوره 6، شماره 4
دی 1402
صفحه 47-63

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار