آسیب‌شناسی موانع تحقق حکمروایی خوب شهری در شهرهای میانی مطالعه موردی: شهر نیشابور

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

علیرغم گذشت بیش از پنج دهه از زمان مطرح‌شدن حکمروایی خوب شهری به‌عنوان شیوه برتر اداره امور شهری، این الگو در شهرهای ایران به‌خصوص در شهرهای میانی و کوچک، تحقق‌نیافته است. از همین رو در پژوهش حاضر به آسیب‌شناسی حکمروایی خوب شهری از منظر نهادینه‌سازی آن در شهرهای میانی بامطالعه موردی شهر نیشابور پرداخته‌شده است. رویکرد روش‌شناختی پژوهش از نوع کیفی مبتنی بر مصاحبه نیمه ساخت‌یافته از خبرگان و متخصصان آشنا به موضوع در شهر نیشابور است که از طریق انجام 30 مصاحبه پیاده‌سازی شده است. روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، بر مبنای تکنیک‌های تحلیل محتوای کیفی ازجمله کدگذاری مرحله‌ای است که در پایان از طریق روش اسنادی و مطابقت و ارجاع‌دهی به پژوهش‌های موجود، تکمیل‌شده است. بر اساس نتایج به‌دست‌آمده، عوامل مؤثر بر عدم تحقق حکمروایی خوب شهری در شهر نیشابور شامل 87 مقوله اولیه، 11 کد تفسیری و 4 کد تبیینی است. کدهای تبیینی، در چهار حوزه عمده یعنی «موانع ساختاری»، «موانع فردی»، «موانع کنش ارتباطی» و «موانع زیرساختی» طبقه‌بندی شدند. درنهایت این نتیجه به دست آمد که تحقق حکمروایی خوب شهری ابتدا نیازمند الزاماتی است که این الزامات بیشتر در حوزه ساختاری قرار دارند تا با تأثیرگذاری بر روی ابعاد دیگر از ناکارآمدی مدیریت شهری، بتوانند الگوی حکمروایی خوب شهری را در شهرهای میانی نهادینه کنند.

کلیدواژه‌ها


1)     آدینه‌وند، علی‌اصغر؛ حاجی‌زاده، مریم؛ قدمی، مصطفی (1391) بررسی عملکرد شهرداری در چهارچوب حکمرانی خوب شهری نمونه موردمطالعه: شهر بابلسر، مدیریت شهری، دوره 1، شماره 2، صص. 64-41
2)     بوچانی، محمدحسین (1390) موانع ساختاری و سیاسی تغییر نقش شهرداری از سازمانی خدماتی به نهادی خدماتی- اجتماعی، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، دوره 3، شماره 8، صص. 42-27
3)     پیشگاهی­فرد، زهرا؛ قالیباف، محمدباقر؛ مرادی‌نیا، سجاد؛ مؤمنی، حمیده (1392) آسیب‌شناسی توزیع فضایی قدرت سیاسی در کلان‌شهر تهران با تأکید بر حکمروایی شهری، فصلنامه بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران، دوره 11، شماره 38، صص. 112-93
4)     توکلی، مرتضی و نعیم‌آبادی، نازنین (1398) خزش شهری و تغییرات کاربری اراضی فضاهای پیرا شهری نیشابور، توسعه فضاهای پیراشهری، دوره 1، شماره 2، صص. 165-151.
5)     حسین‌زاده دلیر، کریم؛ اکبرپور سراسکانرود، محمد؛ حسینی، محمدحسین (1391) مدیریت شهری در شهرهای میانی ایران، فضای جغرافیایی، دوره 12، شماره 37، صص. 183-159.
6)     حشمت‌زاده، محمدباقر؛ حاجی یوسفی، امیرمحمد؛ طالبی، محمدعلی (1396) بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دوره 8، شماره 1، صص. 24-1.
7)     خواجه شاهکوهی، علیرضا؛ نجفی کانی، علی‌اکبر؛ شریفان، سمیه (1393) بررسی سطح کیفیت زندگی در نواحی شهری؛ مطالعه موردی: شهر نیشابور، مدیریت شهری، دوره13، شماره 35، صص. 120-103.
8)     دویران، اسماعیل؛ کاظمیان، غلامرضا؛ مشکینی، ابوالفضل؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ کلهرنیا، بیژن (1391) مدیریت یکپارچه شهری در ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی شهرهای میانی ایران؛ مورد پژوهی: زنجان و همدان، مدیریت شهری، دوره10، شماره 30، صص. 68-53.
9)     ربانی، طاها؛ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ مشکینی، ابوالفضل؛ رفیعیان، مجتبی (1397) تحلیل موانع نهادی آینده حکمروایی توسعه پایدار کلان‌شهر تهران، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 22، شماره 1، صص. 153-124.
10)   رفیعیان، مجتبی و حسین‌پور، علی (1390) حکمرانی خوب شهری از منظر نظریات شهرسازی، تهران: انتشارات طحان.
11)   رهنما، محمدرحیم و توانگر، معصومه (1387) بررسی تطبیقی حاشیه‌نشینی در شهرهای سبزوار، نیشابور، تربیت حیدریه و گناباد، جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، دوره 7، شماره 11، صص. 115-83.
12)   رهنمایی، محمدتقی و کشاورز، مهناز (1389) بررسی الگوی حکمروایی خوب و نقش دولت در مدیریت و اداره امور شهرها در ایران، دو فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره 1، شماره 1، صص. 55-23.
13)   زرقانی، سیدهادی؛ اعظمی، هادی؛ خلیلی‌زاده، رمضانعلی (1391) تحلیل ملاحظات دفاعی امنیتی در مراکز حیاتی، حساس و مهم شهر نیشابور (با تأکید بر تهدیدات نظامی تروریستی)، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، دوره 1، شماره 2، صص. 46-19.
14)   زندی، رحمان؛ زنگنه، مهدی؛ مقدم، مهسا (1398) ارزیابی، مدل‌سازی و پیش‌بینی توسعه شهری نیشابور با تأکید بر زلزله، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، دوره 9، شماره 36، صص. 31-16.
15)   سردارنیا، خلیل الله و شاکری، حمید (1394) حکمرانی شهری در ایران، آسیب‌شناسی و پیشنهادات راهبردی، راهبرد توسعه، دوره11، شماره 42، صص. 189-165.
16)   سلمانی مقدم، محمد؛ نفیسی‌فرد، حسین؛ محمدی، اعظم (1394) شناسایی عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان شهر نیشابور در مدیریت شهری. هفتمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، مشهد.
17)   صابری‌فر، رستم و خادریان، احمد (1397) پیش‌بینی ترافیک تولیدی از کاربری‌های شهری- مورد شناسی: شهر نیشابور، جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، دوره 8، شماره 26، صص. 44-33.
18)   صیامی، قدیر؛ گل‌محمدی، محمد؛ طالبی، علی (1397) بررسی مخاطرات قنات‌ها در مدیریت بحران شهری (نمونه موردی شهر نیشابور)، مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش‌ازدور در برنامه‌ریزی، دوره 9، شماره 4، صص. 97-83.
19)   علیزاده، کتایون؛ هجرتی، محمدحسن؛ احمدآبادی، محمد (1392) بررسی روابط متقابل شهر و روستا (نمونه موردی: روستاهای دهستان عشق‌آباد با شهر نیشابور)، چشم‌انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، دوره 8، شماره 24، صص. 145-133.
20)   گلچین، علی؛ پریان، سیدوحید؛ رستمی، زهرا (1394) ارزیابی و تحلیل مدیریت مالی شهرداری؛ با رویکرد تأمین منابع مالی پایدار در شهرهای میانی (نمونه موردی شهر نیشابور). کنفرانس بین‌المللی انسان، معماری، عمران و شهر، تبریز.
21)   محمدی، جمال و زنگنه، مهدی (1392) سنجش عوامل مؤثر بر میزان اعتماد شهروندان به شهرداری؛ موردمطالعه: شهروندان شهر نیشابور، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دوره24، شماره 1، صص. 170-155.
22)   معینیان میاندوآب، غزال؛ برنجی، نسیم (1398) بررسی تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری با تأکید بر نقش نهاد شهرداری (موردمطالعه: شهر تبریز)، فصلنامه معماری شناسی، دوره 2، شماره 8، صص. 37-29.
23)   مهندسین مشاور بهاوند مهراز (1395) تهیه سند برنامه‌ریزی بازآفرینی شهری شهر نیشابور (با تأکید بر توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی)، اداره کل راه و شهرسازی استان خراسان رضوی.
24)   نیرآبادی، هادی؛ کوه‌بنانی، حمیدرضا (1389) مدیریت بحران زلزله بافت فرسوده شهری با روش SWOT مطالعه موردی: شهر نیشابور، دومین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا، تهران، دانشگاه تهران.
25)   نیومن، ویلیام لاورنس (1389) شیوه‌های پژوهش اجتماعی: رویکردهای کیفی و کمی، ترجمه حسن دانایی‌فرد و سید حسین کاظمی، جلد اول، چاپ دوم، تهران: موسسه مهربان نشر.
26)  Addink, Henk (2019) Good governance: Concept and context, Oxford, UK: Oxford University Press.
27)  Alexander, Ernest R. (2010) Planning, Policy and the Public Interest: Planning Regimes and Planners' Ethics and Practices, International Planning Studies, Vol.15, No.2, pp.143-162.
28)  Campbell, Heather. & Marshall, Robert. (2002) Utilitarianism’s Bad Breath?, A Re-Evaluation of the Public Interest Justification for Planning, Planning Theory, Vol.1, No.2, pp.163-187.
29)  Freire, Mila. & Stren, Richard. (2001) The Challenge of Urban Government: Policies and Practices, The World Bank Institute, Washington, D.C; The Centre for Urban and Community Studies, University of Toronto.
30)  Kedogo, Joseph. & Sandholz, Simone.  & Hamhaber, Johannes. (2010) Good Urban Governance, Actors’ Relations and Paradigms: Lessons from Nairobi, Kenya, and Recife, Brazil, 46th ISOCARP Congress 2010.
31)  UN Habitat. (2013) State of the world’s cities 2012/2013. Prosperity of cities, Routledge, New York.
32)  UN-HABITAT. (2009) Urban Governance index (UGI) a tool to measure progress in achieving good urban governance, Available at: www.un habitat.org.
33)  Willig, Carla. (2013) Introducing qualitative research in psychology, Third Edition, Open University Press.