ارزش‌گذاری مؤلفه‌ها و شاخص‌های بازآفرینی پایدار رود دره‌های شهری تهران مطالعه موردی : رود دره درکه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، تهران، ایران

2 دانشیار شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استادیار طراحی شهری، دانشگاه بوعلی سینا همدان، همدان، ایران

10.22034/jsc.2020.200426.1115

چکیده

رود دره‌های شهری توجه ما را معطوف به فضاهایی از شهر می‌نمایند که نواحی دارای پتانسیل، قابلیت و حساسیت‌های ویژه‌ای هستند و این پهنه‌های خاص در نظام سکونت فعلی نباید به‌جای اینکه محرک توسعه باشند، به مکان‌هایی برای بازتولید فقر و در عمل به جریان ضد توسعه تبدیل شوند، لذا در جهت پیوند ارزش‌های محیطی با شهر و حفاظت رود دره‌ها، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ این پرسش است که در چارچوب نظری بازآفرینی پایدار و به کمک چه مدلی می‌توان به توسعه و حفاظت جامع یکپارچه رود دره‌های شهری تهران دست‌یافت؟ هدف کلی پژوهش ایجاد مدل مفهومی بازآفرینی پایدار رود دره‌های شهری تهران و سپس تعیین میزان اثرگذاری هر یک از مؤلفه‌ها و شاخص‌ها در مدل مذکور می‌باشد. روش تحقیق، پیشنهاد مدل اولیه بازآفرینی پایدار رود دره درکه برگرفته از چارچوب نظری و استفاده از تکنیک معادلات ساختاری جهت بهبود مدل و ارزش‌گذاری مؤلفه‌ها و شاخص‌ها و استفاده از ریشه دوم برآورد واریانس خطای تقریب برای انتخاب بهترین مدل می‌باشد. یافته‌های پژوهش عبارت‌اند از 1) ارائه مدل پیشنهادی بازآفرینی پایدار رود دره درکه با رویکرد جامع توسعه و حفاظت 2) ارزش‌گذاری کمی مؤلفه‌ها و شاخص‌های مدل 3) تعیین تأثیر متقابل متغیرهای پنهان و متغیرهای آشکار مدل 4) ارتباط بین متغیرهای آشکار مؤلفه‌ها با یکدیگر 5) راستی آزمایی مدل مفهومی اولیه.
درنتیجه، ارزش‌گذاری مؤلفه‌ها و شاخص‌های مدل بازآفرینی پایدار رود دره درکه انجام شد. به‌عنوان نمونه اهمیت ارزش مؤلفه‌های زیست‌محیطی با ضریب 1، اجتماعی-فرهنگی با ضریب 85/0، کالبدی با ضریب 81/0، اقتصادی با ضریب 79/0 و درنهایت مدیریتی با ضریب 71/0 به دست آمده است. این مقادیر کمی بیانگر اولویت اقدامات و وزن هر یک از مؤلفه‌ها می‌باشد و در همه سنجه‌ها و مؤلفه‌ها قابل‌تحلیل و تفسیر است که با توجه به مقادیر به‌دست‌آمده مدل پیشنهادی اولیه بازآفرینی پایدار رود دره درکه بر اساس مقادیر کمی، اصلاح گردید.

کلیدواژه‌ها


1)      بزرگی، علیرضا؛ پورجعفر، محمدرضا؛ بمانیان، محمدرضا (1384) روند برنامه‌ریزی در جهت احیای رود دره‌های شهر تهران موردمطالعه رود دره کن، فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی، سال 20، شماره 76، صص. 77-53
2)      ثابتی­راد، عباس (1395) رود دره‌ها رگه‌ای حیاتی شهر، گفت‌وگو با روزنامه همشهری، 06/10/1395، صص. 5-3.
3)      خورانی کریمی، فرحناز و شهنانی، محمد (2015) استفاده از الگوهای توسعه پایدار در تفریحات چشم‌انداز شهری (مطالعه موردی: شهر ایوان)، مجله فرهنگی ایلام، جلد. 16، شماره 49 و 48، صص. 103-81.
4)      دیوسالار، اسدالله؛ شکری فیروزجاه، پری؛ فردوسی، سجاد (2011) تحلیل مقایسه‌ای باز زنده سازی فضاهای شهری ایران و تجارب جهانی موفق در حوزه مسیل‌ها و رودخانه‌های شهری، دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال 2، شماره 4، صص. 95-79.
5)      صادقی، محمدتقی (1396)، مدل‌سازی معادلات ساختاری با Lisrel، چاپ اول، تهران: انتشارات وینا، آتی نگر.
6)      فاضل، علیرضا و حائری، ساناز (1392) باز زنده سازی کالبد رودخانه‌ها با رویکرد پایداری از طریق ارتقای هویت مکانی، نمونه موردی: پل بازار رودخانه خشک شیراز، اولین کنفرانس ملی معماری و فضاهای شهری پایدار، مشهد، صص.10-1.
7)      کوزه‌گر کالجی، لطفعلی و مسلمی، آرمان (1394) برنامه‌ریزی راهبردی احیای محیط طبیعی رود دره‌های تهران (نمونه موردی: رود دره درکه)، علوم محیطی، دوره 13، شماره 3، صص.124-113.
8)      کریمی، رامین (1394) راهنمای آسان تحلیل آماری با SPSS، چاپ اول، تهران: نشر هنگام.
9)      مفیدی شمیرانی، سیدمجید و منصوری، زهرا سادات (1392) ارزیابی معیارهای پایداری منظر در پردیس‌های رود کناری با تأکید بر الگوهای منظر پایدار؛ مورد پژوهی: رود دره دارآباد؛ فصل‌نامه مدیریت شهری، سال 12، شماره 3 ، صص. 96-79.
10)   ملکی، شقایق؛ اخوان، مهدی؛ نفتی، ملیکا (2016) تصحیح یک شهر با هویت طبیعی آن (نقش سیستم‌های آب در برنامه‌ریزی پایدار شهر مشهد)، محیط‌زیست، شماره43 ، صص. 572-559.
11) Adair, A. & Berry, J. & Hutchison, N. & Mcgreal, S. (2007) Attracting institutional investment into regeneration: necessary conditions for effective funding, Journal of Property Research, Vol.24, No.3, pp. 221-240. ‌
12) Alpopi, C. & Manole, C. (2013) Integrated urban regeneration–solution for cities revitalize, Procedia Economics and Finance, Vol.6, No.1, pp.178-185.
13) Childs, E. (2012) Take Me to the River: Revitalizing LA's Lost Monument, Pomona Senior Theses, Paper 56, pp.3-65.
14) Chorley, R. J. & Haggett, P. (1965) Trend-surface mapping in geographical research. Transactions of the Institute of British Geographers, Publisher the Royal Geographical Society (with the Institute of British Geographers) No. 37, pp. 47-67. ‌
15) Colantonio, A. & Dixon, T. (2011) Urban regeneration and social sustainability: Best practice from European cities, Publisher John Wiley & Sons.
16) Dufour, S. & Piégay, H. (2009) From the myth of a lost paradise to targeted river restoration: forget natural references and focus on human benefits, River research and applications, Vol.25, No.5, pp. 568-581. ‌
17) Eisinga, R. & Te Grotenhuis, M. & Pelzer, B. (2013) The reliability of a two-item scale: Pearson, Cronbach, or Spearman-Brown?, International journal of public health, Vol.58, No.4, pp. 1-11.
18) Environment Agency, (2006) Bringing Your, Rivers Back to Life: A strategy for restoring, rivers in north London, Publisher www.environment-agency.gov.uk.
19) Floater, Graham. & Rode, Philipp. & Friedel, Bruno. & Robert, Alexis. (2014) Steering urban growth: governance, policy and finance. New Climate Economy Cities, Publisher LSE Cities, London School of Economics and Political Science, London, UK., pp.3-40. ‌
20) Hall, P. & Hesse, M. (2013) Reconciling cities and flows in geography and regional studies in Cities, Regions and Flows. Abingdon, Publisher Routledge: Studies in Human Geography.
21) Hopkins, D. (2014) Plant and soil responses to a changing environment. Cirencester, UK: Royal Agricultural University, Seminar delivered, pp. 64-93.
22) Jones, K. B. & Zurlini, G. & Kienast, F. & Petrosillo, I. & Edwards, T. & Wade, T. G. & Zaccarelli, N. (2013) Informing landscape planning and design for sustaining ecosystem services from existing spatial patterns and knowledge, Landscape ecology, Vol.28, No.6, pp.1175-1192.
23) Kline, R.B. (2016) Principles and Practice of Structural Equation Modeling, 4th ed., Publisher the Guildford Press, New York.
24) La Rosa, D. & Privitera, R. & Barbarossa, L. & La Greca, P. (2017). Assessing spatial benefits of urban regeneration programs in a highly vulnerable urban context: A case study in Catania, Italy, Landscape and Urban Planning, Vol.1, No.157, pp.180-192.
25) Laghai, H. & Gilani, S. M. (2014) Planning and Design of Urban Sustainable Riparian Park (Case Study: Kan River-Valley), International Journal of Architecture and Urban Development, Vol.4, No.3, pp.19-30.
26) Masnavi, M. R. & Tasa, H. & Ghobadi, M. & Farzad Behtash, M. R. & Negin Taji, S. (2016) Restoration and Reclamation of the River Valleys’ Landscape Structure for Urban Sustainability using FAHP Process, the Case of Northern Tehran-Iran, International Journal of Environmental Research, Vol.10, No.1, pp.193-202.
27) Miguel Fernández Güell, J. & Redondo, L. (2012) Linking territorial foresight and urban planning, Foresight, Vol.14, No.4, pp. 316-335. ‌
28) Rchen DA, S. & Huston, S. (2012) Sustainable Urban Regeneration and the TOD Development Model: Lessons from Albion Mill in Brisbane, Pacific Rim Property Research Journal, Vol.18, No.2, pp. 95-105.
29) Rubio, Del Val J. (2011) “Urban Rehabilitation in Zaragoza. Recent experience”, Retrived 30 march 2013, Publisher Zaragoza Vivienda, Valencia, pp. 1-201.
30) Szostak, A. J. (2013) Multifunctional Riverside Buffer Parks–the Research on Nature-Urban Revitalisation of River Valleys, Journal of Sustainable Architecture and Civil Engineering, Vol.4, No.5, pp. 42-50.
31) Wadley, D. (2010) Exploring a quality of life, self-determined. Architectural Science Review, Vol.55, No.1, pp.12–20.
32) Wang, J. & Wang, X. (2012) Structural equation modeling: Applications using Mplus, Publisher: John Wiley & Sons, United Kingdom.
33) Xu, Kexi. & Qiping Shen, Geoffery. & Liu, Guiwe. & Martek, Igor. (2019) Demolition of Existing Buildings in Urban Renewal Projects: A Decision Support System in the China Context, Sustainability, Vol.11, No.2, pp. 1-22.
34) Zhang, X. & Skitmore, M. & De Jong, M. & Huisingh, D. & Gray, M. (2015) Regenerative sustainability for the built environment–from vision to reality: an introductory chapter, Journal of Cleaner Production, Vol.109, pp. 1-10.