ظرفیت سنجی فرم محلات بر اساس الگوی شهر فشرده مطالعه موردی: شهر بابلسر

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

2 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

از موضوعات اساسی در راستای نیل به توسعه شهری پایدار شناخت الگوی کالبدی شهر و تلاش برای دستیابی به فرم شهری مطلوب است. هدف این مطالعه سنجش ظرفیت فرم محلات بر مبنای الگوی فشرده است. روش پژوهش به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی-تحلیلی و به لحاظ هدف از نوع کاربردی می‌باشد. به‌منظور گردآوری اطلاعات از بلوک‌های آماری سال 1390 مرکز آمار ایران استفاده‌شده است. برای استخراج و طبقه‌بندی اطلاعات این پژوهش از نرم‌افزار (GIS) بهره گرفته‌شده است. از روش آنتروپی برای تعیین میزان اختلاط محلات 22 گانه شهر استفاده‌شده است، و به‌منظور رتبه‌بندی فرم محلات از روش کوپراس (COPRAS) استفاده شد. نتایج نشان می‌دهد که شاخص‌های اصلی مرتبط با فرم فشرده از وضعیت مطلوبی در محلات شهرک ساحلی، شهرک دانشگاه، شهرک آزادگان و نخست‌وزیری برخوردارند و این محلات از شرایط مساعدتری برای پیاده‌سازی الگوی فشرده برخوردارند، ولی محله‌هایی مثل بی‌بی‌سرروزه که مقدار Qj به‌دست‌آمده بیشترین اختلاف را با سایر محلات دارد از کمترین پتانسیل و ظرفیت لازم برخوردار است. طبق نتایج الگوی رشد در اکثر محلات، فرم پراکنده‌ای را نشان می‌دهد که در صورت توجه به مزایای فرم فشرده و در سایه برنامه‌ریزی صحیح و مدیریت کارآمد، می‌تواند پایداری بیشتری را برای محلات ایجاد نماید.

کلیدواژه‌ها


1)      پورمحمدی، محمدرضا و قربانی، رسول (1385) ابعاد و راهبردهای پارادایم متراکم سازی فضای شهری، فصلنامه مدرس، تابستان 1382، سال7، شماره 2، صص.108-85.
2)      رهنما، محمدرحیم و عباس زاده، غلامرضا (1385) مطالعه تطبیقی سنجش درجه پراکنش-فشردگی در کلان‌شهرهای سیدنی و مشهد، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، بهار و تابستان 1385، سال 3، شماره 6، صص.128-101.
3)      زیاری، کرامت اله (1391) مکتب‌ها، نظریه‌ها و مدل‌های برنامه و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
4)      گلکار، کوروش (1379) طراحی شهر پایدار در شهرهای کویر ایران، نشریه هنرهای زیبا، زمستان 1379، سال 8، شماره 10، صص. 52-43.
5)      قدمی، مصطفی؛ دیو سالار، اسدالله؛ رنجبر، زینب؛ غلامیان آقا محلی، طاهره (1392) ارزیابی راهبردی ساختار فضایی شهر در چارچوب پایداری، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، تابستان 1392، سال 1، شماره 3، صص. 16-1.
6)      مثنوی، محمدرضا (1382) توسعه پایدار و پارادایم‌های جدید توسعه شهری: شهر فشرده و شهر گسترده، فصلنامه محیط‌شناسی، تابستان 1382، دوره 29، شماره 31، صص 104- 89.
7)      مشکینی، ابوالفضل؛ غلامی، علیرضا؛ پرهیزگار، فریاد (1389) الگوی پراکنش شهری: گونه شناسی، ابعاد، متریک‌ها و متغیرهای تأثیرگذار در ظهور آن، مجله آرمان‌شهر، پاییز و زمستان 1389، دوره 3، شماره 5، صص 169-186.
8)      نوابخش، مهرداد و کفاشی، مجید (1387) مفهوم شهر فشرده و فرم‌های شهری پایدار، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی – پژوهشی، زمستان 1387، سال پنجم، شماره 20، صص 13-1.
9)     Antrop, M. (2005) Why landscapes of the past are important for the future, Landscape and urban planning, Vol.70, No.1-2, pp.21-34.
10) Antuchviciene, J. & Zakarevius, A. & Zavasdkas, E.K. (2011) Measuring Congruence of Ranking Results Applying Particular MCDM Methods, Journal Informatica, Vol. 22, No.3, pp.319-338.
11) Breheny, M. (1992) The compact city: an introduction, Built Environment, Vol.18, No.4, pp.241-254.
12) Chandra Das, M. & Sarkar, B. & Ray, S. (2005) A framework to measure relative performance of Indian technical institutions using integrated fuzzy AHP and COPRAS methodology, Socio- Economic Planning Sciences, Vol.40, No.6, pp.236-241.
13) Elkin, T. & McLaren, D. & Hillman, M. (1991) Reviving the city: Towards sustainable urban development, Friends of the Earth Trust.
14) Gordon, P. & Richardson, H.W. & Jun, M.J. (1991) The commuting paradox evidence from the top twenty, Journal of the American Planning Association, Vol. 57, No.4, pp.416-420.
15) Holden, E. & Norland, I.T. (2005) Three challenges for the compact city as a sustainable urban form: household consumption of energy and transport in eight residential areas in the greater Oslo region, Urban studies, Vol.42, No.12, pp.2145-2166.
16) Jenks, M. & Burton, E. & Williams, K. (1996) Compact cities and sustainability: an introduction. The compact city: a sustainable urban form, publication: London. Publication year.
17)  Dey, P. K. & Ghosh, D.N. & Mondal, A.C. (2011) A MCDM approach for evaluating bowlers’ performance in IPL, Journal of emerging trends in Computing and Information Sciences, Vol.11, No.2, pp.563-73.
18) Newman, P. G. & Kenworthy, J.R. (1989) Cities and automobile dependence: An international sourcebook.
19) Song, Y. & Gerrit-Jan, Knaap. (2004); "Measuring the effects of mixed land uses on housing values", Regional Science and Urban Economics, Vol.34, No.6, pp. 663-680.
20) Turner, M.G. & Gardner, R. H. & O'neill, R.V. & O'Neill, R.V. (2001) Landscape ecology in theory and practice (Vol. 401), New York: Springer.
21) Williams, K. & Burton, E. & Jenks, M. (2000) Achieving sustainable urban form: an introduction, Achieving sustainable urban formVol.11, No.6, pp.1-5.