ارائه مدل توزیع عادلانه خدمات شهری مبتنی بر عدالت اجتماعی مطالعه موردی: منطقه 11 شهر تهران

نوع مقاله : مقاله مستخرج از رساله دکتری

نویسندگان

1 گروه جغرافیا، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 گروه جغرافیا ، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

یکی از چالش‌های عمده شهرها، توزیع ناعادلانه خدمات شهری است و عدالت اجتماعی به‌عنوان یکی از معیارهای اصلی توسعه در شهرها بر توزیع عادلانه خدمات تأکید دارد. در منطقه 11 تهران علی‌رغم وجود مراکز حیاتی کشور، توزیع خدمات شهری به‌صورت عادلانه صورت نگرفته، که موجب ناهمگونی‌هایی در قسمت‌های مختلف منطقه شده است. توزیع نابرابر خدمات در منطقه 11 شهر تهران به علت بی‌توجهی به عدالت اجتماعی، در حال حاضر یکی از چالش‌های مدیریت شهری در پاسخگویی به نیاز شهروندان اسـت. بنابراین به‌منظور کاهش بحران‌های ناشی از بی‌عدالتی و حرکت در راستای توسعه؛ تحقق عدالت اجتماعی شهری به‌منظور توزیع هر چه عادلانه‌تر خدمات امری ضروری است. در این پژوهش سعی شده است تا از طریق روش توصیفی-تحلیلی به گردآوری معیارهای استاندارد در دو حوزه عدالت اجتماعی و خدمات شهری پرداخته شود و به‌وسیله مدل‌سازی در نرم‌افزار Smart PLS، مدل توزیع عادلانه خدمات شهری مبتنی بر عدالت اجتماعی ارائه شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در حالت اجرای مدل در مرتبه اول، سه معیار تفاوت، آزادی و فرصت برابر به ترتیب با ضریب مسیر 886/0، 868/0 و 828/0 بیشترین تأثیر را در تحقق عدالت اجتماعی و به‌طور غیرمستقیم تأثیر در توزیع عادلانه خدمات شهری دارا می‌باشند و به‌طورکلی متغیر مستقل عدالت اجتماعی با ضریب مسیر 788/0 تأثیر مستقیم قابل‌ملاحظه‌ای در عملی شدن توزیع عادلانه خدمات شهری دارد. همچنین در حالت اجرای مدل در مرتبه دوم، معیارهای فرصت برابر، آزادی و تفاوت به ترتیب با ضرایب 516/0، 471/0 و 393/0 بیشترین تأثیر مستقیم را در توزیع عادلانه خدمات شهری دارند. بنابراین ضروری است در راستای تمرکز بر محرومان جامعه در بهره‌گیری از منفعت، رعایت حقوق و آزادی‌های فردی و دسترسی برابر و یکسان به فرصت‌ها و امکانات گام اساسی برداشته شود.

کلیدواژه‌ها


1)     اکبری، محمود و رضایی، محمدرضا (1397) ارزیابی تغییرات کاربری اراضی در منطقه سه کلان‌شهر اصفهان، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 9، شماره 34، صص. 104-93.
2)     امانپور، سعید؛ حسینی شهپریان، نبی‌الله؛ ملکی، سعید (1396) بررسی و تحلیل پراکنش خدمات شهری با رویکرد عدالت فضایی در کلان‌شهر اهواز (با استفاده از تکنیک ادغام)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال 7، شماره 25، صص.68-55.
3)     امین نیری، بهناز؛ بداقلو، ساسان؛ رفیعیان، مجتبی (1396) تحلیل فضایی خدمات هفت‌گانه شهری بر اساس رویکرد عدالت توزیعی، فصلنامه دانش شهرسازی، دوره 1، شماره 1، صص. 69- 55.
4)     بندر آباد، علیرضا و خلیجی، محمدعلی (1397) سنجش عدالت اجتماعی با رویکرد توسعه پایدار نمونه موردی مناطق شهری تبریز، فصلنامه شهر پایدار، دوره 1، شماره 1، صص. 89-77.
5)     حاتمی­نژاد، حسین؛ منوچهری میاندوآب، ایوب؛ بهارلو، ایمان؛ ابراهیم پور، احد؛ حاتمی نژاد، حجت (1391) شهر و عدالت اجتماعی: تحلیلی بر نابرابری‌های محلّه‌ای (مطالعه موردی: محله‌های قدیمی شهر میاندوآب)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 44، شماره 80، صص.63-41.
6)     حکیمی، هادی؛ الهامی، نسرین؛ پورحسینی، مهدیه (1397) ارزیابی و رتبه‌بندی توزیع خدمات شهری در سکونتگاه‌های غیررسمی مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز، فصلنامه شهر پایدار، دوره 1، شماره 4، صص.71-57.
7)     دادش­پور، هاشم؛ رستمی، فرامرز؛ علیزاده، بهرام (1393) بررسی و تحلیل توزیع عادلانه خدمات شهری و الگوی پراکنش فضایی آن‌ها در شهر همدان، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات شهری، دوره 3، شماره 12، صص. 18-5.
8)     درویش، بهروز؛ سرور، رحیم؛ شیبانی مقدم، فرشته (1394) تحلیل ساختاری و سنجش الگوی فضایی و سطح‌بندی ساخت‌وسازهای مناطق شهری بر اساس میزان بهره‌مندی از خدمات شهری (نمونه موردی: مناطق پنج‌گانه شهر زاهدان)، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، سال 3، شماره 12، صص. 118-99.
9)     رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و ایزدی خرامه، حسن (1380) تحلیلی بر رویکردهای مکان‌یابی و توزیع خدمات در مناطق روستایی: بررسی تطبیقی رویکرد کارکردهای شهری در توسعه روستایی (UFRD) و مدل‌های تخصیص مکانی (LA)، نشریه تحقیقات جغرافیایی، دوره 16، شماره 3، صص.66-30.
10)   زاهدی یگانه، امیر؛ شمس، مجید؛ ملک حسینی، عباس، بهارلو، ایمان (1398) تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری با تأکید بر مدل‌های برنامه‌ریزی شهری (نمونه موردی: شهر تهران)، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، دوره 9، شماره 2، صص. 20-7.
11)   طبیبیان، منوچهر؛ شکوهی، محمد صالح؛ ارباب، پارسا (1389) ارزیابی عدالت اجتماعی در طرح منظر شهری محله خوب بخت، منطقه 15 شهرداری تهران، فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، دوره 3، شماره 5، صص. 122-111.
12)   طهماسبی­زاده، فرشاد و خادم الحسینی، احمد (1397) تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در مناطق شهری (مطالعه موردی مناطق شهر اصفهان)، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال 7، شماره 26، صص.28-17.
13)   قربانی، ساره؛ صالحی، اسماعیل؛ فریادی، شهرزاد؛ جعفری، حمیدرضا (1398) ارزیابی عدالت محیط‌زیست شهری مبتنی بر توزیع فضایی خدمت اکوسیستم گردشگری مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران، فصلنامه شهر پایدار، دوره 2، شماره 2، صص. 52-35.
14)   مهر افزون، محمد (1396) تبیین نقش توزیع خدمات شهری در توسعه اقتصاد شهری (مطالعه موردی شهر بروجرد)، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس، دوره 9، شماره 33، صص.212- 189.
15)   مهندسین مشاور پارت (1381) مطالعات طرح تفضیلی منطقه 11 شهر تهران، صص.69-1.
16)   نیک پور، عامر؛ مهر علی تبار فیروز جایی، مرتضی؛ رضازاده، مرتضی؛ الهقلی تبارنشلی، فاطمه (1397) توزیع فضایی خدمات بهداشتی- درمانی از منظر عدالت اجتماعی (نمونه موردی: شهرستان‌های مازندران)، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، سال 8، شماره 4، صص.158- 145.
17)   یغفوری، حسین؛ قاسمی، سجاد؛ قاسمی، نرگس (1396) بررسی عدالت فضایی در توزیع خدمات، با تأکید بر مدیریت شهری مطالعه موردی: محلات منطقه 19 تهران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 32، شماره 3، صص. 128- 114.
18)  Brueckner, J.K. & Largey, A.G. (2008) Social Interaction and Urban Sprawl, Journal of Urban Economics, Vol.64, No.1, pp.18-34.
19)  .Dai, Jiali. (2016) An Experimental Research on the Equalization of Basic Public Services in Huizhou City, Open Journal of Social Sciences Vol.04, No.04, pp 167-173 .
20)  .Lawrence W.C. & Lai, K.W. & Chau, Polycarp. & Alvin, C.W. Cheung. (2018) Urban renewal and redevelopment: Social justice and property rights with reference to Hong Kong's constitutional capitalism, Journal Cities, Vol.74, pp.240-248.
21)  Lopez, D, P. (2011) Urban Distribution centers a means to reducing freight vehicle miles Traveled, New York State Energy Research and Development Authority, Contract No. 11098/C-08-23, PIN: R021.20.881: 1-37.
22)  Myrvang Brown, Katrina. & Flemsæter, Frode. & Rønningen, Katrina. (2019) More-than-human geographies of property: Moving towards spatial justice with response-ability, Geoforum Journal, Vol.99, pp.54-62.
23)  Wetzels, Martin. & Odekerken- Schröder, Gaby. & Van Oppen, Claudia A. M. L. (2009) Using PLS Path Modeling for Assessing Hierarchical Construct Models: Guidelines and Empirical Illustration, MIS Quarterly, Vol.33 No.1, pp.177-195.