بررسی مقایسه‌ای حس تعلق به مکان در محلات گلشن و قنات کوثر منطقه 4 شهرداری تهران

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار معماری، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

10.22034/jsc.2021.237546.1269

چکیده

حس تعلق شهروندان به مکان و محل زندگی خود یکی از ابعاد مهم در ارتقای کیفیت محیط‌های شهری است. و عامل مهمی در شکل‌گیری پایه‌های ارتباطی شهروندان در محیط شهری می‌شود. تحقیق حاضر در پی بررسی و شناخت حس تعلق به مکان در میان شهروندان محلات قنات کوثر و گلشن واقع در منطقه 4 شهرداری تهران و عوامل تأثیرگذار بر آن‌که زمینه‌ساز طراحی برنامه‌ها و سیاست‌ها در جهت تقویت حس تعلق به مکان است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و روش آن توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش کلیه شهروندان بالای 18 سال محلات گلشن و قنات کوثر منطقه 4 کلان‌شهر تهران است. که جمعیت برحسب سرشماری سال 1395 برابر 58819 نفر می‌باشد. حجم نمونه از طریق فرمول کوکران 382 نفر تعیین شد. نحوه نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی ساده بوده است. تحلیل نتایج نشان می‌دهد که ساکنین محله قنات کوثر نسبت به ساکنین محله گلشن احساس راحتی بیشتری در محله خود نسبت به سایر محلات احساس می‌کنند. همچنین پیشرفت و ارتقا محله برای ساکنین هردو محله اهمیت بالایی دارد. در محله گلشن، ساکنین این منطقه به زندگی در این محله افتخار نمی‌کنند و برایشان ارزش محسوب نمی‌شود درصورتی‌که ساکنین محله قنات کوثر به سکونت در این محله افتخار می‌کنند. ساکنین محله قنات کوثر تمایل بیشتری برای گذراندن زمان در محله خودشان دارند. همچنین مقایسه دو محله نشان می‌دهد که برای بخش زیادی از ساکنین محله قنات کوثر حضور در خیابان‌های این محله رضایت‌بخش است درحالی‌که این موضوع برای ساکنین محله گلشن کمتر صدق می‌کند.

کلیدواژه‌ها


1)     احمدی، علی و مهدوی، مسعود (1393) رابطه کیفیت زندگی و حس تعلق مکانی در روستاهای درحال‌توسعه مطالعه موردی: شهرستان زرندیه، پژوهش‌های روستایی، دوره 5، شماره 4، صص.848-827.
2)     احمدی، فرزانه؛ آقالطیفی، آزاده؛ افشار، علی (1393) عوامل تأثیرگذار بر حس تعلق در فرآیند بازآفرینی در بافت مسکونی اطراف حرم حضرت امام رضا (ع) محله نوغان، نشریه شهرسازی و معماری هفت شهر، دوره 4، شماره 47-48، صص. 84-70.
3)     اسدی، احمد؛ حسین‌آبادی، سعید؛ مودودی ارخودی (1399) مدل‌سازی رابطه بین سرزندگی شهری و حس تعلق مکانی در شهر قاین، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 11، شماره پیاپی 40، صص.30-17.
4)     اقبالی، سید رحمان؛ زینالی، راضیه، اسماعیلی، الناز (1394) ارزیابی مقایسه‌ای حس تعلق شهروندان به میدان ایالت ارومیه و میدان حسن‌آباد تهران با بررسی هویت مکانی، مجله هویت شهر، دوره 10، شماره 28، صص 40-29.
5)     بذرافشان، جواد؛ طولابی‌نژاد، مهرشاد؛ اسکتی، هانیه (1397) بررسی آثار حس تعلق مکانی بر باز ساخت فضایی کالبدی سکونتگاه‌های روستایی مطالعه موردی: دهستان نِه، شهرستان نهبندان، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 50، شماره 4، صص. 807-791.
6)     بزی، خدارحم؛ میرزاپور، سلیمان؛ افراسیابی راد، محمدصادق (1394) بررسی مقایسه‌ای حس تعلق به مکان در محلات شهر خرم‌آباد، مجله معماری و شهر پایدار، دوره 2، شماره 2، صص.13-1.
7)     بهزادپور، محمد (1397) بررسی حس تعلق مکانی در مجتمع‌های مسکونی و نقش طبیعت بر آن مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی اکباتان، پردیسان، زیتون و مهرگان، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره 9، شماره 34، صص 200-183.
8)   توآن، یی-فو (2006) تقابل اصالت و حس مکان، مترجم: راضیه رضازاده، فصلنامه فرهنگستان هنر، شماره 16، صص. 139-126.
9)     حاتمی خانقاهی، توحید؛ وزیری، وحید؛ سلمانیان، بهاره؛ تاج الدینی، نگین (1399) مقایسه عوامل مؤثر بر حس تعلق به مکان در محلات جدید و قدیم شهر اردبیل، مجله مطالعات شهری، دوره 9، شماره 33، صص. 28-17.
10)   حبیبی، داوود؛ حبیبی، دیانا؛ کسالایی، افسانه؛ گرجی‌پور؛ توکلی‌پور؛ توکلی؛ مهرداد (1397) تبیین حس تعلق به مکان و هویت در فضاهای شهری با تأکید بر بازارهای سنتی، مجله معماری شناسی، دوره 1، شماره 3، صص. 8-1.
11)   حیدری، علی‌اکبر؛ مطلبی، قاسم؛ نگین تاجی، فروغ (1393) تحلیل بعد کالبدی حس تعلق به مکان در خانه‌های سنتی و مجتمع‌های مسکونی امروزی. نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، دوره ۱۹ شماره 3، صص 86-75.
12)   دانش پور، عبدالهادی و صفار سبزوار، فاطمه (1397) تحلیلی بر عوامل کالبدی مؤثر بر حس تعلق به مکان در مرکز قدیمی شهر سبزوار، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال 3، شماره پیاپی 33، صص.136-125.
13)   روشنی، صالح؛ رضوانی، نوشین؛ پاسیان خمری، رضا (1396) سنجش و رتبه‌بندی حس تعلق مکانی محلات بافت تاریخی گرگان، دو فصلنامه مرمت و معماری ایران، دوره 8، شماره 15، صص. 105-89..
14)   سرایی، محمدحسین؛ اشنویی، امیر؛ روستا، مجتبی (1395) ارزیابی شاخص‌های تعلق مکانی ساکنان بافت قدیم شهر کاشان، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دوره 27، شماره 2، صص 34-17.
15)   شکویی، حسین و تبریزی جلال (1382) تأثیر نوسازی شهری فن گرا بر ایجاد حس لامکانی: مطالعه موردی پروژه نواب، مجله مدرس علوم انسانی، دوره 7، شماره 2، صص.162-141.
16)   فلاحت، محمدصادق (1385) مفهوم حس مکان و عوامل شکل‌دهنده آن، نشریه هنرهای زیبا، شماره 26، صص. 66-57.
17)   قشقایی، رضا؛ موحد، خسرو؛ محمدزاده، حجت اله (1395) ارزیابی حس تعلق به مکان با تأکید بر عوامل کالبدی و محیطی در سواحل شهری مطالعه موردی: ساحل بوشهر، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 4، شماره 2، صص 282-261.
18)   قنبران، عبدالحمید؛ صالحی، بهروز؛ فردوسیان، سیما؛ فتح الهی، سجاد (1397) شناسایی عوامل مؤثر بر حس تعلق به مکان در فضاهای دانشگاهی شهر تهران، فصلنامه آموزش عالی ایران، دوره 10، شماره 2، صص. 65-47.
19)   قیاسی، همایون و صرافی گهر، اسماعیل (1395) تبیین مدل نظری ارتقا حس مکان در طراحی معماری و شهر، مجله مدیریت شهری، دوره 15، شماره 45، صص.170-147.
20)   کشاورز، مهناز؛ سفاهن، افشین؛ گلعذارف جلال (1396) تحلیل کیفیت زندگی در محله گلشن (خاک سفید) شهر تهران ازنظر شهروندان، اولین کنگره بین‌المللی پژوهش‌های علوم میان‌رشته‌ای در شهرسازی و معماری.
21)   مشکینی، ابوالفضل؛ قاسمی، اکرم؛ حمزه نژاد، مهدی (1393) ارزیابی حس تعلق به مکان ساکنان شهرهای جدید مطالعه موردی: شهر جدید هشتگرد، نشریه فضای جغرافیایی، دوره 14، شماره 48، صص.56-41.
22)   مغاره، محمدرضا؛ عطاریان، کورش؛ مجیدی، فرشته (1392) رویکرد بازگردانی حس تعلق مکان به فضای کالبدی بافت سنتی، نمونه موردی: محله بهبهانی‌ها بافت قدیم بوشهر، کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و توسعه پایدار شهری، تبریز.
23)   میرغلامی؛ مرتضی و آیشم، معصومه (1395) مدل مفهومی ارزیابی حس مکان بر اساس مؤلفه‌های کالبدی، ادراکی، عملکردی و اجتماعی، فصلنامه مطالعات شهری، دوره5، شماره 19، صص 80-69.
24)   یزدانی، محمدحسن؛ علی‌پور، ابراهیم؛ محمودی، ایوب (1398) بررسی و تحلیل هویت محلات شهری با تأکید بر حس تعلق به مکان موردمطالعه: محلات سیزده‌گانه حاشیه شهر اردبیل، جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، دوره 6، شماره 14، صص.39-9.
25)  Canter, D. (1977) The Psychology of Place, Architectural Press, London
26)  Hashemnezhad, Hashem. & Heidari, Ali Akbar. & Mohammad Hoseini, Parisa. (2013) “Sense of Place” and “Place Attachment”, International Journal of Architecture and Urban Development, Vol.3, No.1, pp.5-12.
27)  Kolodziejski, Ann Louise. (2014) Connecting People and Place: Sense of Place and Local Action, A thesis submitted to the University of Manchester for the degree of PhD in the Faculty of Humanities, School of Environment, Education and Development: Planning and Environmental Management.
28)  Lee, T. H. & Shen, Y. L. (2013) The Influence of Leisure Involvement and Place Attachment on Destination Loyalty: Evidence from Recreationists Walking Their Dogs in Urban Parks, Journal of Environmental Psychology, Vol.33, No.3, pp.76- 85.
29)  Yuksel, A. & Yuksel, F. & Bilim, Y. (2010) Destination Attachment: Effects on Customer Satisfaction and Cognitive, Affective and Conative Loyalty, Tourism Management, Vol.31, No.2, pp.274-284.