تحلیلی بر وضعیت فضای سبز با رویکرد توسعه پایدار شهری مطالعه موردی: مناطق شهر اصفهان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد، نجف آباد، ایران

10.22034/jsc.2019.91718

چکیده

فضاهای سبز در محیط شهری به‌عنوان یکی از معیارهای توسعه پایدار شهری جوامع مطرح بوده و درعین‌حال معیاری برای ارتقای کیفیت فضای زندگی محسوب می‌شوند. ازاین‌رو توزیع و پراکنش متعادل آن در سطح شهر اهمیتی بسیار دارد. در پژوهش حاضر با رویکرد «توصیفی-کمی و تحلیلی» تلاش شده است که ضمن ارزیابی وضعیت موجود، اولویت‌های توسعه این فضاها در سطح مناطق شهر مشخص شود. نتیجه بررسی‌ها نشان داد که طی یک دهه گذشته سرانه فضای سبز شهری شهر اصفهان از 5/15 مترمربع در سال 1382 به 4/27 مترمربع در سال 1390 افزایش‌یافته است. ولی هم‌زمان با این افزایش سرانه، اختلاف سرانه بین نواحی برخوردار و محروم از فضای سبز نیز به نحو چشمگیری افزایش‌یافته و عدم تعادل موجود در توزیع فضایی پارک‌های شهری، شدیدتر شده است. جامعه آماری پژوهش، مناطق چهارده گانة شهر اصفهان را شامل می‌شود که بر اساس 12 شاخص رتبه‌بندی شده‌اند. ازاین‌جهت شاخص‌های موردمطالعه با استفاده از مدل TOPSIS به‌عنوان یک روش تصمیم‌گیری چند شاخصه مورداستفاده قرارگرفته و درنهایت با بهره‌گیری از GIS نقشه سطوح توسعه مناطق در پنج سطح (بسیار توسعه‌یافته، توسعه‌یافته، نسبتاً توسعه‌یافته، محروم، بسیار محروم) ترسیم گردیده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که توزیع کاربری فضاهای سبز در مناطق شهری اصفهان متعادل نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها


1)      اسماعیلی، اکبر (1381) بررسی و تحلیل کاربری فضای سبز (پارک‌های درون‌شهری) از دیدگاه برنامه‌ریزی شهری، نمونه موردی مناطق 1 و 8 شهرداری تبریز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، به راهنمای علی عسگری، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس.
2)      اکبری، نعمت‌الله و مهدی زاهدی، کیوان (1387) کاربرد روش‌های رتبه‌بندی و تصمیم‌گیری چند شاخصه، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور.
3)      ابراهیم زاده، عیسی؛ سرایانی، اعظم؛  عرفانی، محمد(1391) تحلیلی بر توزیع فضایی - مکانی کاربری فضای سبز و مکان‌یابی بهینه آن در منطقه یک شهر زاهدان، فصلنامه آمایش محیط، تابستان1391، دوره 5، شماره17، صص.151-131.
4)      بهرام سلطانی، کامبیز (1363) طرح بررسی اثرات توسعه بر فضای سبز تهران، دفتر تحقیقات زیست‌محیطی.
5)      حسینی، سید علی؛ احمدی، سجاد؛ ویسی، رضا (1391) بررسی و تحلیل فضای پارک و سبز شهری شهر شیراز، دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، بهار 1391، دوره 3، شماره 5، صص.70-51.
6)      حکمتی، جمشید (1371) طراحی باغ و پارک، تهران: انتشارات فرهنگ جامع.
7)      حیدری بخش، مرضیه (1387) بررسی تطبیقی استاندارد پارک‌ها و فضای سبز شهر اصفهان با استانداردهای موجود مونه موردی فضای سبز حاشیه زاینده‌رود، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، به راهنمایی جمال محمدی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان.
8)      حسین زاده دلیر، کریم (1370) کاربرد فضای سبز شهری در طرح‌های جامع و اصول طراحی پارک‌ها، مجله رشد جغرافیا، پاییز 1370، شماره 27، صص. 19-12.
9)      سعیدنیا، احمد (1379) فضای سبز شهری، کتاب سبز شهرداری، جلد دوم، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.
10)   شیری، اسماعیل (1385) الگوی بهینه مکان‌یابی فضاهای سبز شهری با استفاده از GIS، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه زنجان.
11)   ضرابی، اصغر و رنجبر، علی‌اکبر (1392) تحلیلی بر کاربرد فضای سبز شهری با استفاده از تکنیک‌های برنامه‌ریزی شهری در محیط (GIS) (مطالعه موردی منطقه 4 شیراز)، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، زمستان 1392، دوره 24، شماره 4، صص.154-135.
12)   زنگی‌آبادی، علی و رخشانی نسب، حمیدرضا (1388) تحلیل آماری- فضایی نما گرهای توسعه فضای سبز شهری (نمونه موردی: مناطق شهر اصفهان)، مجله محیط‌شناسی، بهار 1388، دوره 35، شماره 49، صص.116-105.
13)   قربانی، رسول و تیموری راضیه (1388) تحلیلی بر نقش پارک‌های شهری در ارتقای کیفیت زندگی شهری با استفاده از الگوی Seeking-Escaping نمونه موردی: پارک‌های شهر تبریز، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، تابستان 1388، دوره 42، شماره 72، صص. 62-47.
14)   قربانی، رسول (1376) ضرورت تدوین استراتژی فضای سبز شهری، نشریه زبان و ادب فارسی  دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، زمستان 1387، دوره 40، شماره، 165، صص.152-139.
15)   طاهر خانی، مهدی (1386) کاربرد تکنیک تاپسیس در اولویت‌بندی مکانی استقرار صنایع تبدیلی کشاورزی در مناطق روستایی، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، پاییز 1386، دوره 7، شماره 3، صص.73-59.
16)   لقایی، حسنعلی و محمد زاده تیتکانلو، حمیده (1378) مقدمه‌ای بر مفهوم توسعه شهری پایدار و نقش برنامه‌ریزی شهری، هنرهای زیبا، زمستان 1387، شماره 6، صص. 43-32.
17)   مجنونیان، هنریک (1374) مباحثی پیرامون پارک‌ها فضای سبز و تفرجگاه‌ها، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان پارک‌ها- فضای سبز و تفرجگاه‌ها.
18)   محمدی ده چشمه، مصطفی؛ محمدی، جمال ؛ ابافت یگانه، منصور (1386) ارزیابی کیفی نقش فضاهای سبز شهری و بهینه‌سازی استفاده شهروندان از آن در شهرکرد، مجله محیط‌شناسی، زمستان 1386، دوره 33، شماره 44، صص. 104-95.
19)   محمدی، جمال؛ احمدیان، مهدی؛ آزادی قطار، سعید (1391) تحلیل و ارزیابی توزیع و توسعه پایدار فضاهای سبز درون‌شهری، نمونه موردی: شهر میاندوآب، دو فصلنامه مدیریت شهری، بهار و تابستان 1391، دوره 10، شماره 29، صص. 275-259.
20)   معتمدی، محمد؛ شورای، رمضان علی؛ دهقانیان، الهام؛ حداد حسن‌آبادی، منیژه (1391) ارزیابی وضعیت فضای سبز شهری و مقایسه آن با سرانه‌های استاندارد نمونه موردی (منطقه 10 شهرداری مشهد)، چهارمین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، اردیبهشت‌ماه 1391، دانشگاه فردوسی مشهد، صص. 27-1.
21)   وارثی، حمیدرضا؛ محمدی، جمال؛ شاهیوندی، احمد (1387) مکان‌یابی فضای سبز شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای،  بهار و تابستان 1387، دوره 6، شماره 10، صص. 103-83.
22)    وارثی، حمیدرضا؛ مسعود تقوایی؛ نسرین شریفی(1394) عنوان تحلیل فضایی و مکان‌یابی بهینه فضاهای سبز شهری (نمونه موردی: شهر نجف‌آباد)، نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، تابستان1394،دوره 6، شماره22، صص.72-55.
23)   وزارت کشور (1385) آشنایی با فعالیت خدمات شهری شهرداری‌ها، تهران: انتشارات مرکز مطالعات و خدمات تخصص شهری و روستایی و پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
24) Chiesura, Anna. (2004) The Role of Urban Parks for The Sustainable Sity, Landscape and Urban Plannig, Vol.68, No.1, pp.129–138.
25) Girardet, EEA. (1995-1998) Two thired of all europans now reside in towns or cities, http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/citiesoftomorrow/citiesoftomorrow_final.pdf.
26)  Ulrich, Roger S. (1981) Sompsycho-physiological effects enviror, http://eab.sagepub.com/content/13/5/523.short.
27)    Mill ward, Andrew. & Sabir, senna. (2011) Benefits of a forested urban park: What is the value of Allan Gardens to the city of Toronto, Canada?, Landscape and Urban Planning, No.100, pp.177-188.